Bilmeniz Gereken Linux Disk Yönetim Komutları

Özellikle Linux dağıtımlarında sıklıkla kullanılan komut satırı üzerinden işletim sistemiyle alakalı birçok fonksiyonu çalıştırmanın bazı durumlarda gereklilik olduğu yadsınamaz bir gerçek. Zira komut satırına pek aşina değilseniz, Linux’ta dosyaları ve disk sürücülerini yönetmek içinden çıkılmaz bir hale dönüşebilir.

Diğer taraftan komut satırını veya diğer ismiyle terminali hiç kullanmayanlar için bahsettiğimiz işlemler göz korkutucu da gelebilir ancak bu makalemizden faydalandıktan sonra Linux disk yönetim komutları ile alakalı aklınızda soru işareti kalmayacak. Dilerseniz anlatıma geçelim.

Disk yönetim komutlarının çoğu kök erişim izni istediği için terminali açtığınızda ilk olarak sudo su yazmanız gerektiğini unutmayın. Bu sayede izinlerle alakalı herhangi bir sorun yaşamayacaksınız.

Çıkarılabilir Bir Sürücüyü Bağlama Komutu

Örneğin bilgisayarınıza USB bellek taktınız ancak sisteminizdeki Linux dağıtımı bu diski görmedi. Bunun nedeni bazı Linux dağıtımlarının (özellikle masaüstüne sahip olmayanlar) çıkarılabilir sürücüyü otomatik olarak algılamayı desteklememesinden kaynaklanıyor. Linux ile yeni tanışan kullanıcıları oldukça zorlayan bu durumu düzeltmenin yolu ise çok basit. Yapmanız gereken işlem bilgisayarınızdaki çıkarılabilir diski tespit etmek ve onu işletim sistemi içerisinde de takmak.

İlk önce sürücünün aygıt etiketini öğrenmeniz gerekiyor. Bunu aşağıdaki komutu terminale girerek yapabilirsiniz.

fdisk -l

Etiketi öğrenmek için komutu girdiğinizde aşağıdaki çıktıda olduğu gibi çok sayıda disk görebilirsiniz.

Böyle bir durumda bilgisayara taktığınız diski boyutundan ayırt edebilmek sizin için daha kolay olur. Daha sonra diskin /dev/sda veya /dev/sdb biçiminde sahip olduğu etiketi öğrenin. Doğru diski ve doğru etiketi belirlediğinizden emin olun.

Diski takmaya hazır olduğunuzda, aşağıdaki “label” kısmını az önce öğrendiğiniz etiketle değiştirin ve komutu çalıştırın. İlk komut, bağlanacak disk için boş bir dizin oluşturacak ve ikincisi ise diski söz konusu dizine bağlayacak. Artık bahsettiğimiz konumda sürücüyü görüntüleyebilirsiniz.

mkdir -p /media/usb/my_drive
mount /dev/<label> /media/usb/my_drive

Diskle işiniz bittiğinde, aşağıdaki komutu kullanarak bağlantısını kesebileceğinizi de belirtmiş olalım.

umount /dev/<label>

Sürücü Biçimlendirme Komutu

Bilgisayarınıza taktığınız diski çeşitli nedenlerden dolayı biçimlendirmek isteyebilirsiniz. Örneğin yeni bir USB bellek satın aldınız fakat belleğin Linux veya diğer işletim sistemleri tarafından okunabilmesi için biçimlendirme işleminden geçmesi gerekiyor. Ya da sürücünüz anlık bir sorun verdiğinden dolayı biçimlendirme yapma yoluna gidebilirsiniz. Bunu terminal üzerinden gerçekleştirmek ise oldukça basit ancak verilerinizin silineceğini belirtelim.

Öncelikle geçen başlıkta bahsettiğimiz yöntemi kullanarak bilgisayarına taktığınız diskin etiketini bulmak amacıyla bu komutu çalıştırın:

fdisk -l

Yeni eklenen diski bulduktan sonra aynı temel komutu kullanarak biçimlendirelim. “label” kısmını öğrendiğiniz etiketle değiştirmeyi unutmayın.

fdisk /dev/<label>

Bu komut, diskinizin biçimlendirilmesiyle ilgili bazı ayrıntıları belirmeniz için terminal tabanlı küçük bir araca dönüşecek. Burada gerçekleştireceğiniz her işlemde dikkatli olmalı, doğru diski belirlediğinizi de kontrol etmelisiniz.

İlk önce diskinizi tamamen silmeniz gerekiyor. Sileceğiniz diskin bölüm tablosunu görüntülemek, silmek ve ardından bu emirleri yazmak (uygulamak) için aşağıdaki parametreleri sırasıyla yürütün:

• p = Kontrol amaçlı olarak diskin boyutunu ve dosya sistemini görüntüleme parametresi.
• d = Diski tamamen silme parametresi.
• w = Yapılan değişiklikleri (geri dönüşü olmamak üzere) diske yazma parametresi.

Bu aşamaya kadar diski tamamen silmiş oldunuz. Şimdi ise diskteki boş alanı biçimlendireceğiz.

• n = Seçilen diskte bölüm oluşturma parametresi.
• p = Disk üzerinde oluşturulan bölümü birincil hale getirme parametresi (n komutundan sonra uygulayın.)
• 1 = Birincil bölümü kullanma parametresi.
• p = Yapılan değişiklikleri uygulamadan önce kontrol için bölüm tablosunu görüntüleme parametresi.
• w = Değişiklikleri yazdırma parametresi.

Sürücünün bölüm tablosu yani kullanabileceği alanlar da artık hazır olduğuna göre tamamlamanız gereken diğer aşama ise işletim sisteminin diski nasıl kullanacağını ve verileri hangi biçimde bu diske depolayacağını ayarlamak olacak. Tahmin edebileceğiniz gibi ayarlamadan kastettiğimiz şey dosya sistemini belirleme işlemi. Makalemiz Linux ile alakalı olduğundan diskimizde Linux’un dosya sistemi olan ext4’ü kullanacağız. Son olarak aşağıdaki komutla da bu işlemi gerçekleştirerek disk biçimlendirmeyi sonlandırabilirsiniz.

mkfs.ext4 /dev/<label>

Bu başlıktaki aşamalarda herhangi bir sorun yaşarsanız fdisk aracının kılavuz sayfasına bakabileceğinizi de belirtelim.

Disk Kopyalama Komutu

Linux ortamında diskinizdeki tüm verileri başka bir diske aktarmak dd komutu ile oldukça basit. Örneğin eski bir USB bellekteki verileri aynı veya daha büyük boyuttaki bir diske kopyalamaya için aşağıdaki komuttan faydalanabilirsiniz. Komutta düzenlemeniz gereken iki alan var. İlk olarak “source_label” kısmını kopyalanacak verilerin kaynağı olan sürücünün etiketiyle, “dest_label” kısmını ise kopyalamanın yapılacağı sürücünün etiketiyle değiştirin.

dd if=/dev/<source_label> of=/dev/<dest_label> status=progress

Diskin Dosya Sistemini Onarma Komutu

Diskinizdeki dosya sisteminde çeşitli nedenlerle bozulmalar meydana geldiğinde bunu onarmak için fsck komutunu kullanabilirsiniz ancak dikkat etmeniz bazı detaylar var. Zira yapılacam hatalı bir işlemde veri kaybı yaşanma ihtimali söz konusu.

Açılımı File System Check olan bu araç Windows’daki chkdsk ile aynı işleve sahip ama kullanımının biraz daha karışık olduğu söylenebilir.

Ayrıca fcsk, dosya sisteminin sorunlarını kontrol edebilmek için diskin işletim sistemi üzerinden bağlantısının kesilmesine ihtiyaç duyuyor. Eğer diskin bağlantısını kesmeden onarım işlemini yaparsanız dosyalarınızın silinmesi muhtemel. Peki fcsk nasıl kullanılmalı dilerseniz bunu anlatalım.

İlk önce bilgisayarımızı Linux işletim sistemlerinde yaygın olarak kullanılan bakım moduna almamız gerekiyor. Bunun için aşağıdaki komuttan faydalanabilirsiniz.

sudo init 1

Açılan ekrandan öncelikle sistemin ana dizinini daha sonra diskimizi çıkaracağız. Aşağıdaki komutları sırasıyla uygulayarak bu iki işlemi kolaylıkla yapabilirsiniz.

umount /home
umount /dev/sda2

Artık dosya sistemindeki bozukluğu tarama işlemine başlayabiliriz. fsck ile yapılan bu tarama sonunda araç, belirlenen sorunların düzeltilmesini isteyip istemeyeceğinizi soracaktır. Y tuşuna basarak onay verebilirsiniz.

fsck /dev/sda2

Ek olarak diski çok kapsamlı bir taramadan geçirmek de isteyebilirsiniz. Bunun için fcsk’nın f parametresinden faydalanmanız gerekmekte.

fsck -f /dev/sda2

Linux disk yönetim komutları başlığımızın sonuna geldik. Konuyla alakalı sorunlarınızı Technopat Sosyal’e, görüşlerinizi ise yorumlardan bizlere iletmeyi unutmayın.