Bir bilgisayar toplarken veya hazır bir sistem alırken birçok farklı donanıma ayrı ayrı bakarız fakat performans söz konusu olduğunda en etkin şekilde rol oynayan iki parça var: işlemci (CPU) ve ekran kartı (GPU). Özellikle de bir oyun bilgisayarı istiyorsak ikisi arasında bir denge kurmamız gerekiyor.
Akıcı oyun deneyimi elde etmek istiyorsak iki donanımı da iyi seçmeliyiz, sistemin dengesini bu iki çip üzerine oturtmalıyız. Her ikisi de önemli önemli olmasına ama söz konusu oyunlarsa hangisi daha ağır basıyor? Hangisinin etkisi daha büyük?
Oyunlarda GPU vs CPU
Genel olarak konuşmak gerekirse, ekran kartı bilgisayarınızın oyunlarda elde edebileceği “ham” performans üzerinde çok daha büyük bir etkiye sahiptir. Eğer oyun bilgisayarı için yatırım yapıyorsanız, bütçenin önemli bir kısmını ekran kartına ayırmalısınız.
Diyelim ki ikisi için 10.000 liralık bütçeniz var, bunun 6.500 lirasını işlemci için ve 3.500 lirasını ekran kartı için ayırdınız. Amaç oyun ise yanlış yaptınız. Ekran kartına yaptığınız yatırımla daha yüksek FPS değerleri alırsınız, ayrıca ilerleyen yıllardaki oyunları oynama ihtimaliniz daha yüksek olur.
Bunun nedeni, video oyunlarının yüksek kaliteli grafiklere çok önem vermesi ve ekrana çizilen görüntüleri oluşturmak için büyük ölçüde GPU’yu kullanmaları. GPU, ekranda elde ettiğiniz nihai görüntüyü oluşturmak için çok sayıda öğeyi işlemek zorundadır; yüksek çözünürlüklü dokular, yansımalar, gölgeler, yapraklar, aydınlatma, ışın izleme vb. gibi.
Bahsettiğimiz işler çok yoğun kaynak gerektirmekte, GPU ne kadar güçlü olursa o kadar fazla iş yapar. Nihayetinde ise oyunları daha kaliteli grafiklerle, daha yüksek FPS değerleriyle ve daha akıcı şekilde oynayabiliriz.
Günümüz oyunlarının grafikleri daha karmaşık ve gerçekçi hale geldikçe, hesaplama yeterliliğine olan talep de giderek artıyor. Nihayetinde ise güçlü grafik işlem birimleri daha fazla ön plana çıkıyor.
GPU’ların yaptığı işlerden bazıları şu şekilde:
- Oyunlar, filmlerde ve diğer görsel uygulamalarda yüksek kaliteli grafikler oluşturma.
- Doku eşleme.
- Gölgelendirici işleme.
- Kenar yumuşatma.
- Kare hızı yönetimi.
- Bilimsel uygulamalarda karmaşık hesaplamaları ve simülasyonları hızlandırma.
- Gerçekçi aydınlatma ve yansımalar için gerçek zamanlı ışın izleme imkanı.
- Sanal gerçeklik (VR) ve artırılmış gerçeklik desteği.
- Makine öğrenimi ve yapay zeka görevleri için donanım hızlandırması.
- Akış ve içerik oluşturma için gelişmiş video kodlama ve kod çözme.
Güçlü bir GPU daha ayrıntılı dokular oluşturabilir, karmaşık ışık efektlerini işleyebilir ve daha yüksek kare hızlarını koruyabilir; bunların hepsi daha akıcı, daha sürükleyici bir oyun deneyimine katkıda bulunan etkenler.
CPU Tamamen Önemsiz Değil, Darboğazdan Kaçının
Diğer yandan işlemcinin rolü temel işlem görevleridir. Ekran kartını çözünürlüğe bağlı olarak besleyebilecek bir CPU oyun bilgisayarı için yeterlidir. Oyunların mantığında ve fiziğinde, ortamların, nesnelerin ve karakterlerin etkileşimleri gibi, CPU bu etkileşimleri adım adım işlemekten sorumludur. Her hesaplama oyunun ilerleyişini etkiler, bu da CPU’nun tek iş parçacıklı performansını çok önemli hale getirir ve bu nedenle mimari tasarım ve saat hızları önemlidir.
Verimli mimari her işlem döngüsünün en iyi şekilde kullanılmasını sağlarken, daha yüksek bir saat hızı CPU’nun talimatları hızlı bir şekilde yürütmesini sağlar. Ayrıca CPU’nun rolü sistem kaynaklarını yönetmeye ve çoklu görevlere kadar uzanır.
Ekran kartının önemini fazlaca vurguluyoruz lakin CPU’yu tamamen arka plana atamayız. Eğer GPU’ya yetişemeyen, darboğaz bir işlemci seçerseniz ekran kartının performansından tamamen faydalanamazsınız. CPU yetersiz kalırsa “darboğaz” dediğimiz şey meydana gelir, yani CPU GPU’nun talebini karşılayamaz. GPU bir kareyi oluşturmayı bitirdiğinde CPU’nun yetişmesi için “beklemek” zorunda kalır, bu da daha düşük FPS’ye ve daha da önemlisi takılmalara neden olabilir.
GPU tüm render işlemlerini gerçekleştirirken, CPU çok çeşitli farklı görevlerden sorumludur: işletim sistemini ve diğer arka plan uygulamalarını çalıştırır, oyun fiziğini ve mantığını, AI NPC’leri, oyun nesnelerini vb. işler. İşlemci, ekran kartının yapması gereken şeyleri gösteren bir yönlendirici, yönetici gibi. Çizilen kareler, oluşturulan görseller ve hatta oyun sesleri dahil. Durumu basit şekilde anlatıyoruz, önemli olan ana çalışma mantığını anlamak.
CPU darboğazı olan bir bilgisayarda oyun oynarken can sıkıcı problemler yaşayabilirsiniz. Yüksek FPS alsanız dahi donmalar, takılmalar görürseniz şaşırmayın. Kare hızı yüksek olsa bile ani düşüşler olabilir. Uzun lafın kısası, çok pahalı bir ekran kartı alsanız bile işlemcinin de ona ayak uydurması gerek.
İşte işlemcilerin üstlendiği bazı görevler:
- Talimatları yürütmek ve hesaplamalar.
- Veriler üzerinde aritmetik ve mantıksal işlemler.
- Klavyeler, fareler ve ekranlarla iletişim gibi giriş ve çıkış işlemleri.
- Bellek ve depolama gibi sistem kaynaklarını farklı işlemlere tahsis etmek.
- Varlık akışı ve yükleme.
- Diğer donanım bileşenleri ile koordinasyon.
Darboğaz Varsa
Bilgisayarınızda CPU darboğazı yaşıyorsanız işleri biraz olsun düzeltmek için uygulayabileceğiniz yöntemler var. Oyunlardaki grafik ayarlarını daha yükseğe çekebilirsiniz. Bu mantığa aykırı gelebilir, ancak bazı oyunlarda ayarları artırmak yükü CPU’nuzdan alıp GPU’ya bindirir. Genel olarak elde ettiğiniz FPS biraz düşebilir fakat daha istikrarlı bir oyun deneyimi yaşarsınız, ayrıca yüksek grafikler gözünüze hoş gelecektir.
| GPU | CPU | |
|---|---|---|
| Öncelikli Kullanım Amacı | Grafiksel işleme, paralel hesaplamalar | Genel amaçlı işleme, seri hesaplama |
| Mimari | Paralel işleme için çok sayıda küçük çekirdek | Çeşitli görevler için daha az sayıda, daha karmaşık çekirdekler |
| Oyunlardaki Görevi | Doku eşleme, gölgelendirici işleme, görüntü oluşturma | Oyun mantığı, yapay zeka hesaplamaları, fizik simülasyonları |
| Bellek | Yüksek bant genişliği, grafiklere özel | Daha büyük önbellek, çeşitli işlemler için daha hızlı erişim |
| Performans Etkisi | Görsel kalite ve kare hızları açısından kritik önemde | Oyun mekaniği ve genel akıcılık için önemli |
| Diğer Uygulamalar | Makine öğrenimi, bilimsel hesaplamalar | İçerik oluşturma, arka plan uygulamaları |
Durum Oyundan Oyuna Değişiyor
Oyunlar türüne, geliştirme ekibine ve motoruna bağı olarak donanım kaynaklarını farklı şekilde kullanabilir. Bazı oyunlarda CPU çok daha önemlidir:
- Çok sayıda birim veya karmaşık simülasyon içeren strateji oyunları.
- Büyük, dinamik ortamlara sahip açık dünya oyunları.
- Sık ağ iletişimi gerektiren çok oyunculu oyunlar.
Örneğin Counter-Strike 2, Valorant, Fortnite, Civilization VI, Cities: Skylines, Total War, Rainbow Six Siege ve Stellaris gibi bazı oyunlar yoğun olarak CPU’ya bağımlıdır, yani büyük ölçüde CPU’ya güvenirler. Bu oyunlar GPU’yu yine kullanmaya devam eder fakat performans konusunda birincil faktör işlemcidir desek yanılmış olmayız.
Tam tersi olarak, bazı oyunlar da ekran kartına çok ağır yük bindirmekte. Örnek olarak Metro Exodus Enhanced Edition, Crysis, Forza Horizon 5, Far Cry 6, Hitman 3 ve Marvel’s Spider-Man Remastered gibi oyunları sayabiliriz.
Bununla birlikte, bazı AAA oyunlar o kadar yoğun kaynak gerektiriyor ki hem CPU’nuzun hem de GPU’nuzun sınırlarını son noktasına kadar zorlayabiliyor. Örneğin Cyberpunk 2077, Starfield, Microsoft Flight Simulator, Assassin’s Creed: Valhalla ve Battlefield gibi oyunlar kaynakları tüketme konusunda acımasız.
İlave olarak, işlemciye bağlı tüm oyunların çok sayıda çekirdek gerektirmediğini belirtelim. Birçok oyunda tek çekirdek performansı daha önemlidir, çok fazla sayıda çekirdeğe sahip olmak bir şey ifade etmeyebilir.
Monitör Faktörü
Monitör de önemli bir faktör. Çözünürlük ve yenileme hızı gibi özellikler oyun deneyimini doğrudan etkiliyor. Eğer 1440p veya 4K bir monitörünüz varsa, oyunları bu çözünürlüklerde açmanız için güçlü bir ekran kartına ihtiyacınız var.
Benzer şekilde, yüksek Hz değerine sahip bir monitör kullanıyorsanız yüksek FPS değerleri elde etmelisiniz ki monitörün potansiyelinden yararlanın. Hem yüksek çözünürlük hem de yüksek FPS için ekran kartı öncelik.
Donanım Yükseltme
Performanstan memnun değilseniz ve yükseltme yapmak istiyorsanız, ekran kartını yükseltmek işlemciye göre daha kolaydır. Nesil ve anakart uyumluluğu gibi bir derdiniz yok. Ayrıca ekran kartını söküp takmak daha kolaydır. Eski model GPU’yu satıp biraz farkla daha güçlü bir GPU’ya geçiş yapabilirsiniz.
Dengeli Sistem
Muhtemelen aklınızda pek fazla soru işareti kalmamıştır. Ekran kartlarının genel anlamda daha önemli olduğunu, bazı oyunların CPU odaklı olduğunu ve dengeli bir sistem kurmanız gerektiğini vurguladık.
Sorunsuz oyun performansı elde etmek için iyi dengelenmiş bir sistem toplamalısınız. Oyun sistemi için her halükarda ekran kartına daha fazla önem verin, aynı zamanda işlemcinin kartı besleyebilecek düzeyde olmasına dikkat edin.
En önemli detay, işlemcinin ekran kartını destekleyecek kadar güçlü olduğundan emin olun. Biraz araştırma yaparak CPU-GPU ikilisinin performansını gözlemleyin. Technopat’lardan yardım almak için her zaman Technopat Sosyal‘de konu açabilir, yardım alabilirsiniz.
Eğer işlemciniz ekran kartınızdan daha güçlüyse yapabileceğiniz pek bir şey yok. Ancak mümkünse overclock ile bir miktar GPU performansını artırabilirsiniz. Tam tersi, ekran kartınız işlemcinizden çok daha güçlüyse ve darboğaz varsa, bunu hafifletmek daha kolay. Oyuna da bağlı olarak grafik ayarlarını yükseltmek çözüm sağlayabilir.
Son olarak, internette bazı darboğaz hesaplama araçları görebilirsiniz. Bunların hiçbirine doğrudan güvenmeyin.
