Perakendecilerde veya resmi tanıtımlarda işlemcilere ilişkin birçok farklı hız değeri görürsünüz. Saat hızları yani frekanslar, CPU’ların performansı konusunda çok önemli bir çarpandır. Performansı belirleyen tek faktör olmasa da en önemli faktörlerin başında geliyor.
Her çipin standart bir saat hızı var. Diğer yandan Intel ve AMD gibi üreticiler, koşullar sağlandığı takdirde mümkün olan en yüksek saat hızlarına ulaşabilmemiz için çeşitli özel teknolojiler sunuyor. CPU’lar, güç tasarrufu sağlamak için periyodik olarak hızını düşürmekte. Gerektiğinde ise ulaşabildiği son noktaya dayanabilmesi için Turbo Boost teknolojisi devreye giriyor.
Turbo Boost, mevcut termal boşluğa bağlı olarak CPU hızını dinamik olarak artırabiliyor. Boost ile oluşabilecek fark bazen 1 GHz’i bile aşabiliyor, yani oldukça önemli bir faktör. Peki tam anlamıyla nedir bu Turbo Boost?
Turbo Boost Nedir?
Turbo Boost, Intel tarafından CPU’ların performansını optimize etmek için geliştirilen dinamik bir işlemci frekans ayarlama teknolojisi. Bu teknoloji, gerçekleştirmeye çalıştığınız göreve bağlı olarak CPU’nuzun saat hızını uyarlamalı olarak değiştirme yetisine sahip. Yani daha yüksek performans talebi olduğunda CPU’nuzun daha yüksek saat hızlarına tırmanmasına imkan sağlıyor. Elbette bu hızların bir sınırı var, her şey fabrika ayarları dahilinde.
Akıllı ayarlama iş yüküne, sıcaklığa ve güç tüketimine göre yapılırken, en çok ihtiyaç duyduğunuz anda en iyi performansı alabiliyorsunuz. Çipin çıkabileceği hızlar mevcut termal boşluğa da bağlı. Genel olarak kasa soğutma sisteminiz iyiyse işlemci son seviyeye kadar ulaşabiliyor, ayrıca daha uzun süreler üst noktada kalabiliyor. Yonga yüksek sıcaklıklara ulaştığında ise haliyle hızlarını düşürmek zorunda.
Bu özellik, eski donanımlarda oyun, video düzenleme ve çoklu görevlerin artan taleplerini karşılamak için 2008 yılında tanıtıldı. O zamandan bu yana yazılımın iki yeni sürümü çıktı: 2011’de piyasaya sürülen Intel Turbo Boost 2.0 ve 2016’da piyasaya sürülen Turbo Boost Max 3.0. İşlemcinizin desteklediği sürüm çıkış tarihine ve nesline bağlı. Ancak elinizdeki yonga 2008’den önce piyasaya sürmediyse Turbo Boost’a sahip olmalı.
İşlemciler, Turbo Boost sayesinde bilgisayarınızın performansını artırmak için daha çok değil daha akıllıca çalışıyor. CPU daha fazla işlem gücü gerektiren bir iş yükü ile karşı karşıya olduğunu algıladığında, fabrika güvenlik parametrelerini aşmadan saat hızını artırmaya başlıyor. Bu çok faydalı, yüksek performansa ihtiyaç duyduğumuz bir anda istediğimizi alabiliyoruz.
Bir dezavantajı var, haliyle bilgisayarınız (CPU) daha fazla performansa ulaşabilmek için daha fazla enerji tüketiyor. Buna dezavantaj diyebilir miyiz? Muhtemelen hayır. Yüksek performansı herkes ister. Sadece dizüstü bilgisayarda pilin daha hızlı bitmesi negatif o kadar.
Overclock Ayrı, Turbo Boost Ayrı
Her ikisi de aynı amaca hizmet etse de farklı şeyler. İkisi de CPU performansını artırmak için çalışıyor lakin çalışma şekli tamamen farklı. Intel Turbo Boost, BIOS ayarlarını manuel olarak değiştirmeden CPU saat hızlarınızı ayarlamak için daha güvenli ve daha kullanıcı dostu bir yaklaşım sunuyor. Hiçbir ayara dokunmanız gerekmiyor, teknoloji her şeyi otomatik olarak gerçekleştiriyor.
Overclock ise CPU saat hızını temel saat hızının ötesine taşımak demek. İşlemci fabrika güvenlik ayarlarının da ötesinde çalışabiliyor, bu da sisteminizin sorunsuz çalışması için daha fazla güce ve daha iyi soğutmaya ihtiyacınız olacağı anlamına geliyor.
Hız aşırtma yapmak aşırı zor diyemeyiz ama her yiğidin harcı değil. Performans, güç ve kararlılık arasında doğru dengeyi bulmanız gerekmekte. Ayrıca bir hayli sabırlı olmalısınız. Sisteminizde çok sayıda ince ayar, yeniden başlatma ve stres testi yapmanız gerekebilir. Bu zaman alır ve biraz sıkılabilirsiniz. Ayrıca CPU performansı artarken aynı zamanda güç tüketimi de artar, çipinizin ömrü azalır.
Turbo Boost’un en büyük farkı, CPU’nuzu fabrika saat hızının ötesine taşımaması. Her şey kontrol dahilinde. İşlemcinizin çıkabileceği maksimum bir GHz değeri var. En güzeli, ihtiyaç olmadığı zamanlarda frekanslarla birlikte güç tüketimi de en alt seviyeye inebiliyor. Yoğun kaynak gerektiren görevlerde ise size daha fazla performans sağlanıyor.
Ek olarak, daha iyi bir soğutmaya ihtiyacınız yok veya BIOS’ta herhangi bir şeyi değiştirmeniz gerekmiyor. Tüm ayarlamalar Intel tarafından işlemcinin potansiyeli dahilinde yapılıyor.
Turbo Boost Nasıl Çalışıyor?
Geliştirilen algoritma, işlemcinin maksimum termal tasarım gücüne (TDP) ne kadar yakın olduğunu belirlemek için çeşitli parametreleri izlemekte. İşlemci TPD’si, işlemcinin kullanması gereken maksimum güç miktarıdır. Turbo Boost Teknolojisi CPU’nun sınırlar dahilinde çalıştığını görürse hız artırma işlevi devreye girebilir. Bu Core i3, Core i5, Core i7 ve Xeon CPU’larda bulunan dinamik bir özellik.
Çipin Turbo Boost modunda ulaşacağı sabit bir hız yok, duruma göre frekanslar değişiklik gösterebilir. Bununla birlikte, CPU’nun ulaşacağı mutlak sınırı tanımlayan bir Maksimum Turbo Frekans (Maximum Turbo Frequency) değeri var. Örneğin Core i5-9400F’nin taban frekansı 2.90 GHz iken, maksimum turbo frekans değeri 4.10 GHz. Yani Turbo Boost Technology 2.0 ile ekstra 1.20 GHz ek işlem gücü sağlanabiliyor.
Bu esnada değinmemiz gereken önemli bir nokta daha var. Bilgisayarınızda oyun oynuyorsunuz veya ağır bir iş yükü çalıştırıyorsunuz diyelim. 4.10 GHz’in altında frekanslar görürseniz şaşırmayın. Belirtilen çipin ulaşabileceği en yüksek değer. Her zaman tüm çekirdekler devrede olmaz, az çekirdeğin çalıştığı anlarda 4.10 GHz’i görebilirsiniz. Ancak tüm çekirdekler devredeyse CPU’nun 3.90 GHz gibi değerlerde gezindiğini görebilirsiniz, bu normal. Ayrıca Turbo Boost işlemcinizi tek bir hareketle en tepeye taşımaz, teknoloji küçük artışlarla çalışır.
İlk Intel Core CPU’lar (Intel Core i5-750 ve Core i7-950 gibi) 133 MHz frekans artışlarıyla çalışıyordu. Intel, Sandy Bridge mikro mimarisi ile frekans artışını değiştirerek 100 MHz’lik dilimlere geçti. O zamandan beridir tüm modeller 100 MHz’lik artışlarla çalışıyor.
Şirketlerin işlemcileri sürekli temel saat hızlarına göre pazarladığını da belirtmeden geçmeyelim. Elbette duyurularda GHz değerleri havada uçuşuyor. Öte taraftan bir perakendecide çiplerin taban frekanslarla listelediğini görürsünüz. Bunun nedeni, Intel’in bir işlemcinin maksimum Turbo Boost hızına ulaşacağını garanti etmemesi. Durum böyle ama muhtemelen Turbo hıza ulaşamayan bir Intel CPU yoktur.
Peki AMD Kullanıcıları?
Başından beri söylediğimiz gibi, Turbo Boost mavi takıma özel. Ancak AMD işlemcilerin başı kel değil, kırmızı ekibin de kendine özel teknolojileri var. Bu teknolojinin AMD eşdeğeri AMD Turbo Core olarak adlandırılıyor ve 2010’dan beri her CPU neslinde mevcut. Her yongada varsayılan olarak etkin halde, hatta bu özelliği devre dışı bırakmak zor. Ayar gizli.
AMD ayrıca dizüstü bilgisayarları için tasarlanmış başka bir turbo çekirdek sürümüne de sahip. AMD PowerNow, cihazın güç tüketimini azaltmak ve pil ömrünü iyileştirmek için dizüstü bilgisayar saat frekansını ölçeklendiren bir Turbo Core sürümü.
Intel Turbo Boost Nasıl Açılır?
Intel’in Turbo Boost modu çoğu modern CPU’da varsayılan olarak etkin halde geliyor. Yani özel olarak bir şey yapmanız gerekmiyor. Ancak bir dizüstü bilgisayar veya daha eski bir CPU kullanıyorsanız manuel olarak etkinleştirmeniz gerekebilir. Öte yandan, bilgisayarınıza hız aşırtma yapmak istiyorsanız, hız aşırtma yaparken daha fazla kontrole sahip olmak için özelliği devre dışı bırakmak isteyebilirsiniz.
Turbo Boost’u açmak veya kapatmak kolay. Ancak işlem her CPU modeli, anakart/BIOS ve cihaz türü (dizüstü veya masaüstü) için farklı. Yine de BIOS menüleri birbirine çok benzer olduğu için genel adımlar neredeyse aynı:
Intel Turbo Boost Max Teknolojisi Nedir?
Turbo Boost Max Technology 3.0, CPU’nuzun en hızlı çekirdeklerinin performansını artıran bir Intel CPU teknolojisi. Hiçbir CPU aynı değildir. Aynı özelliklere sahiptirler, aynı görünürler. Ancak CPU’ların üretim süreci nedeniyle iki aynı model çok küçük farklılıklara ve farklı karakteristiğe sahip olabilir. Üretim süreçleri nedeniyle çekirdeklerin her biri kalite ve performans açısından ayrışabilir.
Turbo Boost Max ise bahsi geçen farklılıkları kullanarak, çekirdekler arasındaki farkı anlayarak ekstra frekans artışına imkan tanıyabilir. TBMT frekans artışı, normal Turbo Boost frekansından 200 MHz’e kadar daha yüksek olabilir. Boost Max olan teknoloji temel teknolojinin yerini almıyor, aksine onu tamamlar nitelikte. Tüm işlemcilerde desteklenmiyor, genellikle Core i7 (Core Ultra 7) ve üstünde mevcut.
Thermal Velocity Boost Nedir?
Thermal Velocity Boost (Termal Hız Artışı) ise Intel’in belirli mobil ve masaüstü işlemcilerinde kullandığı bir özellik. Tipik bir CPU, standart saat hızına ve turbo yükseltme saatlerine sahip. Bunun yanı sıra Intel’in Thermal Velocity Boost özelliğine sahip işlemcilerde iki ek hız aşaması daha bulunuyor.
Intel Thermal Velocity Boost, standart Turbo Boost Teknolojisi’ine sahip standart CPU’lardan bile daha yüksek yükseltme hızlarına ulaşılmasına imkan tanıyor. TVB ile desteklenen yongalar, tek çekirdek ve tüm çekirdeklerde ekstra yüksek frekans hızlarına erişebiliyor.
Bir Intel CPU, iki Thermal Velocity hızlandırmasına ve tüm çekirdeklerde yükseltmeye ek olarak Intel Turbo Boost Max Teknolojisini kullanabilir. Turbo Boost Max’e sahip CPU’lar gruplama yoluyla, grubun en hızlısı olarak tanımlanan 1 veya 2 CPU çekirdeğine sahipler. Hafif veya tek iş parçacıklı uygulamalardan gelen iş yükleri, daha iyi performans sunmak amacıyla bu tercih edilen çekirdek/çekirdeklere aktarılıyor. Ek frekans artışlarına ise Turbo Boost 2.0 (tek çekirdekli güçlendirme) ve Turbo Boost 3.0 (çift çekirdekli güçlendirme) adı veriliyor.
Bu, stok saat hızının ve tüm çekirdeklerde yükseltme desteğinin yanı sıra Intel CPU’nun dört ek hız kademesine sahip olabileceği anlamına geliyor. Bunları parçalara ayıralım.
- Turbo Boost 2.0, işlemci güç, akım ve sıcaklık değerlerini karşılıyor ise kullanılabilen tek çekirdekli bir yükseltme tekniği.
- Turbo Boost Max 3.0 hızı ise tercih edilen iki çekirdek için geçerli. Ancak aynı şekilde belirli güç, akım ve sıcaklık standartları karşılandığı sürece yükseltmeler elde edilebiliyor.
- Tek Çekirdek – Thermal Velocity Boost teknolojisi, tercih edilen iki CPU çekirdeğinden daha hızlı çalışanı ayırt ederek Turbo Boost Max 3.0 ile elde edilen hızdan daha yüksek bir hıza çıkarıyor. 10. nesil masaüstü işlemciler için bu yalnızca 70 derece altında çalışıyorsa, güç ve akım parametreleri belirlenenin altında çalışıyorsa çalışıyor. 10. nesil mobil CPU’larda ise sıcaklık eşiği 65 derece olarak belirlenmiş.
- Çok Çekirdek – Thermal Velocity Boost ise tüm çekirdekler etkin olduğu durumlarda işe yarıyor. Ayrıca masaüstü işlemcilerde 70 derece ve mobil işlemcilerde 65 derece barajı aynı şekilde işliyor.
Bu frekansların hangi derecede değişebileceğini görmek için aşağıdaki Intel Core i9-10900K ve Core i9-10900 teknik özelliklerine göz atabilirsiniz.
| Turbo Boost 3.0 Max (2 çekirdek) | Tüm Çekirdeklerde Thermal Velocity Boost | Temel Saat | Turbo Boost (tüm çekirdekler) | Turbo Boost 2.0 (tek çekirdek) | Turbo Boost 3.0 Max (2 çekirdek) | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Core i9-10900 | 5.2 GHz | 4.6 GHz | 2.8 GHz | 4.6 GHz | 5.0 GHz | 5.1 GHz |
| Core i9-10900K | 5.3 GHz | 4.9 GHz | 3.7 GHz | 4.8 GHz | 5.1 GHz | 5.2 GHz |
Saat Hızı Nedir?
Bilgisayarınızda, tabletinizde veya telefonunuzda yer alan işlemciler her saniye farklı yazılımlardan gelen birçok talimatı işler. Bu talimatlardan bazıları basit aritmetik içerir, bazıları ise çok daha karmaşıktır. Frekans hızı, işlemcinin saniyede gerçekleştirdiği döngü sayısını ölçer ve Hz (Hertz) cinsinden (günümüzde GHz-Gigahertz) ölçülür. Bu durumda bir “döngü” CPU’nun hızını ölçen temel birimidir diyebiliriz. Her döngü sırasında işlemci içindeki milyarlarca transistör açılır ve kapanır. Özetle, CPU aldığı talimatlarda yer alan hesaplamaları bu şekilde yürütür.
Başka bir deyişle saat hızı, bir devrenin saniyede kaç kez çalıştığını gösterir. Karmaşık devrelerin düzgün çalışması için dikkatli zamanlama gerekir. Bahsettiğimiz “saat” terimi ise tüm devrenin senkronize çalışmasını sağlayan “düzenli bir sinyal” gibidir. Frekanslar düzenli açma-kapama elektrik darbesini temsil eder. Daha anlaşılır şekilde anlatacak olursak, çip saatlerini “düzenli nabız atışına” benzetebiliriz.
Darbenin açıktan kapalıya ve sonra tekrar açık konuma geçtiği her zaman bir döngüdür. Her döngüde devre bir işlem gerçekleştirebilir. Saat hızı hertz cinsinden ölçülse de, modern işlemciler gigahertz aralığında veya saniyede milyarlarca işlemle çalışıyor.
Saat hızı genellikle bilgisayar CPU’ları ile anılsa da, entegre devre (IC) kullanan diğer bileşenlerin de işlemleri senkronize etmek için bir saati vardır. Harici bir grafik işleme biriminin ürettiği ve kullandığı kendi saat hızı olabilir ve bir bilgisayarın RAM’i sistem CPU saatiyle senkronize edilebilir.
Şirketlerin saat darbesi üretebilmelerinin farklı yolları var. Tarihsel olarak, doğru zamanlanmış saat darbeleri üretmek için kuvars kristalleri kullanılmıştı ve diğer devreler daha sonra bu frekansı ihtiyaç duyulan hıza çıkarabiliyordu. Modern yüksek hızlı CPU’larda salınımlı bir devre tarafından bir referans darbesi üretilmekte. Bu ön veri yolu hızını ayarlamak için kullanılabilir. Daha sonra CPU çekirdek saatini oluşturmak için veri yolu saatine ek bir çarpan uygulanır.
Saat hızının yanı sıra bir CPU’nun performansını etkileyebilecek birçok değişken vardır. Sonuç olarak, saat hızı yalnızca aynı nesil ve mimari ile doğrudan karşılaştırılabilir.
Bazı mikroişlemciler döngü başına sadece bir komut gerçekleştirirken, bazıları da döngü başına birden fazla komut gerçekleştirebilir. Birden fazla komut işleyebilen mikroişlemciler daha performanslıdır. Ayrıca farklı faktörler de var. Örneğin veri yolu hızı: 32 bitlik bir veri yolu, belirli bir saat hızında 16 bitlik bir veri yoluna kıyasla daha hızlı performans gösterecektir.
Uzun lafın kısası, sadece saat hızının artırılmasıyla doğrudan daha iyi performans edemeyebiliriz. Diğer taraftan, çok yüksek saat hızları yüksek sıcaklıklar nedeniyle çipe de zarar verebilir.
Turbo boost 98 yillarinda da vardi. Pentium100 islemcili bilgisayar kasadaki turbo tusuna basildiginda 133mhz calismaya baslardi. Ucak gibi hizlanirdi. Simdi nerde o performanslar. :) 2005 yilinda celeron 400mhz bilgisayarin 25 saniyede acilir 3 saniyede kapanirdi. 64mb ram ile… Aradan 20 yil gecti 3 saniyede kapanan pc gormedim ben.
Sanki İşletim sistemi üreticileri sistemi yavaşlasın diye hızlandırıyorlar 😂
Basit bir ev kullanıcısının büyük firma bilgisayarları gibi arkaplanda çalışacak servislere ihtiyacı yoktur. Bir tek virüs programı çalışsın yeter. Microsoft’un yerinde olsam anında kapanmanın yolunu bulurdum. Hiç bir bilgisayar kapanmak için önce servislerin durmasını beklememeli. Hiçbir servis anında kapandığı için bozulmamalı. Hatta aç-kapa mantığına destek olmalı. İşletim sistemi çalıştığında ise bellekte o kadar az yer kaplamalı ki İşletim sisteminin bileşenleri ve uygulamalar Rame kurulmuş olan sanal diskte çalışabilmeli. Uygulamalar RAM’den direk çalıştırılabilmeli. Yıl olmuş bilmem kaç. Kuantum bilgisayarları çıkıyor. Biz hâlâ yavaş bilgisayarları yavaş uygulamaları konuşuyoruz. 😏
SSDler kısmen fayda sağladı ama hem fiyatı hemde kullanım ömürleri sebebiyle her bilgisayarda mevcut olamıyor maalesef. Heleki alım gücü düşmüş insanlar külüstür bilgisayarını hızlandırmak istediğinde eski teknolojiler yüzünden fayda göremiyorlar maalesef.