HDR oyun deneyimi için gün geçtikte artan bir talep söz konusu. Biz de bu yazılımda HDR oyunculuk için gerekli yazılım ve donanımlara yakından bakıyoruz.
Video oyunları görüntü teknolojilerinde, pek çok farklı iyileştirme seçeneklerini oyuncuların karşısına çıkmakta. Görüntü teknolojilerinde çok da yeni sayılmayan HDR teknolojisi ise oyun dünyasına yeni yeni adapte olmaya başlamış yeni bir teknoloji. Genellikle yüksek fiyat etiketine sahip olan televizyon ve monitörlerde görmüş olduğumuz bu teknoloji, görüntüleri daha iyi kontrast oranlarında ve daha geniş bir renk parlaklık aralığında görmemize yardımcı oluyor.
HDR (Yüksek Dinamik Aralık) her ne kadar bize söz konusu teknolojileri vaat etse de bu teknolojiden elde edilen faydayı tam manası ile kullanabilmek için çeşitli ek etmenlere ihtiyaç duymaktayız. HDR teknolojisinden faydalanabilmek adına bu özelliği taşıyan bir televizyon ya da monitöre sahip olmanın yanı sıra, yine bu teknolojiyi destekleyen cihaz ve video metalarına ihtiyaç duymaktayız.
HDR destekli film, dizi ve birçok video enstrümanı, video metalar bölümünün içinde yer almakta. Özellikle Netflix gibi platformların HDR destekli özel yapımları, bu teknolojiden tam anlamı ile faydalanmak için önem arz etmekte. HDR teknolojisinin gelişiminin devamı ve sürekliği için, video oyunların görüntü teknolojilerinde HDR’a yer vermeleri de oldukça gerekli.
HDR destekli cihazlar da yine bu işin farklı bir bölümü oluşturmakta. HDR destekli cihazlara sahip olmak demek, HDR destekli oyunlara da giriş demek. Ancak işin cihaz kısmında tercih yapmak ve bu teknolojiyi destekleyen bir yapı kurmaya başlamak özellikle de ülkemizde ciddi harcamalar yapmanın önünü açabilecek bir durum.
HDR Özelliği Taşıyan Cihazların Hayatımıza Girişi
HDR teknolojisini konsol tarafında oyunculara sunan ilk marka Xbox oldu. Microsoft şirketi yeni nesil Xbox cihazlarında (Xbox One S) HDR teknolojisini ilk kez oyuncularla buluşturdu. Şirket aynı zamanda HDR teknolojisi barındıran oyunlara destek veren ilk firma olma niteliğini üstünde barındırmakta. Xbox cihazlar, S modelinin ardından tüm cihazlarında HDR teknolojisine yer vermeye devam etti. Piyasaya yeni gelen XBOX Series S ve Series X de doğal olarak HDR desteğine sahip.
Sony markası ise HDR teknolojisine ilk olarak PS4 Pro cihazı ile giriş yaptı. Sony, piyasaya sunmuş olduğu bu cihaz ile oyunculara 4K ve HDR teknolojilerini bir arada deneyimleme imkânı sundu. Marka daha sonra geliştirildiği yazılımsal bir güncelleme ile HDR desteğini tüm cihazlarına getirdi. Tüm PS4 kullanıcıları, bu güncelleme sayesinde herhangi bir ek ücret ödemeden cihazlarını yalnızca basit bir güncelleme ile HDR destekli hale getirebildi.
PC’de HDR
PC oyuncuları Nvdia’nın Maxwell, Pascal grafik kartlarından ve AMD ATI’nin Polaris ve Radeon R9 300 anakartlarını kullanarak gerçek HDR teknolojisinden faydalanabilmekteler. PC platformunda 4K HDR ve 60Hz performansı ise Polaris ve üstü kartlar desteklemekte. Son olarak RX 6000 ve RTX 3000 serisinin de çıkışıyla birlikte PC’de 4K 60+ FPS ile HDR oyun deneyimi için eksik bir taş kalmadı diyebiliriz.
Öte yandan PC platformunda oyunculara sunulan HDR oyun deneyiminin büyük bir çoğunluğunun taklit edilmiş HDR teknolojisinden ibaret. Yani HDR desteği verdiğini ifade eden pek çok PC oyunu, aslında gerçek anlamda genişletilmiş bir parlaklık ve renk performansını oyunculara sunmamakta.
Windows 10 ve HDR
Windows 10, 1803 ve sonrasında HDR desteğine kavuştu lakin işletim sisteminde halen daha HDR desteği tam olarak oturmuş demek mümkün değil. 20H2 sürümünde dahi HDR devreye alındığında soluk renk sorunu ile karşılaşabiliyorsunuz. Bu bağlamda Microsoft’un Windows 10’un HDR desteğini iyileştirmesi gerek diyebiliriz. Şirket yakın zamanda yenileme hızı ayarını daha kolay erişilebilir hale getirmişti. Bu bağlamda HDR konusunda da güncellemeler gelmeye devam edecek diyebiliriz. Tabi bu, halen daha teknolojinin tam olarak sorunsuz uygulanamadığı gerçeğini değiştirmiyor.
Görüntü Donanımları
HDR teknolojisinden faydalanmak için cihaza ek olarak bu hizmeti hakkını vererek kullanıcıya sunacak olan belki de en önemli bir diğer unsur ise elbette ki görüntü donanımları. HDR teknolojisini ilk olarak kullanan televizyonlar 2015 yılında çıkışlarını gerçekleştirdi.
Eğer HDR oyun teknolojisine geçiş yapmak istiyorsanız, ancak kullanmış olduğunuz görüntü kaynağı 2015 yılından önce çıkış yapmış ise, yeni bir görüntü kaynağı satın almanız gerek. İşin kötüsü 2015 yılından sonra çıkmış olan tüm görüntü kaynakları da HDR teknolojisini destekler nitelikte değil. Dolayısı ile eğer hali hazırda performanslı bir şekilde HDR teknolojisini sunan bir görüntü kaynağına sahip değilseniz, bu teknolojiden faydalanabilmek adına ekranınızı büyük ihtimalle değiştirmeniz gerekecek. Ancak ne yazık ki bu durum da bizi başka bir soruna götürüyor. Söz konusu sorun ise teknolojinin standartlarının belirlenmemiş olması.
Tek Bir Standart Yok
HDR teknolojisini kullanan görüntü cihazlarında seçenek oldukça çok. Ancak performanslarda değişkenlik oldukça yüksek seviyede. Ne yazık ki HDR teknolojileri ile alakalı olarak henüz ortak bir endüstri standartı oluşturulmamış durumda. Pek çok farklı televizyon marka ve modeli HDR teknolojilerinde ciddi derecede performans değişimi göstermekte.
Bu noktada satın alınan bir görüntü kaynağının sahip olduğu HDR teknolojisinin kalitesini kestirebilmenin tek yolu ne yazık ki yapılan testlere tek tek göz atmak. HDR teknolojisine geçiş esnasında mümkün olabildiğince iyi bir HDR performansına geçiş yapmaya özen göstermek oldukça önemli bir durum. Zira görüntü kaynaklarının sahip olduğu HDR teknolojileri arasında inanılmaz oranlarda farklılıklar olabiliyor.
Şimdilik HDR teknolojisine sahip olan ekranların bu teknolojiyi ne kadar performanslı sunabildiklerini gösteren tanımlar arasında Ultra HD Premium, HDR10, HDR10+, DisplayHDR, Dolby Vision, HLG ve SL-HDR1 yer alıyor. Bu etikete sahip olan ekranlar, sundukları HDR performansı noktasında kullanıcıya bir fikir verebilmekte.
Ultra HD Premium Etiketi
Ultra HD Premium etiketi taşıyan televizyonlara genel olarak bakıldığında, standart HDR teknolojisi sunan televizyonlara oranla söz konusu bu televizyonlar, çok daha optimize ve kaliteli bir HDR performansını kullanıcılarına sunuyor. HDR teknolojisi her geçen gün daha fazla popülerlik kazanıyor. Bu durum sonucunda, söz konusu teknoloji video oyunlarında kendine daha fazla yer buluyor.
HDR monitörler de bu teknolojinin yaygınlaşmasıyla birlikte piyasada kendine daha fazla yer bulmaya başlamış durumda. Söz konusu bu monitörlerin uygun HDR performansı vermesi adına Nvidia G-Sync HDR ya da AMD FreeSync Premieum PRO özelliklerini bünyesinde barındırıyor olması bir hayli önemli. HDR özellikli monitörler elbette televizyonların sahip olduğu çalışma prensiplerine sahip değiller. Geleneksel televizyon teknolojilerine nazaran daha farklı çalışma prensipleri bulunan bu monitörler, HDR teknolojisinde görüntü kalitesi anlamında televizyon standartlarını tutturmuş durumda. Özellikle Nvdia ve AMD gibi firmaların bu teknolojiye yazılımsal olarak destek vermesi, HDR teknolojisinin üst model monitörlerde neredeyse kusursuz çalışmasını sağlıyor.
VESA DisplayHDR Sertifikası
VESA sertifikası, üst düzey görüntü kalitesi standartlarını belirlemek adına var. VESA yani Video Elektronik Standartları Kurumu (Video Electronics Standards Association), büyük teknoloji üreticilerinin arka planında yer aldığı küresel bir ağ. VESA’nın ana amaçlarından biri tasdik edilmiş bir standart oluşturmak. Kurumun amacı müşteriyi HDR teknolojisinin kullanımında ortaya çıkabilecek yalanlardan korumak. Kurum bu amaç doğrultusunda kullanıcıların gerçek ve kaliteli HDR deneyimini yaşamalarını ummakta. VESA, genel anlamı ile HDR monitörlerin SDR monitörlerden ve kalitesiz HDR ürünlerden ayırt edilebilmesini sağlayan bir kuruluş.
DisplayHDR standardı, VESA‘nın özellikle bilgisayar monitörleri ve dizüstü bilgisayarlarda kullanılan HDR teknolojilerindeki farklılıkları tüketicilerin daha kolay anlaması için yaptığı bir girişim. VESA, bir dizi HDR seviyesi tanımlar, hepsinin HDR10’u desteklemesi gerekir, ancak bazıları için 10 bitlik ekran şartıgerekmez. En son standart, Eylül 2019’da tanıtılan DisplayHDR 1400’dür. Bu standardı karşılayan monitörler, 2020’nin ilk çeyreğinde piyasaya sürüldü.
| Minimum tepe parlaklığı | Renk aralığı | Tipik karartma teknolojisi | Maksimum siyah seviye parlaklığı | Maksimum arka ışık ayarlama gecikmesi | |
|---|---|---|---|---|---|
| Cd/m2 olarak parlaklık | Renk aralığı | Cd/m2 olarak parlaklık | Video karelerinin sayısı | ||
| DisplayHDR 400 | 400 | sRGB | Ekran düzeyi | 0.4 | 8 |
| DisplayHDR 500 | 500 | WCG * | Bölge düzeyi | 0.1 | 8 |
| DisplayHDR 600 | 600 | WCG * | Bölge düzeyi | 0.1 | 8 |
| DisplayHDR 1000 | 1000 | WCG * | Bölge düzeyi | 0.05 | 8 |
| DisplayHDR 1400 | 1400 | WCG * | Bölge düzeyi | 0.02 | 8 |
| DisplayHDR 400 Gerçek Siyah | 400 | WCG * | Piksel düzeyi | 0.0005 | 2 |
| DisplayHDR 500 Gerçek Siyah | 500 | WCG * | Piksel düzeyi | 0.0005 | 2 |
* Geniş Renk Gamı
Giriş Gecikmesi Problemleri
Giriş gecikmesi, bir ekranın kendisine verilen veriyi aldıktan sonra ekrana yansıtana kadar işlemek için harcadığı süreye denmekte. Özellikle oyun endüstrisinde, düşük giriş gecikmeleri oldukça önemli bir durum. Özellikle monitörlerde yer alan gecikme süreleri oyun deneyimine doğrudan etki etmekte.
HDR özellikli televizyon üreticileri, özellikle 2016 yılına kadar gecikme sürelerine yeteri kadar önem vermiyordu. Hatta bazı televizyon markaları HDR teknolojisi taşıyan televizyonlarının HDR modlarında öylesine yüksek gecikme süreleri veriyordu ki, bu süre SDR televizyonlarda alınan giriş gecikmesi miktarının iki katına kadar çıkabiliyordu.
2016 yılında Samsung’un yayınlamış olduğu güncelleme ile, markanın HDR özellikli televizyonlarına oyun modu geldi. Bu güncelleme sayesinde artık oyuncular HDR modlarda düşük gecikme sürelerinde oyunlarını oynayabilmeye başladı. Samsung’un bu hizmetine karşın Sony ise, ZD9, XD83, SD80, XD80, XD75 ve XD70 serilerinde Game HDR seçeneğini oyunculara sundu. Panasonic ve Philips marka televizyonlar ise, 2016 yılından sonra çıkardıkları tüm HDR özelliği taşıyan televizyonlarına, düşük gecikmeye sahip oyun modunu ekledi. LG ise C&, E6 ve G6 OLED modellerinde benzer özellikleri kullanıcılarına sundu ve aynı zamanda G-Sync desteğini de TV’lerine ekledi.
Monitör Seçimi Oldukça Önemli
HDR oyunculuğa hatta akabinde 2K ve 4K oyunculuğa geçmek isteyen oyuncular için yüksek performansa sahip ve kaliteli bir monitör seçmek oldukça önemli bir husus. HDR teknolojileri ve 4K yaygınlaşmış olsa da bu teknolojileri monitörlerde halen yaygın ve performanslı bir şekilde göremeyebiliyoruz. Bu noktada Technopat olarak geçtiğimiz zamanlarda incelemiş olduğumuz LG 27GN950-B modeli HDR oyunculuğa geçiş için oldukça sağlıklı bir seçim olabilir.
LG’nin nano IPS panele sahip olan bu monitörü, 144Hz tazeleme hızına ve 1ms gecikme süresine sahip. 4K görüntü verebilen bu monitör, sahip olduğu 600 nitlik üstün parlaklık performansı sayesinde oyunculara FreeSync desteğini FreeSync Premium Pro olarak verebiliyor. 27 inchlik bir boyuta sahip olan LG 27GN950-B elbette oyunculara G-Sync desteğini de veriyor. Yüksek renk gamutuna sahip olan bu monitör (%98) ince çerçeve tasarımları ile daha geniş kullanım yüzeyini de kullanıcılarına sunuyor. Monitörün sahip olduğu yüksek performans, HDR ve üstü bir oyunculuğa geçiş yapmak isteyen kullanıcılar için oldukça başarılı ve iyi bir seçenek. LG 27GN950-B hakkında daha fazla bilgiye ise buradan ulaşabilirsiniz.
HDR Oyunlar
Piyasada yer alan bazı televizyonlar, standart dinamik aralık kaynaklarını, HDR görünümlü olanlar ile değiştirebiliyor. Ancak bu durum oyunlarda HDR deneyimini tam anlamı ile yaşayabilmek için yeterli değil. Tam anlamı ile gerçek bir HDR oyun deneyimi yaşamak için bunu destekleyecek cihaz ve ekranın yanı sıra, bu teknolojiye destek veren bir de oyuna ihtiyaç duyacaksınız. Özellikle 2017 yılında adını çokça duymaya başladığımız bu teknolojiye destek veren oyun sayısı oldukça kısıtlıydı. Ancak bu sorun, ilerleyen zamanlarda ortadan neredeyse kalkmış durumda.
Günümüzde çıkış yapan pek çok oyun HDR teknolojilerine destek vermekte. Bağımsız oyunları bir kenara koyacak olursanız, hemen hemen tüm AAA oyun yapım firmalarının yeni oyunlarında bu teknolojiyi görebilirsiniz. Oyun firmaları her fırsatta oyunlarının gmörsel kalitesini arttırmakta. HDR gibi bir teknolojiyi de es geçmeyerek, oyunlarında bu teknolojiye yer verir hale geldiler.
HDR Farkını Ortaya Koyuyor
Standart görüntüleme teknolojileri ile karşılattırıldığı zaman, oyunlarda HDR teknolojisinin aktif edilmesi gözle görülür ciddi farklar ortaya koyuyor:
Videoda yer alan örneklerde de gördüğünüz üzere, oyunlarda HDR performansı görsellik noktasında ciddi bir farkın oluşmasına neden oluyor. HDR modu aktif edildiğinde, oyunlarda daha doygun renkler ve daha geniş bir renk paleti ile oyun oynama fırsatı yakalıyoruz. Bunun yanına ek olarak, gölgelendirme detaylarında ve gri alanların daha net görünmesi noktasında HDR teknolojinsin getirdiği faydalar oldukça cezbedici.
Örnek olarak çoğunlukla oyunları gösterdik. Her ne kadar genellikle monitörler üzerinden ilerlesek de HDR teknolojilerine sahip olan televizyonların HDR film ve dizilerde sunmuş olduğu performans da yine oldukça tatmin edici düzeyde.
Sonuç olarak HDR teknolojisi kullanıcıların oyun deneyimine ekstra katkı sağlayan oldukça başarılı bir iş. Ülkemizde bu teknoloji için her ne kadar biraz fazla bütçe ayırmak zorunda kalsak da uzun vadede yapılan bu yatırımın oyunculara oyun keyfinde geri dönüşü fazlası ile olumlu şekilde olacaktır. Özellikle ışın izleme teknolojisi ile birlikte HDR teknolojisinin birleştiği sekanslar, oyuncuya adeta bir görsel şölen yaşatmakta. Yine de teknolojinin halen daha gelişme aşamasında olduğunu belirtmekte fayda var.
