Diğer tüm endüstriler gibi bağlantı teknolojileri de gelişimini sürdürüyor. Thunderbolt 4 2020’de piyasaya çıktığında Thunderbolt 3’ün geliştirilmiş bir versiyonu gibi görünüyordu. Bu standart saniyede 40 gigabitlik maksimum bant genişliği sunuyordu, böylelikle birden fazla 4K ekranı kullanmak ve depolama hızlarını iki katı hızda kullanmak mümkün oldu. Şimdi ise önemli yenilikler sunan Thunderbolt 5 bizimle!
Thunderbolt 4‘e kıyasla üç katlık bant genişliği, birden fazla 8K ekranın yanı sıra 540 Hz’e kadar çalışan oyun monitörleri için destek, 240 watt cihaz şarj gücü. Evet yanlış duymadığınız, bunlar Thunderbolt 5’in temel özellikleri.
Thunderbolt Nedir?
Thunderbolt, aynı anda hızlı veri aktarımı, yüksek çözünürlüklü video akışı ve şarj desteği sunan bir bağlantı protokolüdür. Thunderbolt standardının önceki nesilleri bir Mini DisplayPort konektörü kullanırken, Thunderbolt 3 ve Thunderbolt 4 daha yetenekli USB-C konektörünü kullanmaktaydı.
Intel’in temel amacı, başlangıçta Light Peak olarak bilinen Thunderbolt ile tüm veri ve güç ihtiyaçlarınızı karşılayabilecek tek bir kablo geliştirmekti. Tanıtılan beşinci nesil ise profesyoneller ve meraklı sınıf bilgisayar kullanıcılarını tatmin edecek seviyede. Örneğin 240W’a kadar şarj ile bazı oyun dizüstü bilgisayarları ve iş istasyonları ayrı bir güç portuna ihtiyaç duymayacak. Bu da daha az kablo taşıyacağınız, ayrıca cihazınızı şarj edebilmeniz için her zaman etrafınızdaki bir kişiden USB-C kablosunu/adaptörünü ödünç alabileceğiniz anlamına geliyor.
Thunderbolt 5 Neler Sunuyor?
Elbette üreticiler cihazlarında alelacele bu standarda geçmeyecek. Thunderbolt 5 doğrusu ileriye dönük büyük bir adım oldu. Aynı performans iyileştirmelerini sunan USB4 v2 spesifikasyonu üzerine inşa edildi, ancak Intel bazı temel özellikleri bir gereklilik haline getiriyor. Bu özellikler arasında 80 Gbps temel hız ve bant genişliği artırma teknikleri kullanılarak 120 Gbps desteği (USB4 20 Gbps gerektirmekte); çift 6K ekran desteği (Thunderbolt 4’te çift 4K monitör); minimum 140 watt şarj ve daha güçlü 240W modu yer alıyor.
| Thunderbolt 5 | Thunderbolt 4 | USB4 | USB 3.2 | |
|---|---|---|---|---|
| Veri aktarım hızı | 120 Gbps’ye kadar | 80 Gbps’ye kadar | Minimum 20 Gbps, 40 Gbps isteğe bağlı. USB4 Sürüm 2.0 ile isteğe bağlı 120 Gbps | 5 Gbps (Gen 1), 10 Gbps (Gen 2) veya 20 Gbps (Gen 2×2) |
| PC video gereksinimleri | Çift 6K | Çift 4K | Tek monitör | Tek monitör |
| PC veri gereksinimleri | PCIe: 64 Gbps USB 3: 10 Gbps | PCIe: 32 Gbps USB 3: 10 Gbps | USB 3: 10 Gbps | USB 3: 5 Gbps |
| En az bir bilgisayar portunda gerekli PC şarjı | 140 W’a kadar gerekli, 240 W’a kadar mevcut | 100 W’a kadar gerekli, 140 W’a kadar mevcut | 240 W’a kadar mevcut | 240 W’a kadar mevcut |
| Aksesuarlar için minimum PC bağlantı noktası gücü | 15W | 15W | 7.5W | 4.5W |
| PC’den PC’ye Ağ Bağlantısı | 64 Gbps | 32 Gbps | – | – |
| Intel VT-d tabanlı DMA koruması | Evet | Evet | Hayır | Hayır |
Önceki Thunderbolt uygulamalarında gördüğümüz gibi, Thunderbolt 5 en son USB spesifikasyonunun temel yönlerinden yararlanıyor: USB 4 Sürüm 2.0. Ancak Thunderbolt 5 rozetini kazanmak için tüm isteğe bağlı özelliklerin etkinleştirilmesi gerekiyor. Intel, Thunderbolt 4 ve 5’in önümüzdeki birkaç yıl veya daha uzun bir süre boyunca birlikte var olacağını ve bu standartların “premium” sınıfa hitap edeceğini söylüyor.
120 Gbps ve Bant Genişliği Artırma Modu
Thunderbolt 5, belirli senaryolarda 120 Gbps hıza ulaşabiliyor. Bu da Thunderbolt 4’ün üç katı bant genişliği ve yerel DisplayPort 2.1 konnektöründen %50 daha hızlı olması demek. Yüksek yenileme hızları ve/veya çözünürlükler nedeniyle daha yüksek bant genişliği gerektiren bir ekranı veya birden fazla ekranı bağladığınızda Bandwidth Boost (Bant Genişliği Artırma) modu otomatik olarak devreye girecek.
Varsayılan olarak, Thunderbolt 5 arayüzü standart modda 80 Gbps hızında çalışıyor ve çift yönlü 80 Gbps hızında gönderme ve alma işlemleri için ikişerli çiftler halinde çalışan dört adet 40 Gbps işlem hattı bulunuyor. Yeni Bant Genişliği Artırma modu, veri alma tarafında 40 Gbps hıza düşme pahasına da olsa 120 Gbps’ye kadar veri hızı sağlamak için iletim modundaki 40 Gbps işlem hatlarından üçünü kullanıyor.
Sonuç olarak Thunderbolt 5, 8K HDR monitörlerin yanı sıra 144 Hz’de iki adede kadar 6K monitörü ve üç adede kadar 4K monitörü destekliyor. Ayrıca Thunderbolt 4 ile desteklenen DisplayPort ekran sayısı da artık üçe çıktı.
eGPU
Intel ayrıca Thunderbolt 4’e kıyasla iki katına çıkan bant genişliği sayesinde harici GPU’ların (eGPU) Thunderbolt 5 ile yükseliş dönemine gireceğini ima ediyor. Intel’in bağlantı biriminde genel müdür olan Jason Ziller, Thunderbolt’un PCI veri yolunu kullanmasının kare hızları ve içerik oluşturucular için daha kısa dışa aktarma süresi dahil olmak üzere performans potansiyelini artırdığını söyledi. eGPU’lar Thunderbolt 4 veya Thunderbolt 3 ile tam olarak verimli çalışamıyordu. Thunderbolt 5’in geliştirilen özellikleriyle birlikte dizüstü bilgisayarlara harici ekran kartı bağlamak için üretilen kasaların sayısı artabilir.
PCIe
Bağlantı standardı ayrıca genişliği 32 Gbps’den (PCIe 3.0) 64 Gbps’ye (PCIe 4.0) çıkararak önceki nesle göre iki kat daha fazla PCIe verimi sağlıyor. Bu da SSD’ler ve harici ekran kartı bağlama senaryoları için harika bir haber. Aynı zamanda arayüzlerin Thunderbolt ağ bant genişliği de gelişiyor. Gelişim güzel, ancak çoğu PCIe 5.0 SSD’nin hala Thunderbolt 5 ile mevcut olan PCIe 4.0 veriminden daha hızlı olması dikkat çekici. Ek olarak PCIe şeritleri, şerit tahsislerinden bağımsız olarak x4 artışlarla bölünmekte. Yani x8 cihazlar (GPU’lar gibi) tam x8 bant genişliğinde çalışmayacak.
240W Şarj
Tüm Thunderbolt 5 kabloları artık 240W’a kadar şarjı (USB-PD EPR özelliği) destekleyecek ve USB 4 kablolarında gördüğümüz farklı USB güç değerlerine olan ihtiyacı ortadan kaldıracak. Thunderbolt 5 standardı, Thunderbolt 5 destekli bir cihazın 240W şarj portuna sahip olmasını gerektirmiyor. Thunderbolt 4’te olduğu gibi, yeni özellik cihazın en az bir adet 100W şarj portuna ve 15W aksesuar portuna sahip olmasını gerektiriyor.
Daha önce olduğu gibi, Thunderbolt 5 kabloları ve bağlantı noktaları basitleştirilmiş bir markalama şemasına sahip olacak. Kablolar, spesifikasyonun tam hız ve güç gereksinimlerinde çalıştıklarına dair sertifika gerektirmeye devam edecek ve böylece Thunderbolt 5 etiketi taşıyabilecek.
PAM-3
Yeni arayüz, Thunderbolt 4’ün NRZ (PAM-2) uygulaması ile döngü başına bir bit yerine saat döngüsü başına 1,5 bit (iki döngü başına 3 bit) iletilmesine izin veren PAM-3 teknolojisini kullanıyor. Son standart gelişmiş kodlama yoluyla bant genişliğini ve sinyal saat hızını da artırıyor. Düşük miktarlı saat hızı artışı, mevcut birçok pasif 1 metrelik kablonun kullanılmasına izin veriyor, ayrıca PCB tasarımında büyük değişiklikler gerektirmiyor. Bu iyi bir şey zira maliyetler aşırı şekilde artmayacak.
Öte taraftan, 2 metrelik Thunderbolt 4 kablolarının tümü Thunderbolt 5 ile bir redriver (sürücü yenileme) güncellemesi gerektiriyor. Bunların kullanıma sunulması biraz zaman alabilir.
Yapay Zeka
Intel ayrıca Thunderbolt 5’in önümüzdeki yıllarda harici yapay zeka hızlandırıcılarını kullanabilmek için kapıları aralayabileceğini düşünüyor. Basın toplantısı sırasında video işbirliği, ses efektleri, içerik oluşturma ve oyuncu efektleri, yerel yapay zeka çıkarımı gibi şeyler için bulut depolama yerine “önümüzdeki birkaç yıl içinde istemcilerde yapay zekaya yönelişin” artacağına dikkat çekildi.
Thunderbolt 5 Destekli Cihazların Çıkış Tarihi
Thunderbolt 4 doğal olarak Intel’in mevcut yonga serisine doğrudan dahil ediliyor (ayrı bir harici yonga gerektirmiyor), ancak Thunderbolt 5 henüz çok yeni. Intel, Thunderbolt 5’li sistemlerin 2024 yılında piyasaya çıkacağını söylüyor. Meteor Lake serisinin yerel Thunderbolt 5 desteğine sahip ilk platform olacağı söyleniyordu, ancak yeni işlemcilerde dahili destek olup olmayacağı bilinmiyor. Thunderbolt 5 şimdilik resmi olarak Intel’in ayrı olarak geliştirdiği Barlow Ridge çipini kullanan bilgisayar ve aksesuarlarda yerini alacak.
Mavi takım yeni bağlantı standardının özellikle içerik üreticiler ve oyuncular için tasarlandığını, yüksek performanslı cihazlar için ihtiyaçların arttığını söylüyor. Bunun yanında, Thunderbolt 4’ün daha uzun olmasa da en az birkaç yıl boyunca ana akım ve iş amaçlı kullanım için tercih edilen birincil arayüz olarak hizmet vermeye devam edeceğini belirtiyor.
Intel, PC üreticilerinin dört adede kadar Thunderbolt 5 bağlantı noktasına sahip bilgisayarlar tasarlayabileceklerini dile getiriyor. Öte taraftan, yeni arayüzü kullanabileeck CPU platformlarından özel olarak bahsedilmiyor. Thunderbolt 5, ayrı bir çip (kod adı Barlow Ridge) aracılığıyla güncellenmiş silikon üzerinde çalışıyor. Bu da Thunderbolt 4’te olduğu gibi, AMD ya da ARM tabanlı bilgisayarların Thunderbolt 5 desteği sunabileceğini gösteriyor.
Teknoloji devi Thunderbolt sertifikasyonu için telif ücreti talep etmemekte, ancak Thunderbolt sertifikasyonu ile ilişkili test ücretleri (Intel’e değil, test laboratuvarlarına ödenmekte) var. USB4 Sürüm 2.0 da Thunderbolt 5 ile aynı potansiyele sahip, bu nedenle Intel tabanlı olmayan sistemlerin Thunderbolt 5’e benzer işlevsellik ararken USB-IF standartlarını tercih ettiğini görebiliriz.
Thunderbolt 5 Özellikleri
- Toplam çift yönlü bant genişliğinin iki katı: Bandwidth Boost modu, yoğun video kullanım senaryoları için üç kata kadar (120 Gbps) daha fazla verim sağlıyor.
- Daha hızlı depolama ve harici grafikler için PCI Express veri çıkışını iki katına çıktı.
- USB4 V2, DisplayPort 2.1 ve PCI Express Gen 4 gibi endüstri standartları üzerine inşa edildi. Başka bir deyişle, önceki standartlarla tamamen uyumlu.
- Yüksek hızlı PC-PC bağlantıları için Thunderbolt Networking’in bant genişliği ikiye katlandı.
- Yeni PCB’ler, konnektörleri ve 1 metreye kadar pasif kabloları ile performansta bu önemli artışları sağlamak için yeni bir sinyal teknolojisi olan PAM-3’ü kullanacak.
Thunderbolt USB-C ile Aynı mı?
Thunderbolt bağlantı noktaları ve konnektörler “şimşek” logosuyla işaretlenmekte ve bazen desteklenen Thunderbolt standardının sürümü de belirtilebiliyor.
Thunderbolt 5 Nasıl Ayırt Edilir?
Thunderbolt 5 ile her şey aynı kalıyor:
Önemli Noktalar
USB-C kablosunu Thunderbolt bağlantı noktasına takabilir miyim?
Evet. Thunderbolt 5 bağlantı noktaları, USB-C konnektörü taşıyan tüm kablolar için uygun. Ancak Thunderbolt performansından yararlanmak için bir Thunderbolt aygıtını diğerine, örneğin Lenovo Yoga 9i dizüstü bilgisayarı Thunderbolt özellikli bir monitöre veya bağlantı istasyonuna bağlamanız gerekmekte.
Bir USB-C cihazını Thunderbolt bağlantı noktasına takabilir miyim?
Cevap yine evet. Bir Thunderbolt bağlantı noktası bağlı cihazla veri hızı, güç ve video özellikleri konusunda iletişim kuracak ve cihaz Thunderbolt özellikli değilse USB protokolüne “geri dönecek”. Bu geri dönüş modu aynı zamanda bir Thunderbolt cihazının Thunderbolt olmayan bir USB-C bağlantı noktasına bağlanmasına ve USB3 seviyesinde de olsa çalışmaya devam etmesine olanak tanıyor.
Thunderbolt monitör, USB-C monitörden farklı mıdır?
Thunderbolt destekli monitörlerde bir USB-C Thunderbolt bağlantı noktası yer alır. Thunderbolt, birden fazla yüksek çözünürlüklü monitörü zincirleme bağlamanıza olanak tanıyor. Bu nedenle kullanılan monitör, biri ana bilgisayardan gelen sinyal için ve ikincisi videoyu ikinci monitöre aktarmak için olmak üzere iki Thunderbolt bağlantı noktasına ihtiyaç duymakta. Thunderbolt destekli monitörler ayrıca dizüstü bilgisayar gibi yüksek watt değerine sahip bir cihazı da şarj edebilir.
