Katı hal sürücüleri (SSD), yüksek hızlı veri aktarımı, hareket etmeyen parçalar ve kompakt boyutları nedeniyle geleneksel HDD’lere kıyasla birçok avantaja sahip. SSD’lerin diğer depolama sürücülerinden daha iyi olmasını sağlayan bir faktör daha var: kontrolcüler.
Bir SSD almadan önce muhtemelen öncelikle okuma ve yazma hızlarına, kapasitesine ve fiyatına bakarsınız. Bu doğru bir yaklaşım, ancak SSD’lerin performansı üzerinde önemli etki sağlayabilecek başka bir parçası da kontrolcüler, başka bir deyişle denetleyiciler.
Kontrolcüyü sürücünüzün işlemcisi, yani beyni olarak düşünün. Okuma ve yazma işlemlerini yönlendirir, diğer önemli sürücü performansı ve bakım görevlerini yerine getirir. Üst sınıf SSD isteyen kullanıcılar, performansı önemli derecede etkileyen kontrolcüleri de hesaba katmalı. Phison, Silicon Motion, InnoGrit ve Maxio gibi markalar farklı seviyelerde verimlilik ve hızlar sunuyor.
SSD Kontrolcü Nedir?
SSD kontrolcüler adından da anlaşılabileceği gibi sürücünün her şeyinden sorumludur, yani her şeyi kontrol eder. Bunları özel işlemciler olarak tanımlayabiliriz; diğer bilgisayar işlemcilerinde olduğu gibi performans, özellikler, kalite ve fiyat açısından önemli farklılık gösterebilirler.
Katı hal sürücülerinin yönetiminden sorumlu olan çipler, NAND belleklerin yönetilmesine yardımcı olmak için genellikle bir DDR3 ya da DDR4 bellek havuzuna sahiptir. Birçok sürücüde ayrıca tampon görevi gören ve hızlı NAND’ı okuma/yazma döngülerine ayırarak sürücü performansını artıran tek seviyeli hücre önbellekleri bulunmakta.
Bazı sürücüler, toplam yazma sayısını azaltmak ve sürücünün ömrünü uzatmak için veri sıkıştırma algoritmaları da kullanabiliyor. SSD denetleyicisi hata düzeltme işlemini gerçekleştirir ve tek bitlik hataları kontrol eden algoritmalar zaman geçtikçe daha karmaşık hale geldi. Ne yazık ki SSD kontrolcüler hakkında çok fazla ayrıntıya giremiyoruz çünkü şirketler algoritmalarını gizli tutmak zorunda. NAND flash performansının büyük bir kısmı kontrolcü tarafından belirlenir ve şirketler, rakiplerine avantaj sağlamamak için ne yaptıklarını çok fazla açıklamak istemezler.
Arabirimlere gelince, SSD’ler başlangıçta sabit diskler gibi SATA bağlantı noktalarını kullanıyordu. Son yıllarda, doğrudan anakarta (ya da bazı durumlarda bir PCIe yuvasına) takılan birkaç inç uzunluğunda çok ince sürücüler olan M.2 sürücülere geçiş yapıldığına tanık olduk.
Bir SSD kontrolcüsünün temel işlevleri arasında veri erişimi, hata düzeltme, aşınma dengeleme, çöp toplama ve SSD’nin genel performansını ve uzun ömürlülüğünü yönetme görevi yer alıyor. Bu özel işlemciler aynı zamanda flash kontrolcü ya da NAND kontrolcü olarak da adlandırılabiliyor.
Başta bahsettiğimiz gibi, okuma ve yazma işlemleri de bu denetleyiciler tarafından yürütülüyor. Temel görevi, kütüphanedeki kitapları düzenleyen bir kütüphaneci gibi tüm verilerin depolandığı yeri takip etmek. SSD’den veri okumak ya da yazmak istediğinizde kontrolcü devreye giriyor, aradığınızı hızlı ve doğru bir şekilde bulabiliyorsunuz.
İşte SSD’nin beyni dediğimiz yongaların yaptığı ana işler:
- Veri Okuma/Yazma: SSD kontrolcü, her bir verinin SSD’deki flash bellek yongalarına tam olarak nasıl yazılacağına ya da okunacağına karar veren bileşendir.
- SSD Aşınma Yönetimi: Neredeyse tüm ticari SSD’ler, yazma işlemlerinden kaynaklanan önemli bir aşınma yaşarlar. SSD denetleyicisi de farklı bellek hücrelerinin ne kadar aşındığını takip eder ve aşınmanın sürücüye eşit olarak dağılmasını sağlayacak şekilde işleri düzenlemeye çalışır.
- Hata Düzeltme: Verilerin bellek hücrelerine doğru şekilde yazılıp yazılmadığını kontrol eder ve yazılmamışsa sorunu düzeltir.
- Şifreleme: Bazı SSD’ler, özellikle de kurumsal sürücüler, verileri anında şifreleyebilen ve şifrelerini çözebilen bir denetleyiciye sahip olabilir. Ancak bu “kendi kendini şifreleyen” sürücüler oldukça kısıtlı bir kesim için.
Bunun yanında denetleyicinin yaptığı garbage collection (çöp toplama), hatalı blok yönetimi, termal azaltma ve daha pek çok küçük iş var.
SSD Kontrolcü Ne Kadar Önemli?
Özetle çok çok önemli. İlk ve en önemlisi, SSD’nin genel performansını belirler. Verilerin depolanmasını ve alınmasını yöneterek verilerin NAND flash bellekten verimli bir şekilde okunmasını ve yazılmasını sağlar. Bu da geleneksel sabit sürücülere kıyasla daha hızlı önyükleme süreleri, daha hızlı uygulama başlatma ve daha düşük dosya erişim gecikmesi demek.
İkincisi, veri bütünlüğü ve uzun ömürlülük için hayati öneme sahip. NAND flash bellek hücrelerinde meydana gelen veri hatalarını tespit etmek ve düzeltmek için hata düzeltme mekanizmaları bulunuyor. Ayrıca yazma ve silme döngülerini bellek hücrelerine eşit olarak dağıtmak için aşınma dengeleme algoritmaları kullanılıyor ve bazı hücrelerin diğerlerinden daha hızlı aşınması önleniyor.
Kontrolcünün performansta büyük bir rol oynadığını söyledik, ancak SSD’leri birbiriyle karşılaştırırken en küçük ayrıntılara girmek istemiyorsanız kontrolcüye pek fazla takılmayın. En azından standart bir bilgisayar kullanıcısıysanız pek göz önünde bulunmayan bu detay üzerinde çok durmanıza gerek yok. Bunun yerine sürücünün genel olarak nasıl performans sunduğuna ve incelemelere bakın. Ek olarak, bilindik şirketler zaten ürünlerini tasarlarken fiyat/performans dengesini de göz önüne katarak en iyi kontrolcüyü seçmeye çalışıyor.
Eğer SSD’niz yaptığınız iş veya başka bir nedenle kritik öneme sahipse bu detaylar sizin için çok önemli olabilir. Düşündüğünüz bir sürücüde hangi denetleyicinin olduğunu öğrendiğinizde, beklediğiniz performans düzeyi ve kalite konusunda daha iyi fikre sahip olabilirsiniz.
Örneğin herhangi bir SSD yüksek sıralı okuma ve yazma hızlarına ulaşabilir. Ancak günlük bilgisayar kullanımı için rastgele okuma ve yazma performansı daha büyük bir faktördür ve daha gelişmiş denetleyiciler bu konuda diğerlerinden çok daha iyi olabilir. Doğru kontrolcüyü seçmek, performans, dayanıklılık ve veri bütünlüğü söz konusu olduğunda fark yaratabilir.
Peki bu çiplerde hangi detaylara bakılır?
- Üretici ve Model: Bazı markalar yüksek performanslı kontrolcüleriyle ünlüdür. Önemli örnekler arasında E18 ve E26 gibi Phison serileri bulunmakta.
- Özel ve Genel Kontrolcüler: Bazı SSD üreticileri, kendi donanımlarına özel olarak kendi kontrolcülerini geliştiriyor ve potansiyel olarak genel amaçla kullanılanlara göre daha iyi performans ve güvenilirlik sunulabiliyor. Samsung bunun dikkate değer bir örneği ve sürücülerinin endüstri lideri olmasının bir nedeni de bu. Diğer bir iyi örnek ise diğer SSD üreticileri için kontrolörler sağlayan ancak aynı zamanda kendi sürücülerini de satan Micron.
- Kontrolcü Mimarisi: İşlemci tipi (örn. ARM tabanlı, çok çekirdekli) ve kanal sayısı (denetleyici ve NAND bellek arasındaki veri aktarım yolları) performansı etkileyebilir.
- Özellikler: Gelişmiş aşınma dengeleme, verimli hata düzeltme algoritmaları ve güçlü şifreleme yetenekleri gibi özellikler bazen önemlidir.
SSD’nin Kullandığı Kontrolcü Nasıl Öğrenilir?
En kolay ve en güvenilir yöntem SSD üreticisinin resmi web sitesini ziyaret etmek. Üreticiler genellikle SSD’lerinde kullanılan kontrolcü de dahil olmak üzere ayrıntılı teknik özellikler ve ürün bilgileri sağlıyor. İlgilendiğiniz belirli SSD modeli ile ilgili ürün sayfasını ya da belgeleri arayın.
Bununla birlikte, sürücüye yapıştırılmış bir etiket ya da çıkartmada SSD kontrolcüsüyle ilgili bilgiler yer alabilir. Bu etiket genellikle SSD’nin kasasında bulunur. Ancak bu bilgi her zaman mevcut olmayabilir ya da belirli bir model yerine denetleyicinin markasıyla sınırlı olabilir.
Bazı üçüncü taraf yazılımlar sayesinde kontrolcü modeli de dahil olmak üzere sürücüler hakkında ayrıntılı bilgi alabilirsiniz. Popüler seçenekler arasında CrystalDiskInfo ve HWiNFO bulunuyor.
Sabit Disklerin Kontrolcüsü Var mı?
HDD’lerin de kontrolcüleri vardır ancak işlevleri SSD’lerden farklıdır.
