2014 yılında dikkat çeken, uzay programları var. Peki bunlardan hangileri insanoğlunu heyecanlandırıyor?
2013 yılı uzay programları ve derin uzay araştırmaları için gerçekten inanılmaz bir yıl oldu. Chris Hadfield’in Uluslararası Uzay İstasyonu’nda çektiği videolar sayesinde, insanlar bir kez daha uzayda neler olduğunu merak etmeye başladı. NASA’nın Mars Gezgini Curiosity’den gelen haberlerle, Kızıl Gezegen’de su bulunma ihtimali arttı. Voyager-1, Güneş Sistemi’nden çıkmayı başaran ilk insan yapımı nesne oldu. Cassini Sondası, Satürn ve uyduları (özellikle Titan) hakkında yeni bilgileri gün yüzüne çıkardı. Çin Halk Cumhuriyeti, Ay’a bir sonda yolladı. Özel uzay kuruluşları hızla artış gösterdi. Yani anlayacağınız 2013 yılı, saymakla bitmez.
Peki ilerleyen yıllarda neler olacak? Önümüzde birçok uzay programı ve gökolayı var. Bunlardan birçoğu 2014 yılında gerçekleşecek ya da başlatılacak. İsterseniz bu projelere adım adım beraber bakalım.
NASA’nın Mutfağında Neler Var?
Genel olarak baktığımızda bu yıl NASA için çok da iyi bir yıl değildi. Tamam, yukarıda saydığım birçok başarı NASA’nın destekleri sayesinde oldu. Kendi sistemimiz dışındaki, derin uzaydaki birçok gezegen ve gökcismi hakkında yeni bilgilere ulaştık. Ancak NASA yıllardır bütçe sıkıntısıyla uğraşıyor. ABD Hükümeti’nin son zamanlarda yaşadığı mali sıkıntılar, NASA’ya da yansıdı. 60’lı ve 70’lı yıllarda istediği kadar ödenek alabilen NASA, artık birçok şeyi başkalarına yaptırmak zorunda kalıyor.
Geçtiğimiz ay NASA Ofis Müfettişi bir rapor hazırladı. Bu raporda NASA’nın önümüzdeki yıllarda karşılaşacağı zorluklar bulunuyor. Bunlardan en çok dikkat çekeni ise Uluslararası Uzay İstasyonu’nun çalışma süresinin uzatılıp, uzatılmayacağı. İstasyon 2020 yılına kadar çalışabilecek şekilde hazırlanmıştı. Yani çok rahat 6 yıllık bir uzay programı daha var. Ancak yapım aşamasında, bu günkü şartlar göz önünde bulundurulduğunda 8 yıllık bir çalışma süresinin daha eklenebileceği planlanmıştı. Para olmadığı sürece istasyonun çalışması için de bir sebep kalmayacak gibi duruyor.
Öte yandan Uluslararası Uzay İstasyonu’na gönderilen Astronotların hepsi Rus araçlarıyla (Soyuz Kapsülü) yörüngeye çıkarılıyor. Bu oldukça masraflı bir işlem. ABD ve Rusya arasındaki soğuk ilişkiyi de göz önünde bulundurduğumuzda, bunun bir noktada bitmesi kaçınılmaz. Öte yandan SpaceX gibi firmalarla yapılan anlaşmaların, NASA üzerindeki yükü azaltması bekleniyor. Orion çalışmaları bu yüzden oldukça önem taşıyor. Bu sayede Astronotlar, ABD merkezli firmalar tarafından yörüngeye taşınabilir.
NASA, 2013 yılında Hollywood filmlerine konu olacak bir proje ortaya attı. Uzayda süreklenen asteroitlerden birini yakalayıp, Dünya’ya getirmek istiyorlar. Henüz bunun için yeterli teknolojiye sahip değiliz. Ancak 2014 yılında başlayacak özel anlaşmalar dahilinde, gelecek yıllarda gerçekleşebilecek bir proje olduğunu da belirtmek gerekiyor.
Rosetta ve Philae
Avrupa Uzay Ajansı için bu yıl oldukça heyecan verici olacak. Rosetta adı verilen uzay gemisi 10 yıllık yolculuğunun ardından 67P/Churyumov-Gerasimenko adı verilen kuyruklu yıldıza iniş yapacak. Görev sayesinde ilk defa bir kuyruklu yıldızın yüzeyinden net bilgiler alabileceğiz.
Rosetta’nın içerisinde Philae adı verilen bir gezgin var. Bu gezgin kuyruklu yıldızın üzerine iniş yapacak. Avrupa Uzay Ajansı, son anda bir problem çıkmaması için uğraşıyor. İnişin Ağustos ayı içerisinde olması bekleniyor.
Küp Uydular
Uzayda boyutları ne kadar ufak yapabilirsek o kadar iyi. Geçtiğimiz bir yüzyıl içerisinde bir odayı kaplayan bilgisayarlar, artık avucumuzun içine sığabiliyor. Aynı şey küp uydular yani cubesats için de geçerli. Yaklaşık 10 santimetre boyutlarındaki bu uyduların uzaya göndermesi oldukça kolay. Sadece daha büyük uydular taşıyan bir rokette ufacık yer kaplıyorlar. Maliyeti de oldukça düşük.
NASA, bu yıl içerisinde ilk küp uydusunu fırlatmak istiyor. INSPIRE adı verilen uzay programı dahilinde iki farklı küp uydu, Ay yörüngesine oturtulacak. Bu iki ufaklık, basit de olsa birçok bilgiyi yeryüzüne gönderebilecek.
Mars’a Ulaşmak
Kızıl Gezegen’in 2014 yılında 2 yeni ziyaretçisi olacak. NASA’nın Mars Atmosphere and Volatile Evolution (MAVEN) uydusu, gezegenin yörüngesine konuşlanacak. Yörüngeye oturma tarihinin Eylül aylarına denk geleceği düşünülüyor. NASA bu uydu sayesinde Mars’ın atmosferini ve atmosfer yapısını anlamaya çalışacak.
Öte yandan Hindistan’ın da Mars için planları var. Şaşırdınız değil mi? Hindistan, Mars Orbiter Mission (MOM) adını verdiği uydu, Kasım aylarında yörüngeye oturtulacak. Görev başarılı olursa, derin uzayda manevra kabiliyeti, iletişim ve bilgi aktarımı gibi özellikleri yerine getiren ülke, uzay programlarında da aranan isim haline gelecek. Genele baktığımızda Mars görevlerinin yarısı başarısızlığa uğradığı için MOM projesini de merakla takip etmekteyiz.
Ay ve Güneş Tutulmaları
Yılın ilk tam Ay tutulması 15 Nisan’da gerçekleşecek. Ay, Dünya’nın gölgesi altında kaybolacak ve karanlık bir kırmızı tona ulaşacak. Kuzey ve Güney Amerika’da yaşayanlar tutulmayı rahatlıkla izleyebilecek.
Birkaç hafta sonra yani 29 Nisan’da ise yıllın ilk Güneş Tutulması’na şahitlik edeceğiz. Yani Ay, Güneş ve Dünyamızın arasına girip, ışıkları kısa sürüleğine kesecek. Bu seferki Güneş Tutulması’nı önemli kılan olaysa, gökolayının başladığı nokta Antartika olacak. Sadece Antartika’dan ve Avustralya’nın Güney sahillerinden gözlemlenebilecek.
Daha sonrasında yeniden bir tam Ay tutulması gerçekleşecek. Bu olay 8 Ekim’de olacak. En iyi görüntüyü yakalayabilmek için Pasifik Havzası’nda bulunmak yeterli. Yarı-zamanlı Güneş Tutulması ise 23 Ekim’de gerçekleşecek ve ABD ile Kanada’nın Doğu yakasında yaşayanlar tarafından gözlemlenebilecek.
SpaceX’in Yükselişi
Çılgın girişimci Elon Musk’ın kuruculuğunu üstlendiği SpaceX, 2013 yılında adından sıkça söz ettirdi. Özel uzay ve havacılık firması, 2014 yılında da yeni teknolojilerini bizlere sunacak. Firma hali hazırda Uluslarası Uzay İtasyonu için erzak görevleri yapıyor. Bu yıl içerisinde SpaceX’in yeni nesil roketini de görebileceğiz. Falcon Heavy adı verilen roket sayesinde, normalde taşınan ağırlığın 3 katını uzaya çıkarabileceğiz.
Henüz Falcon Heavy’nin detayları hakkında bilgi yok. Ancak firmanın yeni roket hakkında ilk raporları 2014 yılı içerisinde sunacağından eminiz. SpaceX’in bu adımı atmasıyla beraber, uzaydaki çalışmalara hız verecek daha büyük nesnelerin çıkartılması, çok kolay olacak.
