Neredeyse her elektronik ürünün içinde yer alan Firmware nedir, ne işe yarar?
Firmware, cihazlarımızın çalışmasını sağlayan küçük bir yazılımdır. Nasıl ki bilgisayarımızın çalışması için işletim sistemine ihtiyaç var, donanımların çalışması için de bir yazılım gerekli ve bu yazılıma da Firmware adı veriliyor. Bugün çoğu elektronik cihaz, bir Firmware tarafından kontrol edilmekte.
Örnek vermek gerekirse, trafik ışıklarını kontrol eden kutuların içinde bir firmware bulunmaktadır ve trafik ışıkları bu yazılım sayesinde işlerini düzgün yapabilmektedir. Eğer trafik ışıklarının içinde firmware bulunmasaydı, ışıklar işlevsel bir şekilde yanmazdı. Trafik ışıkları, çamaşır makineleri, güvenlik kameraları gibi daha az kompleks cihazlarda, firmware tek yazılımdır ve bir işletim sistemi gibi davranarak cihazın çalışması ile alakalı fonksiyonları barındırır.
Bu makaleyi hangi cihazdan okuyorsanın onun da bir Firmware’i mevcut. Örneğin masaüstü bilgisayarı ele alalım. Anakartın üstündeki bir çipin içinde Firmware (UEFI/BIOS dedediğim yazılım) yer alıyor ve anakart, bu yazılım sayesinde diğer bileşenler ile iletişim kurabiliyor. Firmware’i olmayan bir bilgisayar, içindeki donanımları göremeyecektir ve onlar ile haberleşemeyecektir. İşte bu yüzden BIOS’un silinmesi durumunda çoğu zaman anakart kullanılamaz hale gelmekte ve CMOS’a yeniden Firmware yazılması gerekmektedir. Yine HDD’nin içindeki firmware olmasaydı, ne kadar hızda döneceğini bilmeyip kendine zarar verebilirdi.
Bazı cihazlar için firmware, “ortadaki adam” rolündedir, yani cihazdaki işletim sistemini başlatabilmek için gereken kodları içerisinde barındırır. BIOS, bunun en büyük örneğidir. Bilgisayarımızda yüklü olan işletim sisteminin donanım ile doğru haberleşebilmesi için bazı interrupt gibi özellikleri işletim sistemlerinin kullanımına açar.
Firmware cihazların neresinde saklanır?
Firmware genelde özel bir tip olan ve sadece veri okumaya açık olan Read-Only Memory (ROM) kısmında saklanır. Firmware’i saklamak için ROM gereklidir çünkü cihazımızın enerjisi kesilince içindeki verinin de silinmemesi gerekir. Örneğin bilgisayarımızı kapattığımız zaman BIOS’un silinmesi kötü bir durum olurdu.
ROM’lar genelde sadece donanım üreticisi tarafından programlanabilirler fakat artık ROM’ların çoğu EEPROM, yani elektronik olarak programlanabilir ve silinebilir olduğundan dolayı kullanıcılar tarafından da tekrar programlanabilir. Aksi bir durumda zaten BIOS güncellemesi yapmak mümkün olmazdı.
Firmware güncellenebilir mi?
Firmware (FW) güncellemeleri yayınlanabilmekte. Bu güncellemeler, cihaz için güvenlik güncellemeleri, daha fazla özellik veya daha fazla donanım desteği içeriyor olabilir. Örneğin, BIOS güncelleme işlemi yaptığımız zaman, anakartımıza daha fazla işlemci desteği gibi özellikler eklenebilmekte.
Firmware güncellemesi yaparken dikkat edilmesi gereken bir husus ise, güncelleme işlemi esnasında ROM çipimiz yeniden programlandığından dolayı cihaza verilen elektriğin kesilmemesidir. Eğer verilen elektrik kesilirse, cihazım kullanılamaz hale gelebilir çünkü Firmware bozulmuştur. Bu duruma cihazın “brick olması” denir fakat günümüzde çift BIOS’lu anakartlar sayesinde bu sorun da çözülebilmektedir. İkinci BIOS’ta sağlam bir Firmware durmaktadır. Ya da USB BIOS Flashback gibi özellikler ile bilgisayarınız açılmasa dahi çipe Firmware yazılabilir.
FW bozulması durumunda ne yapmalıyım?
Firmware’inizin bozulması durumda yapmanız gereken ilk şey cihazın kullanma kılavuzuna bakmak. Örneğin LG Blu-ray oynatıcı Firmware güncelleme esnasında sorun yaşamıştı. Cihazın tuşuna basarak yapılan bazı işlemler sonucu kurtarma modu devreye girdi ve cihaz tekrar çalışabilir hale geldi. Birçok cihaz için bu tür kurtarma modları mevcut. Eğer bunlar işe yaramaz ise üreticinin yetkilendirmiş olduğu bir servis ile görüşebilirsiniz. Bu servislerde, cihazınızda bulunan ROM çipine üretici yazılımı bir ROM programlayıcı tarafından tekrar yazdırılacak ve ürününüz tamir edilecektir.
Bu yazımızda firmware kavramının ne olduğunu, firmware’in ne işe yaradığını ve kullanım alanlarını açıklamaya çalıştık. Kafanızdaki soruları Technopat Sosyal’de sorabilir, yazıya eklemek istediğiniz şeyleri ve fikirlerinizi yorumlarda belirtebilirsiniz.
