Anasayfa Makale Single Rank ve Dual Rank RAM Arasındaki Fark Nedir?

Single Rank ve Dual Rank RAM Arasındaki Fark Nedir?

DDR5 Bellek

Single Rank ve Dual Rank bellek modülleri arasındaki fark ne ve hangisi daha iyi performans sunuyor?

Rank terimi, bellek endüstrisinin standartlarını belirleyen JEBEC tarafından, bir bellek modülü üzerindeki hafıza birimleri sayısı ile bir bellek çipi üzerindeki birimlerin sayısını ayırt etmek için yaratılmıştır. Bu terim, genel olarak tüm bellek modülleri için geçerli olsa da, genellikle söz konusu sunucular olduğu zaman ayrı bir önem kazanır.

Rank Nedir?

Memory Rank, kısaca modül üzerindeki bellek çiplerinin tamamı veya bir kısmı kullanılarak oluşturulan bloklara denir. Bir Rank genellikle 64-bit genişliğindedir. Ancak Error Correction Code (ECC) destekleyen sistemler fazladan 8 bit daha kullanabilir. Üretilme şekillerine göre modüller; 64 bitlik (veya 72-bitlik) veri alanında bir, iki ve dört bellek blokuna sahip olabilir. Bu senaryolar ise sırasıyla Single Rank, Dual Rank ve Quad Rank olarak adlandırılır.

Single Rank ve Dual Rank Farkı Nedir?

Single Rank Memory (SRM), sadece modülün bir tarafında çiplere sahip olabildiği gibi, çift taraflı modüllere de sahip olabilir. Bellek modülleri üzerindeki tanıtıcı etiketler genellikle modülleri tanımlamak için en uygun yoldur. Eğer etiket üzerinde 1Rx4 ve 1Rx8 gibi değerler varsa, modül Single Rank’tir. Eğer 2Rx4 ve 2Rx8 değerlerini görürseniz, modülünüz Dual Rank’tir.

Hız

SRM modüller genellikle DRM modüllerden daha hızlıdır zira bilgisayar SRM modülüne ulaştığı zaman veri yolunu bir kere taraması yetecektir. Ancak DRM modüllere erişim sağlandığında aynı yolun iki defa taranması gerekir.

Uyumluluk

SRM ve DRM modüllerin birlikte kullanılması, bir zamanlar ciddi sıkıntılar çıkarmış olsa da, DDR3 ve DDR4 bellek çağında bu iki tür bellek türü arasında neredeyse hiçbir uyumluluk sorunu bulunmuyor. Hatta bazı sunucular, yüksek miktarda RAM’in kullanıldığı sistemlerde Single ve Dual Rank belleklerin birlikte kullanılmasını gerektiriyor.

RAM ModülüBir DIMM modül üzerindeki rank sayısı, modülün tüm bit genişliğine ulaşabilmek için kullanılan bağımsız DRAM setlerinin sayısına eşittir. Bu rank bloklarına aynı anda erişilemez zira bu bloklar aynı veri yolunu kullanır. Modül üzerindeki DRAM çiplerinin fiziksel dizilim planı da her zaman rank bloku sayısına eşit olmayabilir. Uzun bir süre DRAM çiplerinin modül üzerine dizilme şekli tek taraflı ve çift taraflı olarak ayrılmıştı. Ancak bu ayırım bazı senaryolarda modüllerin çalışma prensipleri ile uyuşmuyordu.

Örneğin 64-bitlik bir I/O setine sahip bir SRM modülünde tüm bitlerde yazma ve okuma işlemi yapmak için sadece bir DRAM seti kullanılır. Çoğu elektronik sistemde bellek modülünün tüm veri kapasitesine aynı anda ulaşabilmek için bellek kontrolcüleri kullanılır.

64-bitlik bir DRM modülde ise farklı zamanlarda erişilebilen iki DRAM seti vardır. Aynı anda rank bloklarından sadece birine erişim sağlanabilir ve hangi blokun kullanılacağı CS birimleri ile belirlenir. Bu sebeple DRM bir modül için veri bitleri birbiri ile bağlı DRAM setleri, DRAM başına bir CS birimi ile erişilebilir.

X8 ve X16 RAM Arasındaki Fark Nedir?

Bugün satın aldığınız 16 GB RAM barındıran bir bilgisayar, 1 ay önce satılan aynı 16 GB RAM’li bilgisayardan daha yavaş olabilir ve bu yavaşlık %20 ve hatta %25’lere kadar çıkabilir. Peki neden?

Üreticiler her ürettikleri bilgisayarda aynı bileşenleri kullanmıyor. Artan maliyet masraflarını kısmak için kağıt üzerinde farkı olmayan ancak içinde birkaç bileşeni eksik olan ürünleri tercih ediyorlar. Linus Tech Tips‘in yaptığı araştırmalara göre bu sorun başta laptopları, hazır masaüstü bilgisayarları ve hatta topladığınız sistemleri bile etkileyebiliyor.

X8 vs X16 RAM Performans Farkı

En korkutucu kısmı ise neredeyse hiçbir üreticinin detaylı bilgileri teknik özellikler sayfasına dahil etmemesi. Bu da demek oluyor ki; görünüşte her şey mükemmel!

16 GB RAM

Görev yöneticisi Memory

Soldaki laptop Ryzen 5900HX 8-Core işlemciye ve RX 6800M ekran kartına sahip. Sağdaki bilgisayar ise Intel i7-10870H 8-Core işlemciye ve RTX 3080 ekran kartına sahip. Hepimizin de bildiği gibi RTX 3080 ekran kartı, RX 6800M’den çok daha iyi. Aşağıdaki Forza Horizon 4 testinde rahatlıkla görebilirsiniz.

Kağıt üzerinde her iki bilgisayarın da RAM özellikleri tamamen aynı:

  • 16 GB 3200 MHz DDR4.

Ama AMD bilgisayarın içindeki RAM’de bir farklılık var.

RX 6800M RTX3080 Forza Horizon 4 testi

Önce AMD sistemden çıkan ve Nvidia laptoptan çıkan RAM’lere bir göz atalım.
Soldaki AMD, sağdaki ise Nvidia ekran kartlı laptoptan çıkan RAM modülleri.

4 ve 8 çipli RAM

Samsung 4 ve 8 çipli RAMler

Her iki RAM modülü de neredeyse aynı görünüyor ancak AMD tabanlı bilgisayardan çıkan RAM’de 4 çip bulunurken, Nvidia tabanlı bilgisayardaki RAM’de 8 çip bulunuyor. Kağıt üzerinde neredeyse tüm özellikler aynı olsa da farklılık çip sayısında belli oluyor. RAM’in üzerine bakarsak eğer AMD tabanlı bilgisayarda 1Rx16 yazarken, Nvidia tabanlı bilgisayarda 1Rx8 yazdığını görebiliyoruz.

Bu RAM modülleri tek sıra 8 (1RX8) ve tek sıra 16 (1RX16) olarak adlandırılıyor. 1RX8 bellek çubuklarında, her çubukta dört “bank grubu” veya fiziksel bellek modülü grupları bulunur. 1RX16 modüller ise sadece iki bank grubuna sahiptir.

İki yapılandırma, CPU’nun bellekteki bilgilere nasıl eriştiğini etkiler. Bazı senaryolarda, bir bank grubundan diğerine geçmek, aynı bank grubuna ilişkin veri aramaktan daha hızlıdır; bu durumda daha fazla bank grubuna sahip olmak daha iyi performans sağlayabilir.

Peki ya iki bilgisayardaki RAM’lerin de yerlerini değiştirirsek ne olur?

Verimlilik Testi

RAM belleklerini değiştirdikten sonra AMD sistemden daha fazla performans almayı bekliyoruz.

Intel ve Ryzen Cinebech

Ancak Cinebench testi yapıldığında her iki bilgisayarda da skor düşüşü olduğu görülüyor. Yani işler göründüğü kadar basit değil; 4 çip kötü, 8 çip iyi diyemeyiz.

AIDA64 Memory ve gecikme testi yapıldığında ise Intel & Nvidia tabanlı 4 çip RAM’li bilgisayarda gecikmenin aynı kaldığı ve bant genişliğinin düştüğü açıkça görülebiliyor. Bu da Cinebench skorunun neden düştüğüne açıklık getiriyor.

AIDA64 Memory testi

Öte yandan AMD tabanlı bilgisayara baktığımızda, bant genişliğinin bi’ hayli yükseldiğini görebiliyoruz, okuma ve yazma hızları maksimum seviyeye çıkarken, gecikme değerinde düşüş var. Bu da Cinebech skorunun neden düştüğünün kanıtı, çünkü AMD Ryzen sistemlerin ne kadar gecikme değerine hassas olduklarını AMD Ryzen sistemlerde RAM ince ayar ve hız aşırtma rehberinde ayrıntılı bir şekilde ele almıştık.

Oyun Testleri

Rainbow Six: Siege oyunuyla başlıyoruz, Benchmark testi yapıldığında AMD tabanlı bilgisayarın, Intel + Nvidia tabanlı bilgisayardan %10 daha hızlı olduğu ortaya çıkıyor.

Rainbow Six Siege Benchmark testi

Normalde RTX 3080‘in, RX 6800’den daha iyi olduğunu makalenin en başında belirtmiştik. RAM değişiminden sonra AMD tabanlı bilgisayarın Nvidia tabanlı bilgisayarın ilk performansına yetiştiği görülüyor. AMD tabanlı bilgisayarda FPS %11 artış gösterirken, Intel tabanlı bilgisayarda FPS %9 düşüş gösteriyor.

Buradaki asıl olay CPU darboğazının ne kadar etkili olabileceği. RTX 3080’nin ne kadar güçlü olabildiğini zaten görebiliyoruz, tablodaki RAM değişimi sonrası görünen (SLOW RAM) değerlerden çok daha yükseklere (STOCK) çıkabiliyor. RAM’in bant genişliği işlemciyi sınırlıyor. Yani oyunlara en büyük etkisi olan bilgisayar bileşeninin GPU olmasına rağmen CPU üzerindeki darboğaz büyük ölçüde performans kaybı yaşatabiliyor.

Shadow of the Tomb Raider Benchmark Testi

Shadow of the Tomb Raider oyununun Benchmark testinde AMD tabanlı bilgisayar, Nvidia tabanlı bilgisayarın ilk performansını bile geçiyor. Intel tabanlı bilgisayar %22 FPS kaybı yaşarken, AMD tabanlı bilgisayar %21 FPS artışı yaşıyor.

CS:GO Benchmark

CS:GO’da Nvidia sistem her zaman önde olsa da mantık aynı, AMD sistemde büyük bir performans artışı, Intel sistemde ise yüksek bir düşüş görülüyor. Ancak her zaman böyle yüksek artışlar ve düşüşler görülmüyor, örneğin Dirt 5;

Dirt 5 Benchmark

Çok küçük değişimlerin yaşandığı Dirt 5 oyunu, AMD sistemindeki gecikmeye daha duyarlı olabilir ya da bellek yönetimi için daha modern tekniklere sahip daha modern bir oyun da olabilir.

Ancak Forza Horizon 4 de modern bir oyun, buna rağmen yine de büyük değişimler yaşanıyor.

Forza horizon 4 Benchmark

Bu oyunlardan bazılarının performans farkı, RTX 3070’ten RTX 3080’e geçişle karşılaştırılabilir düzeyde. Alienware bir bilgisayarda bu fark 300 dolar. Peki tüm bunların amacı ne? Birkaç kuruş tasarruf etmek, bu performans kaybına değiyor mu? Buna da siz karar verin.

Neden, Nasıl?

Bu çip ve performans farkı aslında ne? Neden oluyor, nasıl oluyor? Aslında kimsenin buna iyi bir açıklaması yok ama en iyi açıklama şu şekilde; Bellek modülünü 0 ve 1’lerden oluşan büyük bir kütüphane olarak hayal edin, belleğe her erişildiğinde CPU’nuzdaki bellek denetleyicisi bu verilerin nerede olduğunu izlemesi ve bu verileri okuması veya yazması gerekir. Bir nevi kütüphaneci gibi düşünebiliriz.

IRx8 vs IRx16

Ama 1Rx16′ modüllerde yoğunluk arttırılarak modül üzerindeki çiplerin yarısından tasarruf ediliyor. Yani kütüphanenizdeki kitap sayısını azaltmadan, kütüphanecilerinizin yarısını işten çıkarıyorsunuz. Bu da bazı durumlarda verilerinizin gecikmesine yol açıyor ve yüksek RAM alt zamanları sebebiyle bilgisayarınız yavaşlıyor.

1Rx8 mi, 1Rx16 mı?

Açıkçası daha uygun fiyatlı ve yavaş RAM’lerin varlığı sorun değil, tüketici her zaman istediği ürünü tercih etmekte serbest. Asıl sorun bilgisayarınızın içini açmadan ne tür bir RAM’e sahip olduğunuzu bilmenin hiçbir yolu olmaması.

Neredeyse hiçbir site de bunun verisini bize sağlamıyor. Satın alırken bile bilmenizin pek bir imkanı yok.

RAM Tipleri

Ne Yapabiliriz?

Test yapılan bilgisayarlardan AMD tabanlı olanı Asus Strix Advantage Edition, yani kısaca 1650 dolarlık orta seviye sayılabilecek bir oyun bilgisayarı, içindeki RAM ise bildiğimiz üzere 4 çip bulunan bir modül. Nvidia + Intel tabanlı olan ise 2400 dolarlık yüksek seviye bir oyun bilgisayarı, içindeki RAM’de 8 çip bulunuyor. Kısacası “ne kadar ekmek, o kadar köfte”.

Sorun şu ki, üreticiler yüksek yoğunlukta x16 RAM’ler kullanmaya başlarsa, önceki nesil x8 RAM’lere göre çok büyük performans düşüşleri olacaktır. Düşünün, gidip RTX 3080 içeren bir bilgisayar satın aldınız ve bilgisayarınız internetteki incelemelerdeki kadar performans vermiyor. Üreticiler 15 dolar tasarruf etmek için sizi RTX 3070 düzeyine indiriyor.

Peki ne yapabiliriz? Tam performans alacağız diye binlerce lira fazladan mı verelim? Tabii ki hayır. İyi araştırılmış ve 8 çip olduğundan emin olduğunuz bir RAM modülü ile bilgisayarınızın performansını çok daha iyileştirebilirsiniz.

Asıl istediğimiz şey ise üreticilerin bilgisayarların teknik özellik kısmına RAM yoğunluğunu da belirtmesi.

Asus Rog Zephyrus M16 özellikleri

Bellek Sıralaması Nedir?

Memory Rank, ya da Türkçeye bellek sıralaması olarak çevireceğimiz kavram, sektörün standart belirleyici kuruluşu JEDEC tarafından oluşturulmuştur. Sıra terimi, bellek endüstrisinin standartlar grubu olan JEDEC tarafından, bir bileşendeki veya bellek yongasındaki bellek kümelerinin sayısından ziyade bir modül üzerindeki kümelerin sayısını ayırt etmek için oluşturulmuştur. Bellek sıralaması kavramı, tüm bellek modülü biçimleri için geçerlidir ancak genel olarak, yönettikleri daha büyük bellek miktarları nedeniyle öncelikle sunucu platformlarında önemli olma eğilimindedir.

Veri Blokları

Bellek Sıralaması, bir modüldeki bellek yongalarının bir kısmı veya tümü kullanılarak oluşturulmuş bir veri bloğu veya veri alanıdır. Sıralama, 64 bit genişliğinde bir veri bloğudur. Hata Düzeltme Kodunu (ECC) destekleyen sistemlerde, veri bloğunu 72 bit genişliğine çıkaran ek 8 bit daha eklenir. Bir bellek modülü, nasıl tasarlandığına bağlı olarak, bir, iki veya dört blok 64 bit genişliğinde veri alanlarına (veya ECC modülleri durumunda 72 bit genişliğe) sahip olabilir. Bu durum tek sıralamalı, çift sıralamalı ve dört sıralamalı olarak adlandırılır. Ayrıca bu durum bellek modülü etiketlerinde 1Rx4 veya 2Rx4, 2Rx8 veya benzeri olarak belirtilir.

X4 ve x8, bellek bileşeni veya yonga üzerindeki sıra sayısını ifade eder. Bu sayı, PCB üzerindeki bellek yongalarını temsil eden ve üretilmiş modülün sıralamasını belirten sayıyla karıştırılmamalıdır. Bir başka deyişle, bir bellek modülünün PCB’sinin her iki tarafında da bellek yongaları varsa, bu o modülü çift taraflı yapar. Bellek yongalarının nasıl tasarlandığına bağlı olarak tek sıralı, çift sıralı ya da dört sıralı olabilir. Bu durum PCB tasarımından bağımsızdır.

Bir Bellek Yongası
Hynix üretimi bellek çipi.

Bir Bellek Sıralaması 64 veya 72 bit olduğundan, x4 yongadan yapılan bir ECC modülünün tek bir bellek sıralaması oluşturması için PCB üzerinde on sekiz yongaya ihtiyacı olacaktır (18 x 4 = 72). X8 yongadan yapılan bir ECC modülü, sıralama için sadece dokuz tane yongaya ihtiyaç duyacaktır (9 x 8 = 72). On sekiz x8 yongasından meydana getirilmiş bir ECC bellek modülü, çift Bellek Sıralaması’na sahip olacaktır (18 x 8 = 144, 144/72 = 2). İki kat daha fazla x8 yongası bulunan bir ECC modülü, dörtlü Bellek Sıralaması’na sahip olacaktır (36 x 8 = 288, 288/72 = 4).

Çift ya da dört sıralamaya sahip bir modül, tek modülde iki ya da dört DRAM modülünün birleştirilmesi gibidir. Örneğin, dört adet tek sıralı 4 GB RDIMM modülünden tek bir dört sıralı 16 GB RDIMM modülüne (sistemin 16 GB RDIMM’lerle uyumlu olduğu varsayılarak) anında yükseltebilirsiniz.

Sıralama Limitleri

Daha yüksek sıralamaya sahip modüllerin dezavantajı, bazen sunucuların ne kadar sıralamayı ele alabilecekleri konusunda bir sınırın olmasıdır. Örneğin, dört bellek yuvasına sahip bir sunucu toplam sekiz Bellek Sıralamasıyla sınırlandırılmış olabilir. Bu, dört tek sıralı modül veya dört çift sıralı modül takabileceğiniz fakat bunun yanında yalnızca iki adet dört sıralamalı modül takabileceğiniz anlamına gelir; çünkü daha fazla RAM modülü, ele alınabilecek Sıralama miktarını aşacaktır.

Sıralamalar ve Sıralamaların limitlenmesi konusunda, kendi sisteminizde kullanmak üzere, geçerli olan yönergeler ve talimatlar için üreticinin kullanma kılavuzuna bakmanızda fayda var.

Kingston DDR5