Multimetre nasıl kullanılır, akım, voltaj, amper değerleri nasıl ölçülür gibi sorulara bu makalemizde cevap veriyoruz.
Elektrikle alakalı bir iş yapıyorsanız, kullanabileceğiniz en iyi araçlardan biri multimetredir. Bir multimetre edinmiş ancak kullanmayı bilmiyorsanız, okumaya devam etmenizde fayda var.
Piyasada oldukça farklı multimetre çeşitleri mevcut. Hepsiburada ve benzeri sitelerden internet üzerinden edinebileceğiniz gibi, alet edevat satan mağazalardan da oldukça kolay bir şekilde multimetre bulabilirsiniz. Menzil değerini otomatik bir şekilde ayarlayabilenden tutun da sıcaklık ölçebilene dek farklı çeşitler mevcut. Kendi ihtiyacınıza göre bir seçim yaptıktan sonra üzerindeki sembolleri öğrenmenizde fayda var.
Multimetredeki semboller
Multimetrelerin topuzunda oldukça fazla bilgi bulunur. Fakat temel işler yapacaksanız çoğu ayarı kullanmayacaksınız bile. Yine de her halükarda hepsinin ne olduğunu ve ne işe yaradığını bilmekte fayda var.
- Doğru Akım Gerilimi (DCV): Bazen DCV yerine V- şeklinde de ifade edilebilir. Bu ayar, adından da anlaşılabileceği gibi doğru akımın gerilimini yani voltaj değerini ölçer. Piller için kullanılabilir.
- Alternatif Akım Gerilimi (ACV): Bazen V~ işaretiyle yer alabilir. Bu ayar, alternatif akım sağlayan herhangi bir kaynak için kullanılabilir. Örneğin prize takılan herhangi bir şey ya da prizin kendisi için.
- Direnç (Ω): Topuzu omega simgesiyle ifade edilen direnç ayarına getirirseniz devrede ne kadar direnç olduğunu öğrenebilirsiniz. Çıkan değer ne kadar düşükse akımın yol alması o kadar kolay olur.
- Devamlılık (Contiunity): Genellikle dalga (~) ya da diyot sembolü ile ifade edilir. Devreye bir akım göndererek akımın, devrenin sonuna kadar ulaşıp ulaşmadığını kontrol eder. Eğer akım diğer uca ulaşamıyorsa devrede bir sorun var ve onu bulmanız gerekiyor demektir.
- Doğru Akım Amperajı (DCA): DCV ile benzerdir. Voltaj yerine amper değerini verir.
- Doğru Akım Kazancı (hFE): Transistörleri ve doğru akım kazançlarını test etmek içindir. Genellikle kullanışsızdır zira multimetre kullanan çoğu kişi devamlılık seçeneğini kullanarak test yapar.
Multimetrelerde AA, AAA ve 9V pillerin amperini test etmek için de ayar bulunur. Bu ayar genellikle pil simgesiyle yer alır.
Multimetre nasıl kullanılır?
Öncelikle multimetrenin farklı parçalarından başlayalım. En temel seviyede elinizde cihazın kendisi var ve ondan ayrı olarak iki adet de sondası var. Sondaların biri kırmızı diğeri ise siyah kabloya sahip olur ve devrelerin başına ve sonuna yerleştirilir. Üzerinde kendine ait bir ekranı bulunan multimetre, kullanıcıya yaptığı testlerin sonucunu ekranda gösterir. Ortasındaki kocaman döner topuzdan ayar seçebilirsiniz. Bu ayarların farklı nümerik değerleri olabilir. Söz konusu değerler, çeşitli voltaj, direnç ve amperaj güçlerini ölçmek içindir. Örneğin DCV bölümünde numarayı 20’ye ayarlarsanız multimetreniz 20 volt değerine kadar voltaj ölçümü yapacaktır.
Multimetredeki yuvalar
Her multimetrede iki ya da üç yuva bulunur.
- COM yuvası: Common sözcüğünün kısaltılmışıdır. Genel demektir. Siyah sonda her zaman buraya takılır.
- VΩmA yuvası: Bazen mAVΩ olarak da yer alabilir. Voltaj, akım ve direnç için kullanılan miliamper cinsinden kısaltmadır. Eğer voltaj, direnç, devamlılık veya 200mA değerinden küçük bir akım ölçüyorsanız, kırmızı sondayı buraya takacaksınız.
- 10ADC yuvası: Bazen yalnızca 10A da yazabilir. 200mA değeri üzerinde bir akım ölçeceğiniz zaman kırmızı sonda buraya takılır. Eğer ölçeceğiniz akımın kapasitesini bilmiyorsanız önce bu seçenekle başlayın. Akım dışında bir değeri ölçmek için bu yuva kullanılmaz.
Uyarı: 10 amperden daha büyük bir şeyi ölçmek, multimetreyi patlatabilir. 200mA değerinden fazla bir akımı ölçmek için VΩmA yuvasını kullanmayın!
Voltaj testi
Artık ölçüm yapmaya başlayabilirsiniz. Multimetrenizi açın, ölçüm yapacağınız aletin voltaj menzilini bilmiyorsanız, topuzu DCV kısmındaki en yüksek değere getirin.
Şimdi en basitinden etrafınızdaki bir pili ölçebilirsiniz. Bir AA türünde, yani kalem pilde voltaj oldukça düşüktür. 200 volta ayarlayarak başlayabilirsiniz. Siyah ve kırmızı sondaları gerekli yuvalara taktıktan sonra siyah olanı eksi kutba, kırmızı olanı ise artı kutba yerleştirin. Ekranda voltaj değeri volt cinsinden yazacaktır.
Daha hassas bir veri için yeniden ayarlama yapabilirsiniz. Örneğin yukarıdaki gibi 1,6 volt değerini elde ettiyseniz, seçim topuzunu 20 volta ayarlayabilirsiniz. Çıkacak sonuç daha kesin olacaktır.
“Peki neden bir şeyin voltajını test etmeye ihtiyaç duyalım ki?” diyebilirsiniz. Bir şeyin çalışıp çalışmadığını ya da içinde ne kadar enerji kaldığını öğrenebilirsiniz. Örneğin, 1,6 V olan yukarıdaki pil, tam dolu bir pil. Eğer 1,2 V değeri çıksaydı, neredeyse bitmiş bir pil demekti.
Öte yandan araba aküsünü ve alternatörü de kontrol edebilirsiniz. Eğer ölçüm değeri 12,4-12,7 V arasındaysa akü iyi durumdadır. Bunlardan daha düşük bir sonuç, kötüye işarettir. Aracı çalıştırın ve biraz gaz verin. Bir süre sonra tekrar ölçün. Voltaj 14 volt civarına yükselmezse, alternatörle alakalı bir sorun vardır.
Akım testi
Akım testi yapmak için basit bir duvar saatinin pil takma kısmını kullanabilirsiniz. Fakat bunun için testi uygulayacağınız devreyi dışarı çıkarmanız, yani akımın yolunu kesmeniz gerekiyor. Sondayı doğrudan devreye sokamazsınız. Örneğin saatin pil takma kısmını söküp içerisindeki kabloları dışarıya çıkarın ve kesin. Kestiğiniz kablonun bir ucuna siyah sondayı diğerine kırmızıyı yerleştirin.
Multimetre ile alternatif akım (AC) de ölçebilirsiniz fakat bu çok riskli bir işlemdir. Eğer bir hata yaparsanız, çarpılabilirsiniz. Bir prizin çalışıp çalışmadığını ölçmek istiyorsanız, devresini sökmek yerine kontrol kalemi kullanın.
Devamlılık testi
Denemek ve öğrenmek için bu testi yalnızca bakır bir kablo kullanarak da yapabilirsiniz. Yaptığınız bu test sonrasında karmaşık devreleri veya ses kablolarını da test edebilirsiniz.
Multimetrenizi, diyot simgesi ile ifade edilen devamlılık kısmına ayarlayın.
Ekranda doğrudan 1 yazacaktır. Hiç devamlılık olmadığında bu ibare görüntülenir. Sondaları yerleştirene kadar ekran böyle kalacaktır.
Öncelikle devamlılık ölçümü yapacağınız devrede aktif bir güç olmadığından emin olun. Ölçeceğiniz şeyin elektriğini kesin. Devamlılık testinde hangi sondanın nereye yerleştirildiğinin bir önemi yoktur. Zira bu ölçüm, devre tamamlanıyor mu, akım bir uçtan diğer uca gidebiliyor mu, ona bakmaya yarar. 
Eğer ölçüm yaptığınız devre tamamlanmış bir devre ise multimetreniz öter ve ekranda “0” yazar. Ekranda hala 1 yazıyorsa, dediğimiz gibi sorun var demektir. Öte yandan, sondaları birbirine değdirerek değdirerek de ölçüm yapabilirsiniz. Bu da tamamlanmış bir devre oluşturur.
İlginizi çekebilir: PC Montaj Rehberi
