Diğer pek çok bileşen gibi anakartlar da farklı form faktörlerine sahiptir. Anakartlar da bunlardan bir tanesi. ATX, Micro-ATX veya Mini-ITX gibi farklı boyutlarda satışa sunulan anakartların hepsi de temelde aynı işlevlere sahip. Ancak sunulan ekstra özelliklerle birlikte aradaki fiyat farkı inanılmaz derecede açılabiliyor. Burada önemli olan ise ne istediğimiz bilmemiz.
Anakart Standartları
Anakart satın alırken yalnızca boyutlara odaklanmamalıyız çünkü bakmamız gereken birçok farklı detay var. Temelde neredeyse her anakart bir işlemci, RAM ve ekran kartı çalıştırsa da, RAM yuvalarının sayısı, SSD takabileceğimiz yuvalar, USB portları ve kasa boyutu gibi farklı etkenler var. Aslında anakart form faktörlerini tek bir kelimeyle özetleyebiliriz: genişletilebilirlik.
Özetle kullandığınız masaüstü bilgisayarlarda yer alan tüm anakartlar bu formlardan birine sahip. Aslında fazla sayıda anakart çeşidi var fakat mağazalarda bu üçünü kolayca bulabilirsiniz: ATX, microATX (ya da kısaca mATX) ve ITX.
ATX form faktörünü meydana getiren Intel, ilk olarak 1995 yılında tanıtım yaptı. ATX tasarımı, yaklaşık 25 yıldır ev ve ofis bilgisayarları için sıkça kullanılan form faktörü olmuştur.
Boyutlar ve Bağlantılar
Bir ATX anakartla karşılaştırıldığında ITX yanında gerçekten küçücük kalır. mATX ise ikisinin ortasında yer alan, sıkça tercih edilen bir tür. Fazla büyük değil ancak mATX gibi aşırı küçük de sayılmaz.
Boyutlar doğal olarak birçok farklı şeye etki ediyor. En önemlisi ise bağlantı noktaları ve yuva sayıları. Ayrıca büyük anakartlarla ihtiyaç duyabileceğiniz ekstra özellikler de sunulabiliyor.
Boyut olarak daha büyük olan modeller bağlantı ve genişletilebilirlik açısından size en iyisini verir. Ancak çoğu insan fazla sayıda, çok çeşitli bağlantı noktalarına ihtiyaç duymaz. Hatta çoğu kullanıcı bir SSD ve klavye/fare gibi birkaç temel USB aygıtı ile hayatına devam ediyor. Yani ekstra ödeme yapmak zorunda değilsiniz.
Bununla birlikte, neredeyse tüm standart ve profesyonel kullanıcılar için bir PCIe x16 (ekran kartları için) yuvası ve iki RAM modülü için yeterli. Çoğu kişi 1-2 SATA bağlantısından fazlasını kullanmıyor.
Geçimini bilgisayarlarla sağlayanlar başta olmak üzere kullanım alanına bağlı olarak çok daha fazlasına ihtiyaç duyan kişiler/şirketler de yok değil. Bazı kullanıcılar, hepsi ek PCIe yuvaları gerektiren bir dizi genişletme kartına ihtiyaç duyabilir. Bazıları için RAM kapasitesi çok önemlidir ve dört slotun tamamını da yüksek kapasiteli modüllerle doldurur.
Günümüzün popüler oyun ve uygulamaları gigabaytlarca yer kaplıyor. Ayrıca video ve fotoğrafların boyutu da devasa seviyelere geldi. Dolayısıyla HDD ve SSD gibi depolama aygıtlarına olan talep artıyor ve öyle ki bu aygıtların her birini takmamız için bir bağlantı noktası gerekli. Eğer satın alacağınız ürünlerin kapasitesi yüksekse bu noktada bağlantı sayılarının önemli de azalıyor.
Uzun lafın kısası, anakart seçiminiz tamamen ihtiyaçlarınıza ve kişisel tercihinize bağlı. Başka bir deyişle, sunduğu faydalardan yararlanmayacaksanız büyük bir anakart için ödeme yapmanız gerekmiyor.
Kasa Boyutları da Önemli
Anakart boyutları doğal olarak tercih edeniz kasayı da etkiliyor. Eğer küçük boyutlu bir PC kasası tercih ettiyseniz bu anakartların tümünü de kullanamazsınız.
Örneğin, küçük form faktörlü bir oyun bilgisayarı kurmak istiyorsanız, büyük olasılıkla içinde standart bir ATX anakart kullanamayacaksınız. Hatta mikro-ATX anakart bile kullanamayabilirsiniz.
Öte taraftan daha büyük bir kasa tercih ederseniz tüm anakartları monte edebilirsiniz. Edebilirsiniz etmesine, ancak mini-ITX bir anakartı devasa bir kasaya yerleştirdiğinizde estetik açıdan hiç de güzel görünmeyecektir.
Sonuç olarak, standart ATX veya mATX anakartları mini-ITX kasalara veya standart ATX anakartları mikro-ATX kasalarla kullanamazsınız.
Artılar ve Eksiler
Burada ele aldığımız üç farm faktöründen her biri, farklı kullanım senaryolarına göre diğerine göre daha mantıklı olabilir. Bu nedenle daha iyi fikir sahibi olabilmeniz için artıları ve eksileri gözden geçireceğiz.
| Boyut | Artıları | Eksileri |
| ATX | – Hız aşırtma için daha uygun – Estetik görünüm açısından daha iyi seçenekler – Daha fazla PCIe şeridi – Daha yüksek RAM kapasitesi | – Daha pahalı – Çoğu küçük kasaya sığmaz |
| Micro-ATX | – En ucuz seçenek – Tek ekran kartına sahip bilgisayar kurulumları için ideal – Mini-ITX olmayan tüm kasalara sığabilir – Mini-ITX’e göre daha yüksek RAM kapasitesi | – Çoklu GPU kurulumları için uygun değil – Gelişmiş hız aşırtma için çok uygun değil – Genellikle estetik olarak daha sadedir |
| Mini-ITX | – Küçük kasalariçin en iyi seçenek – Micro-ATX’e göre daha iyi estetik | – Mikro-ATX’ten daha pahalı – Büyük kasaların içinde çok sırıtabilir – Çoklu GPU kurulumları için uygun değil – Hız aşırtma için ideal değil – Genelde olarak yalnızca iki RAM yuvası bulunur |
Hangi Anakartı Seçmelisiniz?
Muhtemelen buraya gelene kadar aklınızda bir fikir oluşmuştur. Ancak halen doğru seçim konusunda emin değilseniz, biz yine de kullanım durumuna göre doğru tercih yapabilmeniz için detaya inelim.
Bütçe Dostu Oyun Bilgisayarı
Bütçe dostu bir oyun bilgisayarı için genellikle en doğru seçim micro-ATX anakarttır. Anakart üzerindeki hiçbir bileşen oyun içi performans açısından ekran kartı, işlemci ve RAM kadar büyük bir etkiye sahip olmaz.
Nitekim bütçe dostu bir oyun bilgisayarı oluştururken genel kural şöyledir: Bütçenizin mümkün olduğunca büyük bir kısmını bu üç bileşene ayırmalısınız. Eğer ihtiyacınız olmayan pahalı anakartlara yüksek bütçeler ayırırsanız, diğer bileşenlerden kısmanız gerekecek.
mATX anakartlar, standart ATX anakartların sahip olduğu tüm ana özelliklere sahip oldukları için bütçe dostu oyun bilgisayarları için mükemmeldir. Aradaki farka değinecek olursak, standart ATX anakartlar daha estetik görünür, daha fazla PCIe ve M.2 SSD yuvası sunar, daha fazla RAM slotu taşır (her zaman değil), overclock için daha güçlü VRM’lerle desteklenir ve kişinin ihtiyacına göre değişkenlik gösteren bazı ekstra özellikler sunabilir.
Bütçesini düşünen çoğu oyuncu ATX anakarta ayıracağı parayı diğer bileşenler için harcar. Ancak başta da belirttiğimiz gibi, her şey kullanım senaryosuna ve kişisel tercihlere bağlı. Örneğin bir kişi milyarlarca lira harcadığı bilgisayarında hem işlerini halledip hem oyun oynamak isteyebilir. Böyle bir durumda işler tamamen değişiyor.
Üst Düzey Oyun Bilgisayarı
Birden fazla ekran kartı kullanımı, CPU overclock, renk kombinasyonu ve yüksek depolama ihtiyacı gibi birçok farklı etken olabilir. Özetle, üst düzey bir sistem toplayacaksanız ATX anakartlara bakmalısınız.
Bu esnada belirtmeden geçmeyelim, ATX form faktöründe sayısız farklı model yer alıyor. Her model diğerinden farklı özellikler sunulabiliyor ve farklı fiyatlarla satılıyor.
Küçük Boyutlu PC
Bilgisayarınızın daha taşınabilir olmasını istiyorsanız veya minimalist bir tasarım tercih etmek istiyorum diyorsanız mini-ITX ve micro-ATX arasında seçim yapmanız gerekiyor. Genellikle mini-ITX anakartlar daha çok tercih edilmekte. Bu anakartları taktığınız kasalarda oldukça az yer kaplıyor. Özetle mini-ITX seçebilirsiniz, ancak mümkün olduğunca alanı küçültmek istiyorsanız mini-ITX anakartlar en iyi seçeneğiniz olacaktır.
Daha küçük form faktörlü anakartlar genellikle taşınması kolay bir sistem isteyen oyuncular veya HTPC (Ev Sineması Bilgisayarı-Home Theater PC ) sistemler için uygundur. Zaten eşyalarla dolup taşan oturması odanızda minimal bir kasa kullanmak, bu kasayı televizyonun altındaki rafa sığdırmak isteyebilirsiniz. Mini-ITX’in parladığı yer de burası. Küçük bir kasa ile istediğiniz her şeyi yapabilirsiniz.
Ofis ve Ev Bilgisayarı
Bu tür bilgisayarlar genellikle video-film izlemek, e-posta kontrolü, sosyal ağlar ve web oyunları için kullanılır. Bu nedenle temel ihtiyaçlarımızı görecek, herkesin ihtiyaç duyduğu bileşenleri takabileceğimiz bir PC yeterlidir. Bu noktada yer sorununa ve fiyatlara da bağlı olarak micro-ATX veya mini-ITX anakartlardan birini tercih edebilirsiniz.
Anakartların Geleceği
Yazdığımız gibi ATX’in başlangıç yılları bir hayli eskiye dayanıyor. Teknoloji dünyasında geniş olarak benimsenmiş böyle standartları yerinden etmek zordur. Intel, 2004 yılında ATX’in yerine BTX adında bir ürün çıkarmaya çalıştı ancak bu ürün hiçbir zaman tutmadı.
Öte yandan bilgisayar üreticileri hala ATX’e alternatifler denemeye devam ediyor. Örneğin ASUS, Computex 2019’da Prime Utopia adlı üst düzey bir anakart konsepti sergilemişti. Dönem dönem harika konsept tasarımlar tanıtılsa da, yakın gelecekte ATX’ten uzaklaşıldığını görmemiz pek olası değil.
Anakartımın Boyutunu Değiştirebilir miyim?
Anakartınızı satın aldıktan sonra hiçbir şekilde yükseltemez veya boyutunu ayarlayamazsınız. Sadece herhangi bir PCIe tabanlı genişletme kartı ile işlevselliğini artırabilirsiniz, ancak hepsi bu kadar.
Anakart Boyutu Performansı Etkiler mi?
Bu duruma göre değişir. Eğer “normal” bir kullanıcıysanız, oyun oynama, içerik oluşturma ya da nispeten yoğun iş yükü söz konusu olduğunda herhangi bir fark görmeyeceksiniz.
Hız aşırtma ile ilgileniyorsanız veya anakartınızın sağlayabileceği gücün her zerresine ihtiyacınız varsa o zaman durum farklı bir boyuta taşınıyor.
Büyük Bir PC Kasasının İçinde Küçük Bir Anakart Kullanabilir miyim?
Tuhaf görünmesi dışında bir problem yok, kullanabilirsiniz.
Hangi Anakart Boyutunu Seçmeliyim?
Zaten bu soruyu yanıtladık lakin bir özet geçelim. Eğer gerçekten küçük bir bilgisayar istiyorsanız, o zaman ITX’i tercih etmek zorundasınız. Öte yandan, kadar çok sayıda bağlantı noktası istiyorsanız o zaman ATX’ten aşağıya düşmeyin. Çoğu insan için mATX, hem bağlantı hem de fiyat açısından en uygun seçenektir.
Anakart Boyutu Oyun Performansını Etkiler mi?
Kesinlikle etkilemez. Sadece diğer bileşenlerinizle (CPU, GPU, RAM, sahip olabileceğiniz genişletme kartları, depolama vb.) uyumlu olduğundan emin olun yeterli.
Bununla birlikte, üst düzey anakartlar CPU ve RAM’inize hız aşırtma yapmanıza (BIOS ile ilgili diğer birçok şık seçenekle birlikte) olanak tanır. Böylelikle hem oyunlarda hem de diğer iş yüklerinde daha iyi performans alabilirsiniz. Ancak standart kullanıcıların çoğu overclock işine bulaşmıyor.
Yani mini-ITX OC performansı kötü olmaz. Biraz o kısımda yanlış var. Geri kalan herşey güzel ve doğru açıklanmış. Hatta en mantıklısı bana göre mini-ITX sistem toplamaktır.