Kültürel memelerden internet memelerine, insana ait ortak değerlerden biri olan meme kavramını birlikte inceleyelim…
Meme Nedir?
Meme, bir düşüncenin, davranışın veya tarzın ortak bir kültürel altyapıdan gelen insanlar arasında yayılmasıdır. Diğer bir deyişle meme kültürel sembollerin, düşüncelerin ve uygulamaların taşıyıcı ünitesdir ve bir bireyden diğerine yazı, resim, konuşma, jest vb. gibi yollarla aktarılabilir. Bu konseptin savunucuları memelerin, kendi kendilerini kopyalayıp mutasyon geçirerek seçilim baskısına cevap veren genlere benzediği görüşündedir.
Kökeni, ‘taklit edilen’ anlamına gelen Antik Yunanca ‘mimeme’ kelimesi olan meme, ilk defa İngiliz evrimsel biyolog Richard Dawkins’in 1976 tarihli Gen Bencildir kitabında ortaya atılmıştır ve kültürel düşünce ve fenomenlerin yayılmasını evrim mekanizması yoluyla açıklayan bir konsept olarak kullanılmıştır. Kitapta sözü geçen memelere örnek olarak melodiler, ünlü sözler, moda ve öğrenilmiş yetenekler verilebilir.
Memelerin doğal seçilim yoluyla, biyolojik evrime benzer şekilde, evrim geçirdikleri düşünülmektedir. Varyasyon, mutasyon, rekabet ve kalıtım gibi faktörler, genler için olduğu gibi memeler için de geçerlidir ve her biri memelerin hayatta kalabilme olasılığını doğrudan etkiler. Memeler, konak organizmalarında, yani insanda, meydana getirdikleri davranış biçimleriye yayılırlar. Az ‘üreyen’ memeler yok olurken, diğeleri hayatta kalarak evrim geçirmeye devam ederler. Kendi kendilerini çoğaltabilen memeler hayatta kalma açısından daha avantajlıdır. Bu çoğalma işlemi de memelerin bireyler arasında sergilenmesiyle gerçekleşir, ki bunun en önemli nedenlerinden biri insanların bilgi ve davranış kopyalama konusunda oldukça yetenekli olmasıdır. Ne var ki, insanlar memeleri her zaman mükemmel bir biçimde kopyalayamadıkları ve kendilerine aktarılan memeleri kimi zaman değiştirdikleri veya başka memelerle karıştırdıkları için, memeler zaman içinde farklılaşır.
Meme konseptini ve memelerin aktarımını evrimsel bir model çerçevesinde incelemek amacıyla 1990larda ‘memetik’ adı verilen bir araştırma alanı ortaya çıkmıştır.
İnternette Meme
İnternet meme, bireyden bireye internet yoluyla aktarılan memeleri ifade eder. Bu aktarımda e-posta, bloglar, forumlar, imageboardlar, sosyal ağlar, anlık mesajlaşmalar, video paylaşım siteleri gibi pek çok internet tabanlı servis rol oynar. İnternet meme bir video, resim, site, hyperlink veya etiket olabileceği gibi, sadece bir kelime veya söz öbeği de olabilir.
İnternet memelerinin kaynakları genellikle sosyal etkileşimler, popüler kültür referansları veya insanların başlarından geçen spesifik olaylardır. Pek çoğu da çeşitli bilgisayar oyunlarından çıkmıştır. İnternet memeleri hiç değişmeden kalabilecekleri gibi, zaman içinde reklam, taklit, parodi gibi çeşitli yollarla değişikliğe uğrayabilirler. Çıkış noktalarının belirlenmesi ise, viral yapıları ve büyük web sitelerine neredeyse anında sıçramaları nedeniyle son derece zor bir iştir.
Büyük bir hızla evrim geçirip yayılan internet memeleri, birkaç gün içinde dünya çapında popüler hale gelebilir. Dolayısıyla internette meme kavramının, yukarıda bahsettiğimiz kültürel meme kavramından çok daha farklı bir noktada durduğunu söyleyebiliriz. Bunun bir nedeni, internet memelerinin aktarım hızının çok daha yüksek olması, diğer bir nedeni ise bu memelerin, kültürel memelerin aksine, farklı kültürlerden gelen fakat ortak paydaları internet olan bireyler arasında yayılmasıdır.
İnternet memelerinin yayılma hızı ve etkileri, akademik ve endüstriyel araştırmacıların da dikkatini çekti elbette. Akademik araştırmacılar memelerin evrimini modelleyerek hangi memelerin hayatta kalıp internette yayılmaya devam edeceğini öngörmeye çalışırken; olaya ticari açıdan yaklaşanlar ise internet memelerini, ucuz bir kitlesel reklam yolu olmaları nedeniyle, viral pazarlama yöntemi olarak kullanmayı tercih ediyor.
En Popüler İnternet Memeleri
- Lolcats: Komik söz veya sorularla süslenmiş kedi fotoğrafları. Cümleler genellikle dilbilgisi açısından hatalıdır.
- Epic Fail: Çok büyük ve şaşırtıcı bir başarısızlık veya beceriksizlik durumu anlatan söz öbeği. Genellikle resim veya videolara eklenir.
- This is Sparta: 300 adlı filmde Kral Leonidas’tan duyduğumuz bu söz, pek çok resim ve videoya ilham kaynağı oldu. Cümlenin sonundaki Sparta kelimesi hemen her şeyle değiştirilebilir.
- Chuck Norris Facts: Chuck Norris’in gücünü ve neler yapabileceğini gösteren gerçekler. Hemen her yerde karşılaşmanız mümkün.
- Leeroy Jenkins: Çok oyunculu online oyunlardan World of Warcraft’ta bir grup oyuncu girecekleri zindanda neler yapmaları gerektiğini planlarken, oyunculardan biri mikrofona Leeroy Jenkins diye bağırarak diğerlerini beklemeden zindana girer ve bütün grubun ölmesine neden olur. Son derece popüler hale gelen bu meme, sonradan online medyaya da sıçradı.
- Rickrolling: Bu meme ile ilgili ayrıntılı bilgiye şuradan ulaşabilirsiniz:http://www.youtube.com/watch?v=oHg5SJYRHA0
- Over 9000: En popüler anime memelerinden biri. İngilizce dublajlı Dragon Ball Z animesinden çıkmıştır. Birisi size sayı içeren herhangi bir şey sorduğunda vereceğiniz cevaptır.
- All Your Base Are Belong to Us: Japonya kökenli European Sega Mega Drive adlı oyunun İngilizceye hatalı bir şekilde çevrilmesi sonucu ortaya çıkan bu meme çeşitli bilgisayar oyunları, tişörtler ve webcomicler sayesinde bugün hala popülerliğini koruyor.
- In Soviet Russia: Bir snowclone çeşidi. Snowclone, klişeleşmiş bir söz öbeği şablonudur. Farklı kelimeler kullanılarak çok sayıda örnek üretmek mümkündür.
- O RLY Owl: Bir doğa fotoğrafçısı tarafından çekilen baykuş fotoğrafına O RLY? (‘Gerçekten mi’nin kısaltılmış İngilizce versiyonu) eklenmesiyle ortaya çıkan görsel. İnternet sohbet kanallarında ve forumlarda sarkastik bir cevap olarak kullanılır.
