Termal Macun Ne Kadar Dayanır? Ne Zaman Değiştirilmeli?

Sisteminizde ister sıvı ister hava soğutma olsun, termal macun uygulamadan bilgisayarınızı kullanmaya devam edemezsiniz. Termal macunu sürmek bir kenara, bir de yenileme dönemleri var. Pek pahalı olmasa da fazlasıyla önem taşıyan termal bileşikler sonsuza kadar dayanmaz, zamanı gelince değişim gerekir.

Termal macunun ne kadar dayanacağı PC kullanımına, termal macun kalitesine ve ortam şartlarına bağlı. Çip ile ısı emici arasında bir arayüz olarak uygulanan termal macun, işlemciyi ısıtmayacak küçük hava boşluklarını doldurarak ısının hızla aktarılmasına yardımcı olmakta.

Termal Macun Nedir?

Çoğunuzun bildiği üzere, iletken olan termal macunları soğutucu ile işlemci arasına (aslında IHS üzerine) uygularız. Her ne kadar soğutucu tam oturmuş gibi görünse de, arada küçük hava kabarcıkları kalır. Hava korkunç bir ısı iletkeni olduğundan, ikisi arasındaki ısı transfer sürecini kesintiye uğratıyor. Küçük hava cepleri ısıyı hapsederek CPU’nun zamanla sıcaklığını artırıyor, işte bu noktada termal macuna olan ihtiyaç doğuyor.

Termal macun, temelde ısı emici ile işlemci arasındaki hava boşluklarını doldurarak çalışan bir ısı iletkenidir ve verimli ısı transferine izin veren hava geçirmez bir sızdırmazlık oluşturur. Zamanla kuruyup eskidikçe termal macunun verimliliği azalır. Kurumuş termal macun artık ısıyı aktaramaz ve CPU’nun ısınmasına neden olur. Bu nedenle bilgisayarın aşırı ısınmasını önlemek için zaman zaman termal macunu yeniden uygulamanız gerekmekte.

Termal Macun Nasıl Görev Yapar?

Termal macun bilgisayarlar, dizüstü bilgisayarlar ve oyun konsolları gibi elektronik cihazlarda çok önemli bir bileşendir. Birincil işlevi, ısı üreten bir bileşen (CPU veya GPU gibi) ile bir ısı emici veya soğutma sistemi arasındaki ısı transferini iyileştirmek.

• Hava Boşluklarını Doldurmak: Yüzeyler çıplak gözle pürüzsüz görünse de mikroskobik kusurlara sahiptir. Bu kusurlar, ısı transferini engelleyebilecek küçük hava boşlukları oluşturmakta. Termal macun bu boşlukları dolduruyor ve ısının hareket etmesi için daha kesintisiz bir yol sağlıyor.
• Termal İletkenliği Artırma: Termal macun havadan daha yüksek bir termal iletkenliğe sahip. Bu, ısıyı havadan daha verimli bir şekilde iletebileceği anlamına geliyor ve ısının bileşenden soğutma sistemine daha etkili bir şekilde aktarılmasına imkan tanıyor.
• Teması İyileştirme: Termal macun, bileşen ile soğutma sistemi arasında sıkı ve eşit bir temas sağlayarak ısı transferi için mevcut yüzey alanını en üst düzeye çıkarmaya yardımcı olur.

Termal Macun Ne Kadar Dayanır? Ne Sıklıkla Değiştirilmeli?

Öncelikle şunun altını çizelim, termal bileşikler öyle birkaç hafta veya birkaç ayda kullanılabilirliğini yitirmez. İster CPU soğutucusunda hazır bulunan termal macun olsun ister kendiniz uygulayın, normal şartlarda sizi minimum bir yıl götürmesi gerekir.

Bu konuda direkt olarak bir zaman vermek pek mümkün değil. Macunun dayanma süresi birçok faktöre bağlı: Termal bileşiğin kalitesi, bilgisayarı kullanma şekliniz, ortam sıcaklığı, işlemcinin yüksek sıcaklıklarda uzun süre kalıp kalmaması ve CPU ısı dağıtıcı ile soğutucu arasında düzgün bir bağlantı olup olmaması gibi.

Termal malzemeler ısı transferini idare etmekle görevli. Aslına bakarsanız ne kadar çok ısı uygulanırsa macun maksimum performansına o kadar çabuk ulaşır. Ancak bu aynı zamanda termal macunun artan oranda bozulmasına, kurumasına da neden olur. Yani ne kadar uzun süre yüksek sıcaklıklarla baş ederse, o kadar etkisini kaybeder.

CPU soğutucusunun anakarta (ve CPU soketine) sabitlendiği basınç termal bileşenin ömrünü uzatmada rol oynayabilir. Silikon tabanlı daha ucuz seçenekler, metal olanlar kadar uzun ömürlü olmayacaktır. Bir de genel çalışma sıcaklıkları var. CPU ne kadar sıcak çalışırsa ve PC kasaları içinde ne kadar çok ısı dolaşımı olursa, bileşik için ortam o kadar sertleşir. Çoğu termal bileşik için belirleyici faktör zamandır. Ne kadar uzun süre uygulanırsa, bozulmaya başlama ve potansiyel olarak etkinliğini kaybetme olasılığı o kadar artar.

Üreticiler, genellikle termal ürünlerin etkinliğini resmi web sitelerinde (ve belirli ürün listelerinde) belirtiyorlar. En azından bilinen markalar böyle. Süre ne kadar uzun olursa, termal macun da o kadar uzun ömürlü olacaktır. Bununla birlikte, ne kadar uzun olursa olsun, güvenli olması için CPU’nuz için kullanılan termal macunu en geç üç yılda bir değiştirmelisiniz.

En geç dedik, ancak mümkünse her yıl termal macun değişimi yapmakta fayda var. Hem düşünmek zorunda kalmazsınız, hem de sisteminizin daha sorunsuz çalıştığından emin olursunuz. Bazı ürünlerin dayanıklılık sürelerinin daha fazla olduğundan bahsetmiştik lakin tek nokta bu değil. Sistemin çalışma sıcaklıkları termal macunun kuruması konusunda çok önemlidir. Bileşeniniz sıcak çalışmıyorsa değişim süresi uzayabilir veya kısalabilir.

Termal Macun Tüp İçinde Ne Kadar Bekletilir?

Termal macun tüp içinde kapalı olarak 2-3 yıl rahatlıkla dayanabilir. Nasıl sakladığınıza bağlı olarak bu süreye birkaç yıl daha ekleyebilirsiniz. Raf ömrünü artırmak için termal macunu serin, kuru ve hava geçirmez bir yerde saklamaya çalışın.

Ne kadar uzun süre dayanabileceği aynı şekilde ürünün kalitesine ve bileşimine de bağlı. Ancak 5 yıl veya daha eski bir termal macunun kullanılmasını önermiyoruz.

Termal Macun Alırken Nelere Dikkat Edilir?

Termal İletkenlik

Termal macunlar genellikle W/mK cinsinden ölçülen belirli bir termal iletkenlik özelliğiyle listeleniyor. Bu, metre kelvin başına watt anlamına gelirken değer ne kadar yüksekse termal iletkenlik o kadar iyi demektir. Ancak sağlanan performansı değerlendirmek için tek ölçüt W/mK değeri değil. Daha düşük termal iletkenliğe sahip, ancak diğerlerinden daha iyi sonuçlar veren seçenekler de var.

Örneğin Arctic, MX-4 adını taşıyan modelini 8,5 W/mK değeriyle piyasaya sürdü. Daha yeni MX-5 ise 6 W/mK düzeyinde iletkenliğe sahip. Daha sonra piyasaya çıkan MX-5 daha mı kötü performans gösteriyor? Hayır. MX-5 birçok test sonucuna göre çok az bir farkla daha iyi.

Fiyat ve Kullanım Sayısı

Küçük tüplerde gelen macunlar, hedeflenen pazar kitlesine bağlı olarak farklı şekilde fiyatlandırılır. Listede bulunan bazı ürünlerin fiyatı düşük olabilir lakin kaç gram olduğuna dikkat edin. Yani bir işlemciye kaç kez uygulayabilirsiniz? Bu noktada termal macunu sıkma şekliniz ve işlemcinin üzerindeki entegre ısı yayıcının yüzey alanının büyüklüğü de önemli.

Örnek olarak, son nesil Intel 13. Nesil Raptor Lake işlemcilerin yeterli soğutma için daha fazla termal macuna ihtiyacı var. Bu yongalar biraz daha büyük yüzey alanına sahip. AMD’nin Ryzen 7000 Serisi işlemcileri de fark ettiğiniz üzere biraz sıcak çalışıyor.

Termal Macun Tek Başına Yeterli Değil

Termal macundan çok CPU’nuzda kullandığınız soğutucunun kalitesi önemlidir. Özetle, pahalı bir termal malzeme satın almadan önce soğutucuya yaptığınız yatırıma dönüp bir bakmakta fayda var. Farz edelim ki orta-üst seviye işlemciyle birlikte Intel’in basit stok soğutucusunu kullanıyorsunuz. Böyle bir durumda üst düzey pahalı macun kullansanız bile elde edeceğiniz soğutma performansı kısıtlı olacaktır.

Elektriksel İletkenliği Kontrol Edin

Piyasadaki çoğu termal macun elektriksel olarak iletken değil, ancak bazıları iletkendir ve bunu aklınızda bulundurmalısınız. İşlemcinize termal macun sürerken her zaman dikkatli olmalısınız. Eğer termal macununuz elektriği iletiyorsa bunu bilmeniz, ona göre hareket etmeniz gerekiyor.

Elektriksel olarak iletken termal ürünler herhangi bir PC bileşenine bulaştığında kısa devre nedeniyle hasara yol açabilir. Böyle bir durumda kalıntıyı izopropil alkol ile temizleyin. İletken olmayan termal bileşikler söz konusu olduğunda da kalıntı bırakmayın.

Diğer Detaylar

Bazı üreticiler, ürün özelliklerinde abartılı değerler sergileyebilir. Örneğin, bir termal macunun kullanım ömrü “5 yıl” olarak etiketlenebilir. Siz bu süreden önce macun yenilemesi yapabilirsiniz.

Genel soğutma potansiyelini korumak için bilgisayarı tozdan uzak tutmanızı öneriyoruz. Ayrıca bilgisayarınızın soğutma sistemi, fanların yönü, hava sirkülasyonu ve kalitesi de önemli.

Termal Macunlar Hakkında Merak Edilenler

• Termal macun olmadan işlemci veya ekran kartını çalıştırmak uygun mudur?
  • Hayır, termal macun olmadan bir sistem kullanmak güvenli değildir. Termal macun, soğutucudan işlemcinin yüzey alanına kadar istikrarlı bir soğutma sağlar. Kullanılmadığında bilgisayar aşırı ısınabilir ve başlangıçta bile çökmeler yaşanabilir.
• Kullanılacak doğru termal macun miktarı nasıl?
  • Termal macun miktarının CPU’nuzun yüzey alanına göre ayarlanması gerekir. Genel olarak, CPU’nun ortasında makul büyüklükte bir nokta veya tek bir kalın çizgi bırakabilirsiniz. Büyük CPU’lar, normal boyutlu CPU’lara kıyasla en az iki kat daha fazla termal macuna ihtiyaç duyar. AMD Threadripper veya Intel Xeon işlemciler, uygun soğutma için yüzey alanlarında neredeyse bir gramlık termal bileşik gerektirir.
• Yüksek kaliteli termal macun satın almaya değer mi?
  • Evet, daha yüksek kaliteli bir termal macun genellikle daha güvenilirdir. Sürekli kullanımdan sonra kuruma, ayrılma veya kıvam değiştirme ihtimali daha düşüktür. Örneğin yeni Arctic MX-6 için konuşacak olursak, üretici kurumadan beş yıla kadar dayandığını belirtiyor. Uygun fiyatlı bir termal macun da uzun süre dayanabilir, ancak hiçbir şeyin garantisi yok.
• GPU için en iyi termal macun hangisidir?
  • Genellikle CPU’lar için kullanılan termal macunlar GPU’lar için de kullanılabilir. Ancak belirli bir ürün kullanmadan önce araştırma yapmak önemlidir. Uyumluluk üründen ürüne farklılık gösterir ve bazı üst düzey seçenekler grafik işlemcisi için uygun değildir. Nitekim sürmeden önce ufak bir araştırma yapmakta fayda var.
• Termal macunun bekleme ömrü var mı?
  • Termal macun kuruyarak ‘son kullanma tarihi’ geçebilir. Bu da ürünün artık işe yaramaz hale gelmesi demek. Termal macununuzu orijinal ambalajında sakladığınızdan ve birlikte verilen kapakla dış ortamdan tamamen yalıttığınızdan emin olun. Bileşim kurumadığı sürece 5 yıldan uzun süre saklanan bir termal bileşik hala kullanılabilir durumda olabilir.
• Sıvı metal termal macundan daha mı iyidir?
  • Sıvı metal aslında tüm termal macunlardan daha üstündür zira bileşim daha iyi ve daha verimli ısı transferine olanak tanır. Sıvı metal, tıpkı termal macun gibi başka bir termal malzemedir (TIM). Kullanma konusunda dikkatli olunması gerekiyor, bu nedenle sıvı metallerin yapısı, kullanım şekli ve iletkenliği gibi konuları araştırmakta fayda var.