Kullanıcı dostu arayüzü ve geniş topluluk desteğiyle popüler Linux dağıtımları arasında olan Ubuntu’da sürücülerin kurulmasının donanım performansı için çok önemli olduğunu tahmin edersiniz. Bu rehberimizde, grafik, Wi-Fi ve diğer donanım bileşenleri için gerekli sürücülerin Ubuntu işletim sisteminde nasıl kurulacağını siz okurlarımızla birlikte ele alacağız. Linux deneyiminizi iyileştirmek için dilerseniz anlatıma geçelim.
Bu rehberde, başta çeşitli terminal komutlarını kullanarak sürücüleri yüklemekten ekran kartı sürücüleri, ağ bağdaştırıcıları ve ses sürücüleri gibi spesifik donanımları yönetmeye kadar her aşamayı anlatacağız. Öte yandan, her ne kadar basit olsa da terminali kullanmak istemeyenler için grafik arayüzlü Yazılım ve Güncellemeler aracıyla da sürücü kurma yöntemine değineceğiz.
Ubuntu’da Sürücüler Neden Önemlidir?
Sadece Ubuntu için değil, diğer Linux dağıtımları ve Windows için de gerekli olan sürücüler donanım ve işletim sistemleri arasındaki köprü olarak bilinir. Donanım bileşenlerinizin (ekran kartları, ses sürücüleri ve ağ bağdaştırıcıları gibi) işletim sisteminizle etkili bir şekilde iletişim kurmasını sağlarlar. Doğru sürücüler olmadan donanımınız düzgün çalışmayabilir ya da hiç çalışmayabilir.
Hangi Sürücülere Eksik Olduğunu Bulma
İlk başta, sisteminizin ihtiyaç duyduğu sürücülerin hangisi olduğunu bulmamız gerekiyor. Ubuntu’nun yerleşik araçlarıyla bu süreci oldukça kolaylaştırdığını söyleyebiliriz. Bunun için aşağıdaki komutu terminale girin. Bu komut, donanımınız için uygun olan sürücüleri listeler.
ubuntu-drivers devices
Not: ubuntu-drivers komutu sizde bulunamadıysa sudo apt install ubuntu-drivers-common komutuyla ilgili paketi yükleyebilirsiniz.
Bu komutu yazdığınızda sisteminizin donanımına bağlı olarak değişkenlik gösterse de şuna benzer bir çıktı elde edeceksiniz:
$ ubuntu-drivers devices
== /sys/devices/pci0000:00/0000:00:1c.0/0000:03:00.0 ==
modalias : pci:v000010DEd00001C82sv00001462sd00003267bc03sc00i00
vendor : NVIDIA Corporation
model : GP107 [GeForce GTX 1050 Ti]
driver : nvidia-driver-460 - third-party free recommended
driver : nvidia-driver-450 - third-party free
driver : xserver-xorg-video-nouveau - distro free builtin
== /sys/devices/pci0000:00/0000:00:1f.6 ==
modalias : pci:v00008086d000015BEsv0000103Csd000083B2bc02sc00i00
vendor : Intel Corporation
model : Ethernet Connection (7) I219-V
manual_install: True
driver : e1000e - distro free builtin
Sistemde NVIDIA GeForce GTX 1050 Ti grafik kartı var. Önerilen sürücü olarak nvidia-driver-460’ın yanı sıra nvidia-driver-450 ve açık kaynaklı xserver-xorg-video-nouveau gibi diğer mevcut sürücü seçenekleri önerilmiş. Ayrıca Intel Ethernet kartı da bu çıktıda listelenmiş ve e1000e sürücüsünün dağıtımda önceden bulunmakla beraber kullanıma hazır olduğu belirtilmiş.
Ubuntu’ya Sürücüleri Otomatik Şekilde Yükleme
Ubuntu, sürücüleri yüklemek için çok basit bir yol sunuyor. Sürücüleri otomatik yüklemek için aşağıdaki komutu terminale girmeniz yeterli. Bu komut donanımınız için uygun olan sürücüleri otomatik olarak indirip kuracak. Yeni kurulan Ubuntu sistemlerde sıklıkla kullanılan bir yöntem.
sudo ubuntu-drivers autoinstall
Kullanıcı şifrenizi girdikten sonra aşağıdakine benzer bir çıktıyla karşılaşacaksınız:
$ sudo ubuntu-drivers autoinstall
[sudo] password for user:
Reading package lists... Done
Building dependency tree
Reading state information... Done
The following additional packages will be installed:
nvidia-dkms-460 nvidia-driver-460 nvidia-kernel-source-460 nvidia-settings nvidia-utils-460
xserver-xorg-video-nvidia-460
Suggested packages:
nvidia-prime
The following NEW packages will be installed:
nvidia-dkms-460 nvidia-driver-460 nvidia-kernel-source-460 nvidia-settings nvidia-utils-460
xserver-xorg-video-nvidia-460
0 upgraded, 6 newly installed, 0 to remove and 32 not upgraded.
Need to get 115 MB of archives.
After this operation, 390 MB of additional disk space will be used.
Do you want to continue? [Y/n] Y
Get:1 <http://us.archive.ubuntu.com/ubuntu> focal-updates/restricted nvidia-driver-460 460.39-0ubuntu0.20.04.1 amd64 [9,676 B]
...
...
Setting up nvidia-utils-460 (460.39-0ubuntu0.20.04.1) ...
Setting up nvidia-driver-460 (460.39-0ubuntu0.20.04.1) ...
Processing triggers for libc-bin (2.31-0ubuntu9.7) ...
Building initial module for 5.8.0-41-generic
Done.
nvidia:
Running module version sanity check.
- Original module
- No original module exists within this kernel
- Installation
- Installing to /lib/modules/5.8.0-41-generic/updates/dkms/
depmod...
DKMS: install completed.
Setting up nvidia-settings (460.39-0ubuntu0.20.04.1) ...
Processing triggers for man-db (2.9.1-1) ...
Processing triggers for mime-support (3.64ubuntu1) ...
Çıktıyı kısaca yorumlamamız gerekirse terminal, NVIDIA ekran kartı için 460 versiyon sürücünün donanım için uygun olduğunu belirler ve yükleme işlemini başlatır. Bu aşamada NVIDIA sürücüsüyle ilgili birkaç paketin (nvidia-dkms-460, nvidia-driver-460 gibi) yüklendiğini fark edeceksiniz. Ayrıca terminal kurulum esnasında sizden onay isteyebilir (Devam etmek istiyor musunuz? [Y/n]). Y yazıldığında süreç devam edecek.
Ubuntu’ya Sürücüleri Manuel Şekilde Yükleme
Bazen belirli bir sürücü versiyonunu elle kendiniz yüklemeniz gerekebilir (veya isteyebilirsiniz). Bu, özellikle NVIDIA ekran kartlarının sürücülerinde çok yaygın bir durum.
Ubuntu’da NVIDIA Sürücüleri Kurulumu
İlk olarak, grafik sürücülerinin PPA’sını sisteminize eklemeniz gerek. NVIDIA örneğinden devam etmemiz gerekirse aşağıdaki komutu kullanabiliriz.
sudo add-apt-repository ppa:graphics-drivers/ppa
sudo apt update
Şimdi ihtiyacınız olan sürücüyü yükleyin. Bunun için aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz. XXX kısmında kurmak istediğiniz sürücünün versiyonunu gireceksiniz.
sudo apt install nvidia-driver-XXX
Ubuntu’da Wi-Fi Sürücüleri Kurulumu
Ubuntu’da kablosuz bağlantı sürücülerinin çoğu genellikle varsayılan olarak bulunsa da özellikle Broadcom Wi-Fi kartlarında bazen sorunlar yaşanabiliyor ve ekstra bazı işlemler yapmak gerekebiliyor. İlk olarak, kart modelinizi öğrenmeniz gerek. Bunun için aşağıdaki komutu terminale girin:
lspci -nnk | grep -iA2 net
Şuna benzer bir çıktıyla karşılaşacaksınız:
$ lspci -nnk | grep -iA2 net
02:00.0 Network controller [0280]: Intel Corporation Wireless 8265 / 8275 [8086:24fd] (rev 78)
Subsystem: Intel Corporation Dual Band Wireless-AC 8265 [8086:1010]
Kernel driver in use: iwlwifi
Kernel modules: iwlwifi
03:00.0 Ethernet controller [0200]: Realtek Semiconductor Co., Ltd. RTL8111/8168/8411 PCI Express Gigabit Ethernet Controller [10ec:8168] (rev 15)
Subsystem: Hewlett-Packard Company RTL8111/8168/8411 PCI Express Gigabit Ethernet Controller [103c:8331]
Kernel driver in use: r8169
Kernel modules: r8169
Bu çıktıdan anlamamız gereken şey sistemin bir Intel kablosuz ağ kartına (Wireless 8265 / 8275) ve bir Realtek Ethernet denetleyicisine sahip olduğu. Kernel driver in use satırı, aygıt tarafından hangi sürücünün kullanıldığını gösteriyor. Bu örnekte Intel kablosuz ağ kartı için iwlwifi ve Realtek Ethernet denetleyici için r8169 sürücülerinin çalıştığını görmekteyiz.
komut ayrıca özellikle ağ sorunlarını teşhis etmek için veya ağ aygıtlarınızın hangi sürücüleri kullandığını bilmeniz gerektiğinde faydalı olabiliyor.
Öte yandan örneğin benim de kullandığım bir Broadcom BCM43xx kartı için: sudo apt-get install bcmwl-kernel-source komutunu kullanarak sürücüleri kurabilirsiniz.
Ubuntu’da Ses Sürücülerinin Kurulumu
Linux’ta ses sürücüleri için ALSA (Advanced Linux Sound Architecture) ve PulseAudio yapılarını yükleyip yapılandırmanız yeterli. Bu ikisi birçok dağıtımda varsayılan olarak bulunuyor ama olmadığı bir zamana denk gelirseniz ve ses çıkışı alamıyorsanız yapmanız gerekenler şu şekilde:
Kurulum işlemi komutları:
sudo apt-get update
sudo apt-get install alsa-utils pulseaudio
ALSA ve PulseAudio hizmetlerini başlatma komutları:
sudo alsactl init
pulseaudio --start
PulseAudio ayarlarını yönetmek için, her uygulama, çıkış/giriş aygıtları ve daha fazlası için ses seviyelerini kontrol etmenizi sağlayan grafiksel ve kullanışlı araç olan pavucontrol’ü yükleme komutu:
sudo apt-get install pavucontrol
Bu adımları izleyerek, Linux sisteminizde ses sürücülerini yükleyebilir ve aygıtlarınızı yapılandırabilirsiniz.
Ubuntu’da GUI Aracıyla Sürücü Kurulumu
Terminal sürücüleri yönetmek için güçlü bir araç olsa da, her kullanıcı komut satırını kullanamayabiliyor. Neyse ki, Ubuntu ek sürücüleri yönetmek için kullanıcı dostu bir grafik arayüzlü bir araca sahip. Bu özellikle grafik kartları, Wi-Fi adaptörleri ve diğer donanımlar için özel sürücüleri kolayca yüklemek için oldukça pratik.
- Menüden kısmından Yazılım ve Güncellemeleri aracını çalıştırın.
- Yazılım ve Güncellemeler penceresinde, üstte birkaç sekme bulacaksınız. “Ek Sürücüler” sekmesine tıklayın.
- Bu sekme, sisteminizdeki aygıtlar için mevcut olan tescilli sürücüleri göstermekte. Bu sürücülerin daha iyi performans veya işlevsellik için donanım üreticileri tarafından geliştirildiğini belirtelim.
- Ek Sürücüler sekmesi, donanımınız için mevcut tüm sürücüleri listeleyecektir. Bu genellikle grafik kartları (NVIDIA veya AMD gibi) ve Wi-Fi adaptörleri için sürücüleri içerir.
- Her donanımın birden fazla sürücü seçeneğine sahip olduğunu göreceksiniz. Bu seçenekler arasında Ubuntu’nun test edilmiş ve onaylanmış sürücülerinin yanı sıra doğrudan üreticiden alınan tescilli sürücüler de yer alabilir.
- Grafik kartları için, “nvidia-driver-xxx (tescilli, test edilmiş) NVIDIA sürücü metapackage’ını kullanma” veya “xserver-xorg-video-nouveau – Nouveau görüntü sürücüsünü kullanma” gibi seçenekler görebilirsiniz.
- Kullanmak istediğiniz sürücünün yanındaki seçeneği işaretleyip “Değişiklikleri Uygula” butonuna tıklayın. Şifrenizi girdikten sonra başlayan kurulumun ardından bilgisayarı yeniden başlatarak sürücü kurulum işlemini tamamlayabilirsiniz.
Bazı Sorulara Cevaplar
Ubuntu ve Linux dağıtımlarındaki sürücü konusunda en sık sorulan sorulardan bazılarını derledik. Dilerseniz bunları cevaplayalım:
Ubuntu üzerinde Windows sürücülerini kullanabilir miyim?
Hayır. Windows sürücüleri Ubuntu gibi Linux dağıtımlarıyla uyumlu değil ve Linux için özel olarak yazılmış sürücülere ihtiyacınız var. Ancak küçük bir istisna olarak bazı ağ kartlarını Linux’ta kullanabilmek amacıyla, son çare Windows sürücülerini Linux dağıtımlarına yüklemeyi sağlayan NDISwrapper adlı bir aracın var olduğunu da belirtelim.
Ubuntu’da sürücüleri her zaman manuel olarak yüklemem gerekir mi?
Hayır, her zaman değil. Ubuntu, çok geniş bir yelpazede donanımları destekleyen Linux dağıtımı olarak gerekli sürücüleri otomatik olarak tespit etme ve yükleme konusunda oldukça becerikli. Sadece bazı özel aygıtlar, bazı grafik kartları ve kablosuz adaptörlerden en iyi verimi alabilmek için özel sürücüleri elle yüklemeniz gerekebilir.
Doğru sürücülerin yüklü olup olmadığını nasıl anlayabilirim?
Aygıtlarınızın Ubuntu tarafından tanınıp tanınmadığını ve doğru çalışıp çalışmadığını kontrol edebilirsiniz. Lspci, lsusb ve ubuntu-drivers devices gibi terminalden yürütülen araçlar bu konuda tam da biçilmiş kaftan. Öte yandan donanımınız beklendiği gibi çalışıyorsa, sürücülerin doğru yüklendiğine emin olabilirsiniz.
Sürücü kurulumu için üçüncü taraf depolarını kullanmak güvenli midir?
Birçok üçüncü taraf depolar güvenli olsa da, her zaman dikkatli olmakta fayda var. Topluluk tarafından kullanılan kullanılan ve üzerinde yorumlar yapılan depolar genellikle soruna sebep olmaz ama bazı depoların kararlılık ve güvenlik sorunlarına yol açabileceğini unutmayın.
Kapalı kaynak sürücüler açık kaynaklı sürücülerden daha mı iyi?
Bu sorunun cevabı biraz kullandığınız donanıma bağlı. Kapalı kaynak (tescilli) yani üreticiler tarafından yayınlanan sürücüler, belirli donanımlar (grafik kartları gibi) için daha iyi performans veya daha fazla özellik sağlar, ancak açık kaynaklı sürücüler genellikle topluluk tarafından fazlasıyla desteklenmekle birlikte düzenli olarak güncelleme alır. Bu noktada ikisini de kullanıp deneyiminize göre bir karar verebilirsiniz.
Sonuç
Ubuntu’nun çoğu sürücüyü otomatik olarak almasına rağmen, özellikle grafik kartları veya yazıcılar gibi belirli donanımlar için kullanıcı müdahalesinin gerekli olduğundan bahsettik. Farklı sürücüler arasında geçiş yapma esnekliği, kullanıcı dostu GUI seçeneklerinin mevcudiyeti ve Ubuntu topluluğunun ortaya koyduğu teknik kaynaklar ve desteği, Ubuntu’da sürücü yönetimini yönetilebilir getirdiğini söyleyebiliriz. İlerleyen rehberlerimizde tekrardan görüşmek dileğiyle.
