DVB ve DVB-T2 Nedir?

Günümüzün en yaygın kitle iletişim araçlarından televizyon ve diğer medya cihazlarında kullanılan DVB standardından bahsediyoruz.

Her ne kadar birçok kişi tarafından artık miadının dolduğu ve yerini internet platformlarına bıraktığı düşünülse de halen daha sıkı bir TV izleyicisi mevcut. Günümüzde neredeyse her evde hatta kimimizin odalarında bile özel olarak yer alan televizyonlar, halen etkili ve hızlı kitle iletişim ve içerik yayınlama araçlarından biri.

Peki hiç merak ettiniz mi, her gün kullandığımız televizyonların yayın mantığı nasıl işliyor? Bir standarda bağlı mı, bağlıysa bu standardın özellikleri nedir? İşte bu yazımızda televizyonlar ve çeşitli benzer cihazlara sunulan video içeriklerin yayınlanması amacıyla kullanılan DVB (Digital Video Broadcasting / Dijital Video Yayıncılığı) ve DVB-T2 hakkında konuşacağız.

DVB Nedir?

Açılımı Digital Video Broadcasting olan DVB günümüzde birçok ülkede yayıncılık standardı olarak kabul edilen bir sayısal yayın teknolojisi. 270 kadar firmanın ortaklaşa geliştirdiği DVB projesi, televizyon yayıncılığında devrim niteliğinde bir gelişme diyebiliriz.

Televizyonlar ilk çıktığı andan 1990’ların sonlarına kadar büyük çoğunlukla analog yayıncılığa uygun şekilde üretiliyordu. Yayınlar analog yapılıyor, dijital sistemin televizyon yayıncılığına uygulanmasının çok daha zor olacağı düşünülüyordu. Analog yayınlar her bölgedeki yüksek tepelere kurulan vericiler yardımıyla yapılırken televizyonlarda da yayını izleyebilmeniz için içeride veya dışarıda iyi bir antene sahip olmak gerekiyordu. Analog sinyaller yapısı gereği hassas olduğundan, size ulaşana kadar birçok bozulmaya uğruyor, görüntü ve ses kalitesinde çeşitli düşmeler meydana geliyordu.

Zaman içerisinde gömülü sistemler ve entegrelerde yaşanan gelişmeler sonucu televizyonlarda da dijital sisteme geçilebileceği düşünüldü. Çeşitli kurum ve kuruluşların yayınların dijital halde nasıl yapılabileceğine dair araştırmalar yapmaya başladığı yıllardan biri olan 1991’de birçok teknoloji firması ortak bir payede buluşup bir standart belirlemek üzere masaya oturdu. Amaç Avrupa genelinde hem gelişen yayıncılığın temelini atmak hem de bundan ekonomik anlamda kazançlı çıkmaktı.

Bu toplantı sonucunda Electronic Launching Group/Elektronik Başlatma Grubu adı verilen bir organizasyon kuruldu. Kurulan organizasyon tarafından daha sonra 1993 yılında bir anlaşma daha yayınlanarak bir mutabakata varıldı ve yayınların dijital yapılması için kullanılacak olan yeni standardın da adı DVB olarak belirlendi.

DVB Çeşitleri

Televizyonlara yayının ulaştırılması için günümüzde birçok yol mevcut olduğundan, DVB standardının birçok hali bulunuyor.

DVB standartlarının her biri temelde farklı türdeki sayısal yayınlar için geliştirilmiştir. Bilinen DVB standartlarını sıralayacak olursak;

• DVB-C: Video yayıncılığının kablolar yardımıyla iletilmesi ve sunulması amacıyla kullanılan DVB standardı. Kablo TV hizmetleri yayını bu yolla ulaştırır.
• DVB-H: Taşınabilir mobil cihazlar için kullanılan DVB standartlarından birisi. Örneğin cep telefonları, elde taşınabilen televizyon benzeri cihazlar.
• DVB-S: Uydu yoluyla televizyonlara ses ve video yayını yapılmasında kullanılan DVB standardı.
• DVB-S2: İkinci nesil uydu yayıncılığı. Günümüzde televizyon uydu cihazlarında kullanılan standart DVB-S2’dir.
• DVB-T ve T2: Dijital karasal televizyon yayını hizmeti için kullanılan DVB standardı. Bu DVB teknolojisinde yalnızca basit bir anten yardımıyla yayınları çok yüksek kalitede izlemek mümkün. Türkiye’de pek yaygın olduğu maalesef söylenemez, halen birçok yerde test aşamasında.
• DVB-SH: Taşınabilir uydu cihazlarında kullanılan standart. Yaygın olarak uydu sinyali ölçme cihazlarında kullanılmakta.
• DVB-RCS: Uydu tabanlı multimedya iletişim standartlarından biri.

DVB-S ve DVB-T Geliştiriliyor

Oluşturulan konsorsiyum tarafından geliştirilen DVB projesinin ilk standardı 1994 yılında kabul edilip duyuruldu. DVB-S yani Digital Video Broadcasting Satellite olan bu standart, temelde uydu yayını için kabul edildi. 1995 yılında faaliyete geçtiğinde, DVB-S yayın Avrupa’da ilk kez Fransa’da ücretli TV yayını yapan CanalPlus tarafından yapıldı.

Daha sonra 1997 yılında dijital karasal yayınlar için hazırlanan aktarma yöntemi DVB-T kabul edildi. Sistemi ilk olarak 1998 yılında İsveç ve İngiltere kullandı. Almanya’da ise yaygınlaşması 2002’de bazı bölgelerde başladı. İlk kez Berlin’de analog yayınlar sonlandırıldı ve yeni nesil dijital yayıncılığa geçilmeye başlandı.

1997 yılı DVB projesi için dönüm noktalarından birisi olarak görülüyor. Proje, 1997 yılında sadece Avrupa yerine küresel olarak açık bir standardizasyonu teşvik edecek şekilde güncellendi.

DVB-T Teknolojisine Detaylı Bakış

DVB projesi kapsamında geliştirilen en iyi standart yayın teknolojilerinden birisi şüphesiz ki DVB-T (Digital Video Broadcasting Terrestrial). İkinci nesil dijital karasal T2 ile birlikte çok daha gelişmiş olan bu DVB türü, ülkemizde neredeyse hiç kullanılmasa da dünya çapında kullanılan en yaygın televizyon standartlarından birisi.

DVB-T’nin en büyük farkı ve “güzelliği”, halihazırda mevcut olan radyo frekanslarını önceki yıllarda kullanılan analog yayınlara nazaran daha verimli ve çok daha yüksek kalitede multimedya içerik aktarımı için kullanabiliyor olması. İlk kez 1997 yılında teknoloji dünyasına kazandırılan karasal dijital yayın (DVB-T), kısa sürede dijital yayıncılık alanında birçok ülkede en çok kullanılan format halini aldı. 2008 yılının sonlarına gelindiğinde 60 milyondan fazla alıcının kullanıldığı, 35’den fazla ülke tarafından da benimsenen dev bir ekosistemdi.

Dijital yayınlar için konsorsiyumun 1994 yılında toplanmasından hemen sonra DVB-T’nin gelişiminde bazı tarihler yüksek önem arz ediyor. Bu tarihlere hızlıca göz atacak olursak;

• Aralık 1994: MPEG-2 ISO 13818-1’in geliştirilmesi
• Temmuz 1995: İngiltere’de BBC tarafından devlet erkanlarına dijital karasal yayının tanıtılması.
• Ocak 1996: 4:2:2 video formatının standart hale getirilmesi.
• Şubat 1996: DVB-T için iletim sistemi olarak QAM-CODFM kabul edildi.
• 9 Nisan 1996: İngiltere’de BBC tarafından dijital karasal yayının ilk pilot denemeleri Crystal Palace ve Pontop Pike’dan yapıldı.
• 24 Aralık 1996: ABD tarafından dijital karasal yayınlar ilk olarak DTV ile kabul görmeye başladı.
• Mart 1997: DVB-T standardının ilk yayınları yapıldı.
• Aralık 1997: 200’den fazla DVB uydu kanalı DVB-T kullanarak yayın yapmaya başladı.
• Kasım 1998: DVB-T yayınlar İngiltere’de tamamen başladı.

DVB-T Teknolojisinin Temelleri

DVB-T, dijital karasal yayınlarda birçok avantajla beraber çok yüksek kaliteli video ve multimedya içerik sunmak amacıyla birçok ek teknolojiyi de içerisinde barındırıyor. DVB-T aslen önemli düzeyde veri taşıma kapasitesine sahip bir iletim şekli. Birden çok televizyon yayını ila birkaç ses kanalı tek bir DVB-T iletimi ile taşınabilir. Bu nedenle çok kanallı iletim yöntemine sahip diyebiliriz.

DVB-T’nin dalgalarının radyo frekansları halinde hareket ettiği “air interface” zerinde aslında farklı bir modülasyon şekli kullanılır. Günümüzde kullanılan diğer birçok iletim yönteminin aksine DVB-T standardında OFDM (Orthogonal Frequency Division Multiplex) adı verilen bir yöntem kullanılıyor.

OFDM yani “Ortogonal Frekans Bölmeli Çoklama” aslında her biri düşük orana sahip verileri yakın aralıklı taşıyıcılara bölüp ileten bir sinyal formatı. Aynı zamanda çok sayıdaki “carrier wave” yani taşıyıcı frekansta yer alan dijital verilerin kodlanmasında da kullanılıyor diyebiliriz. Aklınıza hemen şöyle bir düşünce gelmiş olabilir, birbirine yakın aralıklı sinyaller nasıl oluyor da karışmıyor? Aslında cevabı oldukça basit. Sinyaller birbirine ortogonal yani dik hale getirildiğinden karşılıklı etkileşime girmiyorlar. Alıcıya ulaştırılması planlanan veriler birçok “carrier wave” tarafından bölüşülüyor. Bu aynı zamanda birçok nedenden ötürü kaynaklanan bozulmalara karşı bir nevi direnç de sağlıyor.

DVB-T artık günümüzde İngiltere de dahil olmak üzere birçok büyük ve gelişmiş ülkede kabul görmüş bir yayın standardı. Analog yayınların tamamen sonlandırılması ve dijitale geçişlerin hızlandırılması, ilgili aralığın başka amaçlar için de kullanılabilmesine imkan veriyor. Her ne kadar güzel bir teknoloji olsa da DVB-T’nin de artık yenilenmesi ve yeni çağa ayak uydurması gerekiyor. Bu bağlamda orijinal DVB-T’nin çok daha gelişmiş hali olan ikinci nesil dijital karasal yayın olan DVB-T2 geçmişe dönük uyumluluk sağlarken geleceğe de iyi bir yatırım olacak.

İsviçre’de yapılan testler sonucu bu bölgelerde pek verim alınamaması nedeniyle birçok ülkede kabul gören bu İsviçre’de geçiş ertelenmiş, Türkiye’de ise DTT ağı 2017 yılında sonlandırılmıştır. Onun yerine İsviçre’de ülkenin doğusunda büyük bir DVB-T2 vericisi aktifleştirildi. Türkiye’de ise TRT tarafından yapılan DVB-T2 denemeleri devam ediyor fakat internetin yaygınlaşması ile bunun artık hiçbir anlamı kalmadı diyebiliriz.

Yeni Nesil Karasal Yayıncılık: DVB-T2

DVB-T2, yeni nesil karasal yayıncılığın ikinci nesil gelişmiş olan sürümü. Gelişen dijital televizyonculuk dünyasında büyük başarı sağlayan DVB-T’nin üzerine inşa edilen bu yayın standardının, uzun yıllar boyunca ek özelliklerle beraber kullanılması ve yayıncılık dünyasını yeniden şekillendireceği düşünülüyor. Günümüzde bizlerin kullanmış olduğu DVB-S2 standardında olduğu gibi çanak antenin aksine, çok küçük ve evin içerisinde kullanılabilen antenler yardımıyla yüksek kalitede DVB-T2 yayınlarını izlemek mümkün.

DVB-T2 Teknolojisinin Temelleri

DVB-T2 standardı da radyo frekans iletim şekli olarak bir önceki dijital karasal yayın teknolojisi olan DVB-T ile benzer şekilde OFDM (Orthogonal Frequency Division Multiplex) teknolojisini kullanıyor. Hayli sağlam bir iletim yöntemi olduğundan sinyalleri etkileyen çevresel etmenlerden ötürü yaşanan problemler bu yayın türünde pek yaşanmaz.

DVB-T2 teknolojisi de DVB-T gibi ağ operatörlerinin en uygun yayını yapabilmeleri için çeşitli farklı seçenekleri değerlendirme imkanı sunuyor.

Ayrıca DVB-S2 için kullanılan hata düzeltme teknolojisi DVB-T2’de de kullanılmaya başlandı. BCH (Bose-Chaudhuri-Hocquengham) kodlamasıyla beraber LDPC (Low Density Parity Check) kodlamasından oluşan kombinasyon yüksek gürültüler ve parazitlere karşı oldukça iyi bir performans sergiliyor. Böylece görüntü oldukça kaliteli ve net sunuluyor.

Ek olarak DVB-T’de de olduğu gibi taşıyıcıların sayısı, koruma aralıkları ve birtakım sinyaller gibi şeylerin de uygun yapılandırılması ile iletimde yaşanabilecek olumsuzluklar en az seviyeye düşürülebiliyor.

DVB-T ve DVB-T2 Spesifikasyonunun Özellikleri

DVB-T ve ikinci nesil dijital karasal yayın olan DVB-T2 standartlarına ait meraklısı için birtakım bilgiler:

	DVB-T	DVB-T2
Sinyaldeki Taşıyıcı Sayısı	2B, 8B	1B, 2B, 4B, 16B, 32B
Modülasyon Formatları	QPSK, 16QAM, 64QAM	QPSK, 16QAM, 64 QAM, 256QAM
Dağınık Pilot Sinyaller	Toplamda %8	Toplamda %1, %2, %4, %8
Sürekli Pilot Sinyaller	Toplamda %2,6	Toplamda %0,35
Hata Düzeltme	Convolutional (Evrişimli) Kodlama + Reed Solomon 1/2, 2/3, 3/4, 5/6, 7/8.	LPDC + BCH 1/2, 3/5, 2/3, 3/4, 4/5, 5/6
Koruma Aralığı	1/4 1/8, 1/16, 1/32	1/4, 19/128, 1/8, 19/256, 1/16, 1/32, 1/128

Sonuç ve Televizyon Yayıncılığına Dair

Bu yazımızda genel itibariyle DVB standardına ve yeni nesil dijital karasal yayıncılık olan DVB-T teknolojisine değindik. Günümüzde birçoğumuz evlerimizde DVB-S2 yani ikinci nesil uydu yayınlarını yakalayıp televizyon izlesek de, DVB-T2 şüphesiz ki dijital televizyonculuğun geleceği. Olağanüstü çözünürlüklerde net görüntü ve sesin, çok daha portatif şekildeki küçük antenler yardımıyla evlerimize taşınması oldukça heyecan verici güzel bir teknoloji.

Her ne kadar Türkiye’de ve İsviçre’de kısa süreliğine rafa kaldırılsa da, tüm dünyanın artık geçiş yaptığı bu yeni yayın standart, ilerleyen zamanlarda mutlaka bizim ülkemizde de kullanılmaya başlayacaktır.

Eğer sizlerin de eklemek istediği bir şey varsa yorum yapabilir, merak ettikleriniz içinse Technopat Sosyal’de konu açarak üyelerimizle fikir alışverişinde bulunabilirsiniz. Esen kalın.