AMD CEO’su Lisa Su, Computex 2024 açılış konuşmasında şirketin yeni nesil Ryzen işlemcilerini tanıttı. Sunum sırasında mobil, sunucu ve masaüstü platform dahil olmak üzere farklı alanlarda kullanılan çipler tanıtıldı. Şimdi Zen 5 mikro mimarisiyle birlikte gelen, Ryzen 7000 serisinin yerini alacak olan Ryzen 9000 ‘Granite Ridge’ işlemcilerin tüm detaylarına birlikte bakalım.
Kırmızı ekibin Zen 5 masaüstü ürün portföyünde dört yeni CPU yer alıyor. 16 CPU çekirdeği ve 5,7 GHz maksimum boost frekansı ile gelen Ryzen 9 9950X, amiral gemisi model olan başı çekecek. Amiral gemisinin ardından yine aynı şekilde 6, 8 ve 12 çekirdekli modeller geliyor. Bunların tümü “X serisine” ait yongalar, yani yani kilidi açılmış çarpanlara ve daha yüksek TDP ve saat hızlarına sahipler.
AMD, diğer iyileştirmelerle birlikte yeni amiral gemisi Ryzen 9 9950X’in rakip amiral gemisi Raptor Lake Refresh’i oyunlarda ortalama %11 ve üretkenlik iş yüklerinde %21 oranında geride bıraktığını iddia ediyor. Ancak yeni tanıtılan Granite Ridge çiplerin yaklaşan Intel Arrow Lake ile rekabet edeceğini hatırlatalım. Yongalar ayrıca yapay zeka ve AVX-512 iş yüklerinde iki kata varan yüksek performanslar sunabiliyor.
Birazdan detaylara değineceğiz lakin kısaca üzerinden geçelim. AMD, performans konusunda Zen 5 mimarisinin ortalama %16 IPC artışı sağladığını belirtiyor. Yeni masaüstü Ryzen çiplerinin turbo saat hızları Ryzen 7000 serisiyle aynı kaldı. Bu da demek oluyor ki, üç aşağı beş yukarı tüm modellerde benzer oranlarda performans kazançları bekleyebiliriz.
Ryzen 9000 serisiyle AM5 soket desteği sürüyor. Hatırlarsanız AMD, Ryzen 7000 ile birlikte ilk kez AM5 platformuna geçiş yapmıştı. Yeni seriyle birlikte X870E (Extreme) ve X870 olmak üzere iki yeni yonga seti de kullanıma sunuluyor. Satıcıların kendi anakartlarına entegre edecekleri temel özellikler hakkında bilgi verilmedi. Birazdan anakartlar için özellikle parantez açacağız. X870E/X870 kartlarda USB 4.0 bağlantı noktalarının standart olduğunu, hem PCIe grafikler hem de NVMe depolama için PCIe 5.0 ile birlikte önceki nesillere göre daha yüksek AMD EXPO bellek profili desteği beklendiğini biliyoruz.
Şimdi Zen 5 mimarisinin ilk detaylarına ve Ryzen 9000 serisinde yer alan çiplerin özelliklerine bakalım.
AMD Ryzen 9000 Serisi Özellikleri
Önceki nesil Ryzen 7000 modelleriyle aynı çekirdek sayısı, frekansları ve önbellek kapasitelerine rağmen önemli performans iyileştirmeleri sağlandığını baştan belirtelim. Üç modelde nesilden nesle önemli TDP düşüşleri var. Yani güç verimliliği artmış. AMD, oyun performansını önemli ölçüde artıran iyileştirmeler arasında iki katına çıkan önbellek veri bant genişliğini gösteriyor. Kırmızı takım Zen 5 Ryzen 9000 serisinin çok daha düşük güç tüketimiyle, Zen 4 öncüllerinden önemli ölçüde daha fazla performans sağladığını söylüyor.
Bu kez sunumda “dünyanın en hızlı oyun işlemcisi” gibi iddialar görmedik. Yani oyun için optimize edilen Ryzen 7000X3D serisi, en azından 3D V-Cache destekli Ryzen 9000X3D modelleri gelene kadar oyun listelerinin zirvesine hakim olmaya devam edecek diyebiliriz.
Amiral gemisi SKU olan Ryzen 9 9950X 16 çekirdek, 5,7 GHz’e kadar maksimum hız aşırtma saati, 64 MB L3 ve L2 16 MB (L2 çekirdeği başına 1 MB) önbellek arasında bölünmüş 80 MB önbellek ve 170W TDP’ye sahiptir. Ryzen 9 9900X ise 12 çekirdek, 5,6 GHz’e uzanan maksimum artırma saati, 64 MB L3 önbellek ve 120W TDP ile geliyor.
Aşağı doğru indiğimizde 9700X’i görüyoruz. Ryzen 7 9700X 8 çekirdek, 5,5 GHz’e varan maksimum artırma saati, 32 MB L3 önbellek ve 65W TDP ile birlikte tanıtıldı. Son olarak, giriş-orta seviye var. Ryzen 5 9600X yalnızca 6 çekirdeğe, 5,4 GHz’e kadar maksimum artırma saatine, 32 MB L3 önbelleğe ve 65W TDP’ye sahip olacak.
| Mimari | Çekirdek | P-Core Frekans | E-Core Frekans | Önbellek (L2/L3) | TDP / PBP / MTP | Bellek Dest. |
|
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ryzen 9 7950X3D | Zen 4 X3D | 16 / 32 | 4.2 / 5.7 | 144 MB (16+128) | 120W / 162W | DDR5-5200 | |
| Core i9-14900K / KF | Raptor Lake Refresh | 24 / 32 (8+16) | 3.2 / 6.0 | <2.4 / 4.4 | 68 MB (32+36) | 125W / 253W | DDR4-3200 / DDR5-5600 |
| Ryzen 9 9950X | Zen 5 | 16 / 32 | 4.3 / 5.7 | 80 MB (16+64) | 170W / 230W | DDR5-5600 | |
| Ryzen 9 7950X | Zen 4 | 16 / 32 | 4.5 / 5.7 | 80 MB (16+64) | 170W / 230W | DDR5-5200 | |
| Ryzen 9 7900X3D | Zen 4 X3D | 12 / 24 | 4.4 / 5.6 | 140 MB (12+128) | 120W / 162W | DDR5-5200 | |
| Ryzen 9 9900X | Zen 5 | 12 / 24 | 4.4 / 5.6 | 76 MB (12+64) | 120W / 162W | DDR5-5600 | |
| Ryzen 9 7900X | Zen 4 | 12 / 24 | 4.7 / 5.6 | 76 MB (12+64) | 170W / 230W | DDR5-5200 | |
| Core i7-14700K / KF | Raptor Lake Refresh | 20 / 28 (8+12) | 3.4 / 5.6 | 2.5 / 4.3 | 61 MB (28+33) | 125W / 253W | DDR4-3200 / DDR5-5600 |
| Ryzen 7 7800X3D | Zen 4 X3D | 8 /16 | 4.2 / 5.0 | 104 MB (8+96) | 120W / 162W | DDR5-5200 | |
| Ryzen 7 9700X | Zen 5 | 8 /16 | 3.8 / 5.5 | 40 MB (8+32) | 65W / 88W | DDR5-5600 | |
| Ryzen 7 7700X | Zen 4 | 8 /16 | 4.5 / 5.4 | 40 MB (8+32) | 105W / 142W | DDR5-5200 | |
| Core i5-14600K / KF | Raptor Lake Refresh | 14 / 20 (6+8) | 3.5 / 5.3 | 2.6 / 4.0 | 44 MB (20+24) | 125W / 181W | DDR4-3200 / DDR5-5600 |
| Ryzen 5 9600X | Zen 5 | 6 / 12 | 3.9 / 5.4 | 38 MB (6+32) | 65W / 88W | DDR5-5600 | |
| Ryzen 5 7600X | Zen 4 | 6 / 12 | 4.7 / 5.3 | 38 MB (6+32) | 105W / 142W | DDR5-5200 |
RAM Desteği
Ryzen 9000 çipler önceki nesil ile benzer bellek desteğine sahip olacak. Ancak maksimum destek DDR5-5600 seviyesine çıktı. AMD, gelecek X870E ve X870 anakart yonga setlerinin Zen 4’te görülenden daha hızlı EXPO bellek profillerine izin vereceğini belirtiyor. Tanıtılan dört Ryzen 9000 yonganın JEDEC bellek özellikleri açıklanmadı. Ryzen 9000 ailesinin Temmuz 2024’teki lansmanından önce daha fazlasını öğrenmeyi umuyoruz. AMD’nin açılış konuşmasından bu yana yayınladığı ürün sayfalarına göre, Ryzen 9000 ailesi garanti kapsamındaki yapılandırmalar için JEDEC DDR5-5600 bellek desteği sunacak.
Zen 5 Mimarisi Neler Sunuyor?
Zen 5, AMD’nin Ryzen mikro mimarisindeki en son ilerlemesi oldu. Şirket henüz pek çok ayrıntıyı açıklamadı, ancak biz mevcut bilgilerin tümünü sizlere aktarmaya çalışacağız. AMD, Zen 5’in mimaride tam bir revizyonu temsil ettiğini ve IPC’de %16’lık bir artış sağladığını söylüyor. Biz işe işlem teknolojilerinden başlayalım.
AMD kullandığı üretim teknolojisinin ayrıntılarını paylaşmadı lakin çiplerin TSMC 4nm süreci üzerine inşa edileceğini biliyoruz. Ryzen 7000 serisi hatırlarsanız 5nm (N5) tekniği üzerine inşa edilmişti. Detay verilmese de, Ryzen 9000’in TSMC N4P ile geliştirildiğini tahmin ediyoruz. N4P, TSMC N5 teknolojisine göre %11 daha fazla performans, %22 daha yüksek güç verimliliği ve %6 daha yüksek transistör yoğunluğu (optik küçülme) sağlayabiliyor.
TSMC bu sürecin artan EUV katman sayısı nedeniyle üretim için %6 daha az maske kullandığını ve bunun da daha uygun maliyetli olduğunu söylüyor. TSMC ayrıca N4P’nin teknik olarak 5nm ailesinin bir parçası olduğunu, bu nedenle tasarım kurallarının uyumlu olduğunu ve halihazırda N5 kullananlar için dağıtımı hızlandırdıklarını belirtmişti.
Kırmızılılar Zen 5 mimarisinin sadece genel hatlarını paylaştı. Blok diyagramı, önceki nesilde olduğu gibi maksimum sekiz çekirdek ve büyük bir merkezi 32 MB paylaşımlı L3 kompleksi ile aynı çekirdek işlem kalıbı (CCD) mimarisi üzerine inşa edildiğini gösteriyor. Beklendiği gibi, çipler aynı temel fiziksel tasarıma sahip ve aynı 6nm I/O kalıbını (IOD) kullanıyor. Bu nedenle grafik desteğinin ve temel bağlantı seçeneklerinin aynı olmasını bekliyoruz.
Şirket, entegre ısı dağıtıcı (IHS) tasarımının verimliliği nedeniyle Zen 5 yongalarında frekans kalış süresinin (boost frekansta kalma) arttığını söylüyor ve bu da termal tasarımda bazı iyileştirmeler yapıldığını gösteriyor.
Çekirdek mikro mimarisi çeşitli geliştirmeler gördü; AMD, oyun performansındaki nesilden nesle kazanımlara katkıda bulunan bir unsur olarak L2 ve L1 önbellekleri ile L1’den kayan nokta birimine iki katına çıkarılan veri bant genişliğine işaret ediyor. Gecikme oyun performansını büyük ölçüde etkilediği için bu mantıklı.
Diğer iyileştirmelere gelince, başarısız işlem hattı aşamaları ve duraklamalarını önlemeye yardımcı olacak gelişmiş dallanma tahmini doğruluğu ve iyileştirilmiş gecikme sürelerinden bahsediliyor. Zen 5 ayrıca ön uç talimatları için iki katına çıkarılmış talimat bant genişliği sunuyor ki bu da gelişmiş dallanma tahminiyle birlikte iyi bir gelişme.
AMD, daha geniş işlem hatları ve vektörlerle daha yüksek verim sağladığını belirtiyor. AVX-512 desteğine dikkat çekilirken artık dual-issue AVX-512 boru hattı kullanılmadığı, AVX-512’nin performans avantajlarının çoğunu sağlarken kalıp alanına olan etkisinden kaçınmak için bir AVX-256 komutunu iki kez verdiği belirtiliyor. AMD’nin AVX-512 ve VNNI (AI komutu) veriminin iki katına çıktığını belirttiği göz önüne alındığında mantıklı görünen tam bir AVX-512 işlem hattına sahip olması mümkün. Mimari ayrıca daha fazla paralellik için tüm tasarımda daha derin bir pencere boyutuna sahip.
Kırmızı takım çıkarım ve AVX-512 iş yüklerinde daha iyi yapay zeka performansı sunulduğunu söylüyor. Özellikle, AMD’nin Zen 4’teki AVX-512 desteği 2 döngü üzerinden 256 bit SIMD kullanılarak yürütülmüştü. Zen 5 ile AVX-512 SIMD’leri tam 512 bit’e genişletildi, yani iki katlık artış söz konusu.
| Zen 5 (2024) | Zen 4 (2022) | Zen 3 (2020) | Zen 2 (2019) | Zen 1 (2017) | |
| IPC Gelişimi | +16% | +13% | +19% | +15% | +52% |
Çip üreticisi, Zen mimarisini 2017 yılından bu yana geliştirmeye devam ediyor. İlk Zen çiplerle Bulldozer’e kıyasla %52’lik büyük bir iyileşme sağlanmıştı. Zen 3’ten Zen 4’e geçişte %13’lük bir gelişim görmüştük. Zen 5 mimarisi ise %16’lık sıçramayla birlikte daha büyük şeyler vaat ediyor. IPC artışı 13 ayrı iş yükünün geometrik ortalaması alınarak ölçüldü. Buna eski Zen mimarileri için kullanılmayan oyunlar da dahil.
AMD testlerde %10 ile %35 arasında bir kazanç elde ettiğini iddia ediyor. Geekbench 5.4 AES XTS testindeki %35’lik artış dikkat çekici. AVX-512 komut setinin VAES512 ve VAES256 uzantılarından yararlanan Geekbench, büyük bir performans sıçraması kaydetmiş. Sonuç olarak, AMD’nin AVX-512 SIMD değişiklikleri özellikle bu kıyaslamayı büyük ölçüde etkiliyor (ancak yalnızca bununla sınırlı değil).
İki çekirdek kompleks kalıbı (CCD) olan bir Ryzen 9000 serisi çipin, silikonun bileşimini ve düzenini gösteren fotoğraf hemen yukarıda. Önceki nesil Ryzen işlemcilerde olduğu gibi, tüm G/Ç ve bellek işlemlerinin yönlendirildiği büyük bir merkezi G/Ç kalıbı (IOD) bulunmakta. CCD’lere gelince, her kalıp aynı şekilde 8 CPU çekirdeği içeriyor ve AMD, Ryzen çiplerini modele bağlı olarak 1 veya 2 CCD ile donatıyor. Yeni Zen 5 CCD’ler söylediğimiz gibi TSMC’nin 4nm işlemlerinden birinde üretiliyor.
Ryzen 9000 Serisi Performansı
Ryzen 9 9950X, Intel’in 14. Nesil Core i9-14900K’sına karşı. Üretkenlik ve içerik oluşturma iş yüklerine bakacak olursak; Procyon Office’te %7, Puget Photoshop’ta %10 ve Cinebench R24 nT’de %21’lik fark görüyoruz. Daha da önemlisi, Handbrake’de %55 ve Blender’da %56 performans farkı sergileniyor.
İlginç bir şekilde, oyun verileri bazı oyunlarda marjinal kazanımlar gösterirken, bazılarında ise daha önemli artışları vurguluyor. AMD’nin kurum içi testleri, Ryzen 9 9950X’in Intel Core i9-14900K’dan Borderlands 3’te %4, Hitman 3’te %6 ve Cyberpunk 2077’de %13 daha iyi performans gösterdiğini ortaya koyuyor. Diğer yandan F1 2023’te %16, DOTA 2’de %17 ve Horizon Zero Dawn’da %23’lük fark söz konusu.
Özetle AMD, Ryzen 9 9950X’in hem üretkenlik iş yükleri (%7 ile %56) hem de oyun iş yüklerinde (%4 ile %23) Core i9-14900K’dan önemli ölçüde daha hızlı olduğunu söylüyor. Bu, üretkenlikte %21’lik ve oyunlarda %11’lik bir kazanç anlamına geliyor. Her zaman söylediğimiz gibi, şirketlerin kendi yaptığı testlere biraz mesafeli yaklaşmak ve bağımsız testleri beklemek gerek.
Yapay zekadan devam edelim. Şirket, Ryzen 9 9950X’in yapay zeka iş yüklerinde Core i9-14900K’dan %20 daha hızlı olduğunu ve hem doğrudan CPU’ya PCIe 5.0 SSD hem de PCIe 5.0 GPU kullanıldığında %100 daha fazla PCIe 5.0 verimi sunduğunu söylüyor. Evet, bu biraz tuhaf bir iddia. Henüz piyasada herhangi bir PCIe 5.0 GPU yok, ancak AMD destekli kartların ‘yakında’ geleceğini söylüyor.
Ryzen 9000 Serisi Çıkış Tarihi ve Fiyatı
AMD, Zen 5 destekli Ryzen 9000 serisi işlemcilerini ve AM4 platformuna hayat veren Ryzen 5000XT serisini Temmuz ayında piyasaya süreceğini söylüyor. Yani tanıtım gerçekleşmiş olsa da satışlar daha sonra başlayacak. Fiyatlandırmaya gelince, duyuru sırasında hiçbir fiyat bilgisi göremedik. Yakında fiyat bilgisini de sizlerle paylaşacağız.
AM5 Desteği ve 800 Serisi Anakartlar
Daha önce de belirttiğimiz gibi AMD, AM5 soketini uzun ömürlü tutmakta kararlı. En azından diğer üreticilerin CPU lansmanlarında ve güncellemelerinde sunduklarından çok daha uzun süreler destek sağlamak istiyorlar. Ryzen 9000 CPU’lar da AM5 platformu üzerinde çalışmaya devam edecek. Yeni çipler mevcut 600 serisi anakartlarla geriye dönük olarak tamamen uyumlu. Kullanabilmek için BIOS güncellemeleri yeterli olacak.
Bununla birlikte AMD, Zen 5’in masaüstü bilgisayarlarda piyasaya sürülmesi için iki yeni 800 serisi anakart yonga seti daha hazırladı. X870E (Extreme) ve X870 yonga setleri çok sayıda yeni anakartta yer alacak ve Computex’te sayısız model göreceğiz.
AMD, X870E ve X870 yonga setleri hakkında sadece birkaç ayrıntı sundu. Özellikle dikkat çeken nokta, X670(E) serisi anakartlarda opsiyonel olan USB 4.0 desteğinin tüm X870(E) anakartlarda standart olarak sunulacak olması. X870(E) anakartlar ayrıca Wi-Fi 7 desteğine sahip olacak (600 serisinde 6E desteği vardı) ve en az bir PCIe 5.0 NVMe yuvası zorunlu olmaya devam edecek. Şirket ayrıca her iki platforma dayalı anakartların “toplam 44 PCIe şeridine sahip olduğunu”, bunun da CPU’dan gelen 24 şerit ve yonga setinden gelen 20 şerit olarak ayrıldığını belirtiyor.
X870 çipsetler gelse de henüz daha uygun fiyatlı B ve A serilerini göremedik. Düşük bütçeli anakartların birkaç ay sonra piyasaya çıkmasını bekliyoruz.
| X870E | X870 | X670E | X670 | B650E | |
| CPU PCIe (PCIe) | 5.0 | 5.0 | 5.0 | 4.0 | 5.0 |
| CPU PCIe (M.2 Slot) | En az 1 PCIe 5.0 Yuvası | ||||
| Toplam CPU PCIe Yolları | 24 | ||||
| Yonga Seti PCIe Hatları (Maksimum) | 4.0: 12 3.0: 8 |
4.0: 8 3.0: 4 |
4.0: 12 3.0: 8 |
4.0: 8 3.0: 4 |
|
| USB4 | Zorunlu (Harici, 4 Yonga Seti PCie 4.0 Hattı Kullanmakta) |
Opsiyonel | |||
| SATA Portları (Maksimum) | 8 | 4 | 8 | 8 | 4 |
| DDR5 Desteği | Dörtlü Kanal (128 bit veri yolu) | ||||
| Wi-Fi | Wi-Fi 7 (Harici) | Wi-Fi 6E (Harici) | |||
| CPU Overclock Desteği | Evet | ||||
| RAM Overclock Desteği | Evet | ||||
| Silikon | ASMedia Promontory 21 | ||||
Sonuç
Ryzen 9000 serisi, yalnızca Intel’in mevcut Raptor Lake Refresh yongalarına değil, aynı zamanda henüz duyurulmamış Arrow Lake işlemcilerine de karşı koymak için Zen 5 mimarisinin avantajlarıyla birlikte geliyor. Özetleyecek olursak, %16 IPC artışı performans açısından beklentileri karşılarken, daha düşük seviyeli modeller için TDP’de %40’a varan iyileştirme oldukça olumlu bir haber.
Arrow Lake, Intel’in ilk arka taraf güç dağıtımı (PowerVia) ve GAA—RibbonFET transistörlerini içerecek olan yeni 20A işlem teknolojisinin yanı sıra bol miktarda yenilikle birlikte gelecek. Yongaların ayrıca yeni Lion Cove P-Cıre ve Gracemont E-Core birlikte geleceği söyleniyor; bu da yine önemli bir adım.
Uzun lafın kısası, yılın ikinci yarısına girerken olağanüstü rekabetçi bir masaüstü PC pazarı bizi bekliyor diyebiliriz.
