ASUS’un TS300-E10-PS4 sunucusu ve CCBoot yazılımı ile tek bir sunucu üzerinden çalışan disksiz internet kafe sistemi kuruyoruz.
İnternet kafeler için günümüzün en büyük sorunlarından biri sık sık güncellenen oyunlar. İnternet kafeler her gün yüzlerce hatta bazen binlerce kullancının ziyaret ettiği yerler olduğu için bu bilgisayarlara genelde DeepFreeze gibi yazılımlar kurmak gerekiyor. Bu yazılımlar sistem her kapandığında sıfırlama yaptığından ötürü herhangi bir oyunu güncellemesi için DeepFreeze’i kapatmak zorunda kalabiliyorsunuz.
İşte bu sorunu çözmek için tek bir sunucu üzerinden onlarca, hatta yüzlerce bilgisayarı aynı anda çalıştırabilirsiniz. ASUS’un incelemesini yaptığımız TS300-E10-PS4 modeli de bu iş için uygun sistemlerden birisi. Sisteme buradan ulaşabilirsiniz: TS300-E10-PS4
128 GB RAM Desteği
Öncelikle bizim incelediğimiz sunucuda Core i5 8400 işlemci ve 64 GB RAM mevcut. Lakin dileyen kullanıcılar dört adet bellek yuvası ile RAM kapasitesini 128 GB’a kadar çıkartabilir. Yani sunucuya her biri 32GB kapasiteli dört adet modül takmak mümkün.
Kafedeki makinelerde gerçekleşen işlemler doğrudan söz konusu bilgisayarda yürütülmekte. Bu bağlamda sunucu tarafında aşırı güçlü bir işlemci şartı yok. Yani bilgisayarlar oyunları sunucu donanımı ile değil, kendi donanımları ile oynatıyorlar.
İmaj Diski
Kafedeki istemcilerin Windows’u en hızlı şekilde açması ve çalıştırması en önemli noktalardan biri. Bunun için de çalıştırılacak VHD imaj dosyasının sunucuda hızlı bir depolama aygıtında yer alması gerekiyor. Bizim sunucumuzda bu işlem Kingston’ın KC2000 NVMe PCIe SSD’si üstünde gerçekleşiyor. 500 GB kapasiteli SKC2000M8/500G modelini kullanıyoruz. Yüksek performanslı NVMe SSD sayesinde SATA’nın limitlerini ortadan kaldırıp kafedeki bilgisayarların oyunlarda donma, geç açma ve takılma gibi sorunlar yaşamamasını sağlamış oluyoruz.
20 TB Oyun Diski
İnternet kafeler için en önemli noktalardan biri de oyun çeşitliliği. Her bir bilgisayarda bütün oyunları sunmak inanılmaz yüksek bir disk maliyeti getirebilir. Bunun yerine bütün oyunları tek bir sunucu üzerinden sağlamak hem güncelleme hem de maliyet açısından çok daha avantajlı. Biz de inceleme için sunucuya iki adet Seagate Ironwolf Pro ST10000NE0004 disk taktık. Her biri 10 TB kapasiteli bu diskler 210 MB okuma hızı sunuyor. 3.5” bu diskleri takmak için kasayı açmak zorunda bile değilsiniz.
Aslında TS300 sunucunun en önemli avantajlarından biri de bu. Kasanın önünde toplamda 8 adet 3.5” disk yuvası yer alıyor. Buralara isterseniz 3.5” sabit disk, isterseniz de 2.5” SSD takabiliyorsunuz.
Geri Yazma Diski
Kafedeki bilgisayarların çalışırken yazdığı veriler geri yazma disklerinde depolanacak. Bu disklerin sayısı ve kapasitesi de sunucuya bağlı bilgisayar sayısına göre değişiklik gösterebilir. Bizim sunucumuzda bu iş için her biri 480 GB kapasiteli üç adet Kingston UV500 SSD mevcut. Dilerseniz daha sonra sisteme fazladan geri yazma diski de ekleyebilirsiniz.
SSD Önbellek
Oyunların sabit diskten yüklenmesi PC sayısı artınca biraz zaman alabilir. Bu sorunu çözmek için de sistemdeki SSD’lerden birini önbellek olarak ayarlıyoruz.
Ek Depolama
Sunucuda şu aşamada 8 adet disk takılı. Buna rağmen önde iki adet 3.5” yuva boş. Buraya dilerseniz standart SATA SSD, dilerseniz de sabit disk takabilirsiniz. Buna ek olarak sunucudaki P11C-C/4L anakartın üstünde çift M.2 NVMe yuvası yer lıyor ve bu yuvalara 22110 standardında en uzun SSD’leri takabiliyorsunuz. Sonrasında da bunları RAID 0 modunda çalıştırıp daha da yüksek hız elde etmek mümkün.
Dört adet Intel Ethernet
Çoğu internet kafe böyle bir sistem için standart anakart kullanıyor. Peki standart bir anakart ile bu işlem oluyorsa sunucu anakartı kullanmaya ne gerek var? İşte burada Ethernet desteği devreye giriyor. Kafedeki PC’lerin sayısı arttığında tek bir port üstünden akan trafik sorun teşkil edebilir. TS300-E10-PS4 sahip olduğu dört adet Intel I210AT Gigabit Ethernet portu ile söz konusu darboğazın önüne geçebiliyor.
Buna ek olarak sunucuda üç adet PCI Express 3.0 portu yer alıyor. Dileyen işletmeler bu portlara 10 Gbit Ethernet kartları da takabilir.
Sistemin Avantajı
En büyük avantaj maliyet konusunda ortaya çıkıyor. Bilgisayarlara SSD veya sabit disk takmak zorunda değilsiniz. Bu da depolama maliyetlerinin oradan kalkmasını sağlıyor. Eğer her bir bilgisayara disk taksaydınız bunların hepsinin NAS sınıfı olması da maliyetli olacaktı. Öte yandan sadece sunucuya disk taktığınızdan dolayı burada bir defa masraf yapıp bizim örneğimizdeki gibi uzun ömürlü disk ve SSD’ler tercih edebilirsiniz.
Bir başka avantaj da güncellemeler konusunda ortaya çıkıyor. Günümüz online oyunları her hafta bir güncelleme alıyor. Hatta bazı oyular haftada birden çok güncelleme alabiliyor. 10’dan fazla bilgisayar olan bir internet kafede bütün PC’leri tek tek güncellemek bir süre sonra eziyete dönüşebilir. Bu yüzden kafede sabahlayanlar olabiliyor. Bu sistem sayesinde tek bir imajı güncellemek bütün sorunları ortadan kaldırabiliyor.
Nasıl çalışıyor?
Öncelikle sistem PXE (Preboot eXecution Environment) üzerinden çalışmakta. Genellikle “Piksi” olarak okunan bu teknoloji, bilgisayarın depolama birimi olmadan, ağ kartını kullanarak bir sunucudan işletim sistemini çalıştırması için geliştirilmiştir. Bu özellik için istemcideki ağ kartının (NIC) PXE özelliğini desteklemesi gerekmektedir.
Sonrasında yapılması gereken BIOS’tan PXE’yi devreye sokmak ve boot sıralamasında ilk başa almak.
İstemciyi hazırladık lakin sunucudan boot etmesi için uyumlu bir Windows imajı olması gerekiyor. Bunun için isterseniz hazır VHD imajları kullanabilir, isterseniz de kendi imajınızı oluşturabilirsiniz.
İnternet kafelerin burada bütün PC’lerde aynı konfigürasyonu kullanması faydalı olacaktır. Böylece çakışmaların önüne geçilebilir.
Windows 10 İstemci İmajı Oluşturma
- Kafedeki PC’lerden birine disk takıp UEFI Windows 10 kurulumunu gerçekleştirin. Tavsiyemiz diski tek bir bölüm yapmanız. C ve D sürücüsü oluşturmak sorun teşkil edebilir.
- UEFI Boot için CCBoot içinde ek ayarlar yapmanız gerekebilir. Söz konusu ayarlara buradan ulaşabilirsiniz.
- Sonrasında CCBoot yazılımını Client modunda sisteme kuruyoruz.
- Yazılım çalıştığında ilk olarak UAC’yi kapatmanızı isteyecek. UAC’yi en alt seviyeye çekerek kapatın.
- Bir sonraki aşamada sistemde birden çok ağ adaptörü varsa bunlardan hangisini kullanacağınızı soracak. Biz, Intel I211 adaptörü seçiyoruz. Siz de anakartınızdaki ana Ethernet kontrolcüsünü seçebilirsiniz.
- Bir sonraki aşamada “Please set static IP fort he local connection first.” uyarısı alacaksınız. Ağ ayarları altından PC’nizin aldığı IP’yi elle girebilirsiniz bu aşamada.
İşletim sisteminize gerekli her şeyi yüklediyseniz bu aşamadan sonra istemci yükleme hazırlıklarını yapabilirsiniz.
- Öncelikle İstemci yükleme butonuna tıklıyoruz.
- Yazılım tekrar UAC’yi kapatmamızı isteyecek, kapalıysa Kullanıcı Hesabı Denetimi penceresini kapatabilirsiniz.
- Tekrar sistemde kullanılacak ağ adaptörünü seçiyoruz.
- Şimdi sol alttaki Ağ kartı sürücü programı bağlantısına tıklıyoruz ve açılan pencereden de Bilinen ağ kartlarının sürücülerini topla diyoruz.
- Eğer imaja ek ağ kartı desteği eklemek isterseniz Bilinen ağ kartlarının sürücülerini yükle seçeneğini seçebilirsiniz.
- Açılan pencereden INF dosyasından yükle seçeneği ile sürücü paketlerindeki INF dosyalarını seçerek imaja ek sürücü desteği katabilirsiniz. Windows halihazırda çoğu Intel Ethernet kartını destekliyor. Bu bağlamda bu seçeneğin çok şart olduğunu söyleyemeyiz. Yine de işinizi sağlama almak isterseniz Intel’in sitesinden güncel sürümleri indirebilirsiniz.
İmajı sunucuya veya yerel diske yükleme
- Bunun için sağdaki kısımdan Sunucu IP Adresi’ni girin.
- Sonrasında İmaj alan boyutu değerini girin. Temiz kurulmuş bir Windows 10’da bu alana 25~30 GB girebilirsiniz.
- Son olarak da imaj adını giriyoruz ve İmaj yükle butonuna basıyoruz.
- CCBoot sunucusunun parolasını da girdikten sonra OK diyerek yükleme işlemini başlatıyoruz.
Eğer yazılım sunucuya bağlanamaz ise imajı yerel diske kaydedebilirsiniz. Bunun için karşınıza Hedef yolu çıkacak. Burada C sürücüsünden daha büyük bir boyuttaki dahili veya harici bir diski seçebilirsiniz. Sonrasında C sürücüsü ve öncesindeki bölümleri de seçip Create diyebilirsiniz.
Burada CCBoot’un ilk aşamada seçtiğimiz sürücüyü dikkate almadığını, Sysinternals’in Disk2vhd yazılımını kullandığını görüyoruz. Bu bağlamda yazılım penceresinde VHD Filename kısmının en sağında yer alan üç noktaya tıklayıp buradan kaydedilecek konumu seçebilirsiniz.
Bu aşamadan sonra istemciyi kapatıp diski sökebilirsiniz.
CCBoot Sunucu Ayarları
- CCBoot’u indirip CCBoot server installation seçeneği ile kurun, sunucuyu yeniden başlatmanız istenecek.
- Sunucu yeniden başlayınca CCBoot’u çalıştırın ve Ayarlar’ı açın.
- Burada bir sunucu şifresi belirleyin.
- Bir sonraki aşamada Disk Yöneticisi altından diskleri ayarlıyoruz.
- İlk olarak 20 TB kapasiteli oyun diskimizi seçiyoruz.
- Sistemde 64 GB RAM olduğundan dolayı RAM Önbelleği’ni 41472 MB seçiyoruz.
- Bu seçim ekranında İstemci Sürücüsü ayarı göreceksiniz. Bu, oyun diskinin istemcide, yani kafedeki PC’lerde gözükeceği harf. Bunu D olarak seçmenizde fayda var. Bu sayede daha önce eğer Origin oyunları için yüklü sürücüyü D seçtiyseniz bilgisayarlar artık Origin oyunlarını sorunsuz çalıştıracaktır.
- SSD Önbelleği kısmında da önbellek olarak kullanacağınız SSD’nin %90 kadar kapasitesini seçebilirsiniz. 111 GB kapasiteli SSD’miz için biz listede olan 90 GB’ı seçiyoruz.
- Şimdi Geri Yazma disklerimizi seçiyoruz. Sistemdeki üç adet Kingston UV500 SSD’yi bu iş için kullanacağız.
- Bu işlem için de 2 GB sunucu belleği ayırabiliriz.
- Sonrasında Windows’un olduğu imaj diskini seçiyoruz. Bu iş için de 500 GB kapasiteli NVMe M.2 SSD’yi seçiyoruz.
- İmaj için RAM değerini de 6 GB olarak belirliyoruz.
- Son olarak Önbellek SSD’sini belirliyoruz. Bu, oyunların daha hızlı açılmasını sağlayacak.
- CCBoot bu işlem için hem sunucudaki RAM’i hem de seçtiğiniz SSD’yi kullanacak. RAM öncelikli olduğundan dolayı RAM dolmadan cache SSD’si kullanılmayabilir. Bu, normal bir durum.
- İlk olarak 20 TB kapasiteli oyun diskimizi seçiyoruz.
Windows İmajını Seçme
İstemcilerin kullanacağı Windows imajını seçmemiz gerekiyor bu aşamada. İmajı daha önce M.2 SSD içine yerleştirdiğimizi söylemiştik.
- CCBoot içinden İmaj Yöneticisi’ni açıyoruz.
- İmaja bir isim verip VHD imaj dosyamızı seçiyoruz.
İstemcileri belirleme
Bu kısımda ağ üzerindeki PC’leri tespit ediyoruz, yani internet kafedeki bilgisayarları.
- Client Manager kısmına giriyoruz.
- Otomatik tarama seçeneğine basıyoruz.
- Karşımıza IP aralığı çıkıyor.
- CCBoot zaten ağdın IP yapısını tespit ettiğinden otomatik olarak Başlangıç IP Adresi ve Bitiş IP Adresi kısımlarını dolduracak.
- Artık tek yapmanız gereken Başlat demek. Bu aşamadan sonra ağdaki PC’ler taranıp tespit edilecek.
- Listede olmasını istemediğiniz PC’leri silebilirsiniz.
- Şimdi tespit edilen PC’ler için önbellek ayarı yapmak gerekiyor. Bunun için önce istemciye sağ tıklayıp İstemciyi düzenle diyoruz.
- Açılan pencereden “Önbellek aktif” kısmı altından istemcilerdeki RAM miktarına göre bir önbellek miktarı seçebilirsiniz.
- CCBoot’un son sürümünde bu ayar artık otomatik yapılabiliyor. Bu bağlamda Auto seçeneğini seçebilirsiniz.
- Eğer istemcide 16 GB veya üstü bellek varsa 2048 MB veya Auto değerini seçebilirsiniz.
CCBoot’un istemci bellek miktarına göre tavsiye ettiği önbellek miktarı:
| İstemcideki Fiziksel RAM | İstemci Önbelleği |
| 1 GB | 256 MB |
| 2 GB | 384 MB |
| 4 GB | 512 MB |
| 8 GB | 1024 MB |
| 16 GB | 2048 MB |
Sistemi çalıştırma zamanı
İstemcide herhangi bir disk takılı olmasına gerek yok. Tabii ki tek şart, istemcinin ağa bağlı olması.
Bu aşamada PXE’yi devreye sokmamız gerekiyor.
- PC açılırken DEL tuşu ile BIOS’a giriyoruz.
- Buradan Advanced > Integrated Periherals kısmına giriyoruz.
- OnBoard LAN Controller: Enabled
- LAN Option ROM: Enabled/Disabled
- Network Stack: Enabled
- IPv4 PXE Support: Enabled
- IPv6 PXE Support: Enabled
- Boot kısmına giriyoruz. Burada Boot Mode select ayarını Legacy + UEFI yapıyoruz. Bazı sistemlerde UEFI + CSM olabilir.
- Şimdi boot sıralamasında ağdan açılışı ilk sıraya alıyoruz. Bunun için Boot Option #1 ayarını Network yapıyoruz.
- Son aşamada artık Save & Exit kısmına gelip Save Changed and Reboot diyebilirsiniz.
Bu aşamada artık sunucunuz içerisinde CCBoot ile hazır olarak çalışıyorsa istemcileriniz sorunsuz olarak ağ üzerinden Windows’u çalıştıracaktır.
Kullanım Deneyimlerimiz
Windows 10 akıllı bir işletim sistemi. Kurulduğu donanımlara adapte olabiliyor hemen. Bu bağlamda sistem sorunsuz çalıştı. Origin’i yükleyip uzun süre Battlefield 5 dahi oynadık. Eğer bütün ayarları önceden yaptıysanız oyunların açılması nispeten hızlı bir şekilde gerçekleşmekte. Lakin herhangi bir diske birkaç GB kapasitede bir dosya aktarmak isterseniz 1 Gbit hızın limitlerine takılıyorsunuz. Bu sorunu çözmek için de dediğimiz gibi 10 Gbit bir ağ kurabilirsiniz. Burada tercih artık maliyet dengesine kalmış.
Sisteme buradan ulaşabilirsiniz: TS300-E10-PS4
Satın almak için Turuncu Bilişim ile iletişim kurabilirsiniz:
- Hamza Yazıcı
- 0212 218 66 06
- 0530 010 05 01
- [email protected]
ASUS’un anaktarı tek başına sattığını da belirtelim:
2 adet 10Gbit Ethernet portlu model:
