Dijital dünyada multimedya tüketimi had safhaya ulaştı, böylelikle “kodek” dediğimiz araçların önemi de günden güne artıyor. AVC (H.264), HEVC (H.265) ve AV1 derken şimdi de AV2 geliyor. En son ve en gelişmiş kodek olan AV1 halen tamamen endüstri standardını almadı açıkçası. Ancak AV2’nin ayak sesleri çoktan duyulmaya başladı bile.
AV2, özetle daha düşük bant genişliği ve daha yüksek kalite demek. Bu tür kodeklerin ardında olan Alliance for Open Media’yı (AOMedia) Apple, Google, Intel, Meta, Microsoft, Netflix, Samsung ve NVIDIA’nın gibi birçok dev destekliyor. Video akışının geleceği olan AV2, AV1’in yerini alacak. Bu bir günde gerçekleşmeyecek lakin zamanla teknoloji şirketlerinin yeni standarda geçiş yaptığını duymaya başlayacaksınız. Bazıları AV2’yi “video akışını tamamen değiştirecek çığır açan bir teknoloji” olarak tanımlıyor. Gelin bakalım gerçekten öyle miymiş.
Kodek nedir?
Önce kısaca kodek nedir üzerinden geçelim. Kodek (codec), büyük miktarda ses ve video verilerini kodlayan (sıkıştıran) ve kodunu çözen (sıkıştırmayı açan) araçlara verilen isim. Donanım veya yazılım tabanlı olabilir. Müzik veya video gibi büyük medya dosyalarının boyutu kodekler sayesinde küçültülüyor, bu sayede depolanması ve karşı tarafa ulaştırılması çok daha kolay hale geliyor. Yani diyebiliriz ki günümüzün dijital dünyasında çok çok önemli.
Çeşitli kodekler, kullanıcılar için medya dosyalarını oynatmak ve oluşturmak, ayrıca medya dosyalarını ağ üzerinden göndermek için uygulamalarda kullanılıyor. Cihazda yer kazanmak ve bu dosyaları internet gibi bir ağ üzerinden verimli bir şekilde göndermek için video, ses ve hareketsiz görüntüler gibi medya dosyaları geliştirilen çeşitli yöntemlerle sıkıştırılıyor. Bir dosyayı oynattığınızda, kodek dosyayı sıkıştırılmış halden çıkarıp oynatma için orijinal biçimine geri döndürmekte.
“Codec” kelimesi nereden geliyor diye soracak olursanız: Bu terim, coder (kodlayıcı) ve decoder (kod çözücü) kelimelerinin yanı sıra compression (sıkıştırma) ve decompression (açma) kelimelerinin birleşiminden oluşuyor.
Başlangıçta video kodekleri düşük kapasiteli ve büyük bant genişliği gereksinimlerine sahipti. Ancak ilerleyen tüm teknolojilerle birlikte standartlar değişti. Daha iyi video kalitesi ve verimliliği ile 1990’larda MPEG-1’in piyasaya sürülmesi tarihi bir olay oldu. Bunu video kalitesini ve sıkıştırma verimliliğini daha da artıran MPEG-2 ve MPEG-4 gibi daha sofistike kodekler izledi. Bir başka önemli gelişme ise daha düşük bit hızlarında daha iyi video kalitesi sağlayan, bazen AVC olarak da bilinen H.264’ün ortaya çıkmasıydı. Premium video içeriğine olan talebin sürekli artması ve daha etkili video sıkıştırma yöntemlerine duyulan ihtiyaç büyümeyi hızlandırdı.
AV2 nedir?
AV2, daha düşük bit hızlarında üstün video kalitesi sunmayı vaat eden yeni nesil bir video kodeği. Önceki sürüm AV1’in sınırlamalarını aşmak üzere tasarlandı, geliştirilmiş kodlama verimliliği ve performansı sunuyor. Bu gelişme çok önemli, neden mi? Kaliteden ödün vermeden video dosyalarının boyutunu küçültmek üzere geliştirilen teknikler bizleri, tüm dünyayı etkileyecek.
Çocuk, genç, yaşlı artık günümüzde herkesin elinde bir teknolojik cihaz var. Kullandığımız tüm platformlar kısa veya uzun video akış özellikleri sunuyor, tüm insanlar her gün deli gibi video tüketmeye başladı. Dolayısıyla mükemmel ve hızlı video akışına olan talep tüm zamanların en yüksek seviyesinde. İşte AV2 tam olarak bu noktada devreye giriyor. Eğer her şey planlandığı gibi giderse, düşük bit hızlarında olağanüstü görüntü kalitesi sunulacak. Böylelikle yüksek miktarda veri harcamadan kaliteli videolara erişim elde edebileceğiz. Yapılan geliştirmeler hem tüketiciler, hem içerik üreticiler hem de akış şirketleri için kritik öneme sahip.
AV1, önceki standartlara kıyasla video kalitesini ve sıkıştırma verimliliğini önemli ölçüde artırdı. Ancak teknoloji arenasında durmaya yer yok. Ayrıca AV1’in avantajlarının yanı sıra kısıtlamaları da vardı. Kodlama, gerçek zamanlı video akışı için sorunlar yaratan yüksek işlem kaynakları gerektiriyordu. AV2, zaten iyi olan AV1’i daha mükemmel hale getirecek. AV1’in kısıtlamalarından kurtulacağız, video akışında yeni bir sayfa açılacak.
AV2 neler sunuyor?
Düşük çözünürlüklü mobil akıştan yüksek çözünürlüklü video konferanslara kadar, AV2 ölçeklenebilir olması sayesinde çok çeşitli kullanım alanlarına uygun tasarlandı. Daha etkili ve üstün bir video akışı deneyimi sunan kodek, gelişmiş özellikleri ve yetenekleriyle video akışı pazarını değiştirmeye hazırlanıyor.
Video verileri daha küçük boyutlarla sıkıştırılabilecek, böylelikle sadece depolama değil, internet bağlantısı üzerinden veri iletimi de daha etkili olacak. AV2’nin blok tabanlı kodlama kullanımı her şeyin başında geliyor. Bu teknik ile video kareleri ayrı parçalara ayrılıyor, ardından her biri bağımsız olarak kodlanabiliyor. Sonuç olarak karenin aynı bölümleri daha az veri kodluyor, daha başarılı sıkıştırma performansı sunulabiliyor. Teknik detaylara birazdan daha detaylı değineceğiz.
AV2’nin AV1’e göre %30 daha iyi video sıkıştırma performansı sağlaması bekleniyor. Başka bir deyişle, AV1 ile aynı kaliteyi %30 daha az bant genişliği ile sunabiliyor. Bu özellikle 4K ve 8K videolar için büyük önem taşıyor, AV2 ile birlikte yüksek çözünürlüklü içeriklerin sayısı katlanarak artabilir.
AV2 ile ilgili ayrıntılardan bir diğeri, aynı içerik akışının birden fazla kez aynı anda iletildiği çoklu video akışı sunmak için de tasarlanmış olması. Örneğin bir 3D filmin stereo görüntüleri, bir spor etkinliğinin birden fazla kamera görüntüsü veya canlı/stüdyo yayınları gibi.
- Son standart, video dosya boyutlarını önemli ölçüde azaltarak daha hızlı indirme ve akış imkanı veriyor.
- AV2’nin kullanımıyla ilgili herhangi bir lisans ücreti yok.
- AV2, büyük platformlar ve cihazlar tarafından yaygın olarak desteklenecek.
- Ölçeklenebilir yapısı nedeniyle çeşitli video çözünürlüklerini ve bit hızlarını desteklemekte.
AV2 özellikleri neler?
AV2’nin sunduğu üstün sıkıştırma verimliliğinin arkasında, AV1’e göre özellikle kare içi ve kare arası tahminlerin işlenmesinde ve geliştirilmiş kare düzeyinde çoklu iş parçacığı kullanımında yapılan çeşitli iyileştirmeler yatıyor. Bu yenilikler, AV2’nin önemli ölçüde daha düşük bit hızlarında daha iyi video kalitesi sunmasını sağlıyor.
Gelişmiş kare içi tahmin
AV2’deki kare içi tahmin, önceden kodlanmış bilgileri kullanarak bir kare içindeki piksel değerlerini tahmin etme yöntemini iyileştirmekte. Sınırlı sayıda tahmin moduna dayanan AV1’in yaklaşımından farklı olarak, AV2 daha ayrıntılı tahmin modları sunuyor ve uzamsal yedekliliği kullanma yöntemini optimize ediyor. Yapılan iyileştirme kalıntı hatalarını (tahmin edilen ve gerçek piksel değerleri arasındaki fark) azaltırken, kareyi temsil etmek için gereken veriyi en aza indiriyor.
Geliştirilmiş kare arası tahmin
AV2’deki kare arası tahmin yine AV1’de yapılan gelişmeleri temel alıyor, ancak daha iyi hareket tahmin ve telafi teknikleriyle desteklendi. Yeni kodek, gelişmiş hareket vektörü tahmini (motion vector prediction, MVP) ve alt piksel hareket telafisi gibi tekniklerden yararlanacak. Yeni özellikler, neticesinde kareler arası hareketi tahmin etme yeteneğini geliştirerek video verilerinin daha verimli bir şekilde depolanmasına imkan tanıyor.
AV1 ile karşılaştırıldığında, AV2 daha fazla sayıda hareket vektörü tahmincisi kullanarak zamansal yinelemeleri daha etkili bir şekilde azaltıyor. Bu da daha az bit ile uzun menzilli zamansal bağımlılıkları doğru bir şekilde kodlamaya yardımcı oluyor. Çoklu referans kare tahmini kullanımı kare arası sıkıştırmayı daha da iyileştirirken, hassas hareket tahmini için önceki kareyi birden fazla kez kullanma olanağıyla sıkıştırma verimliliğini en üst düzeye çıkarıyor.
Sıkıştırma için kare düzeyinde çoklu iş parçacığı
Kare düzeyinde çoklu iş parçacığı, hem kodlama hem de kod çözme verimliliği açısından çığır açıcı bir yenilik. Bir karenin farklı bölümlerini birden fazla CPU çekirdeğine dağıtarak, görevleri paralel hale getirerek kodlama süresini kısaltmakta. Yapılan yenilik, kodlama işleminin aksi takdirde çok zaman alabileceği yüksek çözünürlüklü içerikler için özellikle yarar sağlayacak.
Daha derine inecek olursak: Çoklu iş parçacığı komut düzeyinde paralelliği iyileştirerek, iç tahmin (intra-prediction), hareket tahmini ve entropi kodlama gibi kodlama görevlerinin eşzamanlı olarak işlenmesini sağlıyor. Seri işleme ihtiyacı azalıyor, çoklu iş parçacığı yüksek sıkıştırma verimliliğini korurken kodlama sürecini hızlandırıyor.
Daha büyük kodlama blokları
Daha büyük kodlama bloklarının kullanımı AV2’nin temel yeniliklerinden biri. AV2 128×128 piksele kadar bloklar oluşturabilirken, önceki kodekler genellikle 64×64 piksele kadar bloklar oluşturuyordu. Karenin büyük ve homojen bölümlerinin daha etkili bir şekilde kodlanması, sıkıştırma verimliliğini üst noktaya taşıyor.
Geniş renk gamı ve yüksek dinamik aralık (HDR)
AV2 ayrıca geniş renk gamı (WCG) ve yüksek dinamik aralık (HDR) içeriklerini de destekliyor Bu, kodeğin özellikle geniş bir renk yelpazesi ve parlaklık seviyeleri içeren materyaller için daha iyi video kalitesi sunmasını sağlıyor.
Tüm gelişmeler sayesinde, AV2 geçmiş kodeklere kıyasla düşük bit hızlarında mükemmel video kalitesiyle ön plana çıkıyor. Video akışı ve bant genişliğinin önemli olduğu diğer kullanımlar için bu özellik onu cazip kılıyor.
AV2 ne zaman kullanılacak?
AOMedia, AV2 ile ilgili çalışmalarını 2025 yılı bitmeden tamamlamayı umuyor. Yani bir aksilik çıkmazsa 2025 yılı bitmeden bir şeyler şekillenmiş olacak. 2026 yılı ise AV2 için önemli bir yıl olacak.
Yapılan anketlerde, AOMedia üyelerinin %53’ü sürüm yayınlanmasından sonraki 12 ay içinde AV2’yi benimsemeyi planladığını söylüyor. %88’i ise iki yıl içinde geçiş yapmayı düşünüyor. Google, Samsung, Apple, Netflix, Amazon ve Microsoft gibi devler şimdiden AV2 için kolları sıvadı.
AV2 ücretli mi?
AV1 gibi, AV2 de AOMedia’nın telifsiz patent politikası kapsamında sunulacak. Yani lisans sahipleri AOMedia’ya telif ücreti ödemeden kullanabilecek. Ücretsiz kullanım imkanı son tüketiciyi de etkiliyor. Teknoloji şirketleri AV2’den yararlanırken ekstra maliyetin altına girmeyecek, böylece son tüketiciye de maliyet yansıtılmayacak.
