Mevcuttaki dizüstü bilgisayarların bazıları CPU’nun içindeki zayıf entegre grafiklerden (iGPU) güç alırken, bazı modeller ise yüksek performans sunabilen harici ekran kartına (GPU) sahip. Peki laptop ekran kartını değiştirmek mümkün mü? İşler nasıl ilerliyor?
Dahili GPU’lar RAM ve diğer kaynakları doğrudan CPU’nuzla paylaşırken, harici GPU’lar tamamen özel VRAM’e sahiptir. Ayrıca böyle tasarlanan bilgisayarlarda GPU’lar güç ve termal kaynakları iGPU’ya göre daha özgürce kullanmakta.
Masaüstü bilgisayarlarda ekran kartını değiştirmek çok kolay fakat dizüstü tarafında ne yazık ki çok zahmetli. Üstelik bazı laptop modellerinde değiştirme imkanı sıfır, bazılarında ise değişim yapmak istediğinizde astarı yüzünü geçiyor. RAM ve depolama yükseltmesini ise genellikle sorunsuz ve kolay bir şekilde yapabiliyoruz.
Laptop Ekran Kartı Yükseltilebilir mi?
İşlemcinin (SoC) içine gömülü olarak gelen entegre grafikleri (iGPU dediğimiz) değiştirmek zaten imkansız. Anakartı tamamen değiştirmeden bir dizüstü bilgisayarın işlemcisini yükseltemeyeceğiniz için, entegre GPU bilgisayarı kullandığınız süre boyunca orada kalacak.
Diğer yandan bir dizüstü bilgisayarda CPU’dan bağımsız olarak ayrı bir GPU olsa bile, fabrika çıkışlı olarak anakarta lehimlendiği için kolayca değiştiremezsiniz. Bu bilgisayarlarda her şeyin yeri bellidir ve özel soğutma tasarımları kullanılır. Aslında uzun ve oldukça meşakkatli bir sürecin ardından bazı GPU’ları yükseltmek mümkün olabilir. Buna birazdan değineceğiz.
Hiç bir oyun dizüstü bilgisayarının alt panelini çıkardınız mı? Kablolar, şeritler ve ısı borularından oluşan karmaşık bir yapı görebilirsiniz. Ancak aslında her şey tüm donanıma düzgün bir şekilde uyacak şekilde dikkatlice düzenlenmiştir. Bu dizüstü bilgisayarlar yükseltme işlemi düşünülerek tasarlanmıyor. Ekran kartı performansı yetersiz kaldığında ya yeni bir laptop satın almak, ya da eGPU çözümlerine güvenmemiz gerekiyor.
Özetle güç tasarımı ve termal kısıtlamalar, BIOS uyumluluğu, donanımsal zorluklar ve lehimleme gibi etkenler nedeniyle dizüstü bilgisayarda GPU yükseltme ya imkansız ya da çok zor.
Bazı Modellerde Mümkün
Söylediğimiz gibi, laptop tasarımına bağlı olarak GPU yükseltmesi yapmak mümkün. Eğer değişim yapmak istiyorsanız önce bilgisayar özelliklerini kontrol etmelisiniz. Çoğu mobil GPU dizüstü bilgisayarın anakartına lehimlenirken, bazı üst düzey oyun dizüstü bilgisayarları yükseltme seçenekleri sunabiliyor.
Bu bilgisayarlar Mobil PCI Express Modülü (Mobile PCI Express Module, MXM) desteğiyle geliyor ve zorlu bir süreç gerektirse de değişim imkanı tanınmakta. İmkanla birlikte birçok detay da var. Değişimi yapacak teknik bilgiye sahip kişiyi bulmak ayrı, uyumlu GPU’yu bulmak ayrı bir mesele.
Bunu yapabilecek kişi sayısı muhtemelen çok azdır, kısaca özet geçelim. GPU güncellemesine başlamadan önce dizüstü bilgisayarın uyumlu olup olmadığına ve yenilemeye gerek olup olmadığını değerlendirmelisiniz. İşlemler yapılırken hangi sorunlar çıkabilir? Maliyet ne kadar? Uyumlu ekran kartını temin etmek de oldukça zor. Bu nedenle daha kolay olan eGPU seçeneğine göz atın deriz:
eGPU Nedir?
“External Graphics Processing Unit (Harici Grafik İşleme Birimi)” kelimelerinin kısaltması olan eGPU, normal bir dizüstü bilgisayarı tek bir kablo aracılığıyla harici bir ekran kartına bağlamak üzere benimsenen bir yöntem. Açıkça söylemek gerekirse halen tam olarak sorunsuz çalıştığını söyleyemeyiz. Son dönemde bilinen markalar tarafından üretilen başarılı cihazlar ortaya çıkmaya başladı, ancak maliyetler halen çok pahalı diyebiliriz.
Yapısı gereği dizüstü bilgisayarlarımız daha çabuk ısınır, içerisindeki donanımlar da soğutma kapasitesine uygun olacak şekilde tasarlanır. League of Legends veya Dota 2 gibi nispeten hafif oyunları laptop ile sorunsuzca oynayabilsek de, AAA oyunları ya bilgisayarımız stabil çalıştırmaz, ya da fanların sesinin yükselmeye başladığını duyarız. eGPU olarak bilinen harici GPU’lar, dizüstü bilgisayarlardaki bu engelleri aşmak üzere geliştirilen farklı bir çözüm.
Harici ekran kartını ve muhafaza kutusunu taşımak ayrı bir efor gerektiriyor evet, ancak en azından yüksek güçlü GPU’nun gücünü tatilde, iş yerinde veya herhangi bir yerde kullanabiliyorsunuz.
eGPU Çözümleri Nasıl Çalışıyor?
eGPU kurulumlarında bir dock’a bağlanmış harici bir GPU görürsünüz. Ekran kartının bulunduğu muhafaza kutusu duruma göre küçük veya biraz büyük olabilir. Burada ekran kartı için bir PCIe bağlantı noktası ve bilgisayarınıza bağlanmak için bir Thunderbolt veya USB-C bağlantısı bulunuyor.
Güncel ürünlerde GPU’yu kullanmak pek de zor değil. Ekran kartını takmak, kabloyla dizüstü bilgisayar bağlantısını yapmak, sürücüleri yüklemek ve bir özel yazılımı yüklemek yeterli. Kurulumu yaptıktan sonra bilgisayarınız grafik görevlerini bilgisayarınızın içinde bulunan GPU yerine harici GPU’ya yönlendiriyor.
Harici GPU’nun gücüne ve bağlantı teknolojilerine bağlı olarak bu işlem sayesinde daha iyi grafik performansı elde edebilirsiniz. Bahsettiğimiz gibi, dizüstü bilgisayarlar genel olarak fazla grafik işlem gücü sunamıyor. Çok güçlü üst düzey GPU’lar barındıran modeller piyasada olsa da, genel olarak masaüstü platformu ile kıyasladığımızda yetersiz kalıyorlar. eGPU sayesinde grafik olarak yoğun olan, GPU’ya ağır yük bindiren oyunları oynayabilirsiniz. Sadece oyunlar değil, GPU gücünden yararlanan işlemler yapıyorsanız veya yapay zeka iş yükü yürütüyorsanız da yüksek beygir gücünden faydalanabilirsiniz.
Faydaları Neler?
Kişiye ve ihtiyaçlara bağlı olarak eGPU’dan çeşitli şekillerde faydalanabilirsiniz:
- Geliştirilmiş Grafik Performansı: Bir eGPU, bilgisayarınızın oyun, video düzenleme, 3D işleme ve sanal gerçeklik uygulamaları gibi yoğun grafik gerektiren görevlerde performansını artırır.
- Taşınabilirlik: eGPU’lar biraz yer kaplıyor olsa da, kullanıcıların bir dereceye kadar taşınabilirliği korumasına izin veriyor. Günlük işler için hafif bir dizüstü bilgisayar kullanabilir ve gerektiğinde yüksek performanslı görevler için bir eGPU’ya bağlanabilirsiniz.
- Maliyet: Güçlü grafik özelliklerine sahip yeni bir üst düzey dizüstü bilgisayar veya masaüstü bilgisayar satın almak yerine, mevcut sistemi bir eGPU ile yükseltebilirsiniz. Harici GPU çözümleri her ne kadar pahalı olsa da, duruma bağlı olarak uygun maliyetli bir çözüm olabilir.
- Esneklik ve Yükseltilebilirlik: Daha yeni ve daha güçlü GPU’lar piyasaya çıktıkça kasa içindeki ekran kartını yükseltebilirsiniz. Bu işlem bir dizüstü bilgisayarın veya kompakt bir masaüstünün içindeki GPU’yu yükseltmekten çok daha kolay.
- Gelişmiş Isı Yönetimi: Ağır grafik işlemlerini eGPU’ya aktararak birincil bilgisayarınızdaki termal yükü azaltabilirsiniz. Bu, dahili bileşenler üzerindeki ısıya bağlı aşınma ve stresi en aza indirerek daha iyi genel sistem performansı ve uzun ömürlülük sağlayabilir.
- Çoklu Ekran Desteği: eGPU’lar genellikle birden fazla monitöre destek sunuyor. Böylelikle üretkenliği artırabilir ve daha iyi çoklu görev yetenekleri sağlayabilir.
- Kurulum Kolaylığı: Bir eGPU’yu bilgisayara bağlamak genellikle oldukça basit.
