İnternette her tıklamanın takip edilmesi reklamcıların isteği olsa da buna karşı ses yükseliyor. Obama yönetimiyle çalışan önemli bir isim, DNT yani Do Not Track’in geleceği için çalışıyor. İşte dünyada ve Türkiye’de takibe dayalı reklam, buna karşı tüketici hakları konusunda olup bitenler ve bizim görüşlerimiz…
Amerika’da Obama yönetimiyle yakından çalışan Peter Swire, internet kullanıcılarının her hareketinin takip edilmesinin önüne geçmek için çalabarını arttırarak sürdürüyor. Ohio eyaletinde bir hukuk profesörü olan Swire, kullanıcıların DNT ile takip edilmeme hakkı olduğunu savunuyor. Reklam şirketlerinin ve bu tür takibe izin veren teknoloji şirketlerinin DNT’yi uygulaması için devletin zorlaması gerektiğine inanan Swire, gelecek yasal düzenlemelerin temelini atıyor. Amerika’da devam eden bu çalışmalar muhtemelen önümüzdeki yıllarda Türkiye de dahil olmak üzere bütün dünyayı etkileyecek.
Internet Explorer 10 ve DNT
DNT prensibini Internet Explorer 10’da uygulana Microsoft, kullanıcıların her sitede ve her reklam şirketi için ayrı ayrı çıkan uyarılar, karmaşık itiraz sistemleri ile uğraşmadan tek bir ayar ile takibe karşı tavrını koymasını mümkün kılıyor. Öte yandan takipten veri toplayan ve bunu paraya dönüştüren şirketler, kullanıcıların DNT ayarlarını mümkün olan en zor yerlere yerleştirmeye gayret ediyor. Nereye nasıl itiraz edileceği konusunda karışıklık çıkartmaktan tutun da tarayıcı geçmişi silinince uçup giden “takip etmeyin çerezi” uygulaması gibi etkisiz yöntemler kullanmakta ısrar ediyorlar.
Bir Hukukçunun Mücadelesi…
Peki Peter Swire ne istiyor? Kullanıcıların internet gezintilerinin her detayını takip etmek isteyenlere karşı, kullanıcılara gerçekten bu konu üzerinde kontrol sunmak istiyor. Bunun hukuki altyapısı tamamlandığında, ABD’de yasal olarak onaylandığında uluslararası hukukta da örnek teşkil edecek kararlar alınabilir.
TTNET ve Phorm… Türkiye’de durum
Biz Technopat olarak kullanıcıların verileri üzerinde karar sahibi olmasını, şirketlerin şeffaf politikalar uygulamasını istiyoruz ve bu tarz gelişmeleri yakından takip ediyoruz. Türkiye’de de TTNET altyapısına yerleşen Phorm gibi kullanıcı verisi takip ve buna uygun reklam gösterimi sistemlerini, Facebook’un sosyal reklam konseptini, araştırma şirketlerinin takip çerezlerini IE10’da olduğu gibi toptan engelleyebilmenin, bir tüketici tercihi olduğuna inanıyoruz. Teoride bu şirketler ve benzerleri takip edilmeme seçeneği sunsalar da bazen ortalama bir internet kullanıcısının değil, internet teknolojileri konusunda uzman çalışanların bile nasıl yapılacağını bilmediği, kolayca göremediği şekillerde sunulan bu sözde seçeneklerin pratik bir şekilde sunulması gerektiğini savunuyoruz.
Bu Hala Bir Köşe Yazısı…
Bu mesele pek de kolay bir mesele değil, zira ortada verileri toplayıp satanların çıkarlarının, tüketicilerin çıkarlarıyla çatışması söz konusu. Yasa düzenleyicilerin ve denetleyicilerin burada yapması gereken ne firmaları yokedecek, ne de tüketiciyi hiçe sayacak bir karar almak yerine şeffaf, kolay bir tercih imkanı sunmaya zorlamak olacaktır. Artık bu Microsoft’un IE10’da yaptığı DNT gibi mi olur, yoksa internet servis sağlayıcı düzeyinden mi sağlanır orası tartışmaya açık. Şahsi görüşüm her internet tarayıcıda bu seçeneğin sunulması ve bütün şirketlerin internet tarayıcıda sunulan seçeneğe uymasının zorlanmasıdır. Zira Yahoo gibi şirketler Microsoft’un IE10’daki DNT özelliğine uymayacağını açıklayabiliyor, yazılım geliştiriciler sunucu tabanlı olarak bu özelliğin çevresinden dolaşarak takip yapabiliyorlar. Yasal bir şeffaflık ve kullanım kolaylığı zorlanırsa her şey daha doğru işleyecektir.
Do Not Track Nedir?
“Do Not Track is a technology and policy proposal that enables users to opt out of tracking by websites they do not visit, including analytics services, advertising networks, and social platforms.”
Do Not Track: İzlenmek İstemiyorum! Demektir. İnternet gezginlerinin analiz hizmetleri, reklam ağları ve sosyal platformlar tarafından takip edilmemek için bir seçeneğe sahip olmasıdır. Bunun için önerilen teknolojinin adı DNT yani Do Not Track’tir. Yukarıdaki İngilizce metinde dikkatinizi çekebilecek bir nokta da kullanıcıların ziyaret etmedikleri siteler tarafından takip edilmesi detayıdır. Metnin hukuki çözümü bir yana anlamı basittir, kullanıcının ziyaret ettiği sitelerin ve ağların bu verileri çekip, kullanıcıların ziyaret etmediği sistemlere aktarmaya engel olmak.
İşin teknolojik yanı aslında daha eski, IE9 ile başlıyor, 2009’da öneriliyor, W3 Consortium tarafından standartlaştırılıyor ama uygulamada teknolojik olarak bunu aşmak için çalışan sayısız sistem yüzünden işe yaramıyor. İşe yaraması için herkesin yasal olarak uymaya zorlanması gerekiyor, uymayanların da casus yazılım statüsüne sokulması gerekiyor. Sonuçta internet standartlarını belirleyen kurumlar üzerinden ve önde gelen tarayıcı geliştiricileri sayesinde DNT’yi geliştirmek ve işe yarar bir şekilde kullanmak mümkün, yeter ki istenilsin…
Türkiye’de Ne Olmalı?
Phorm’un BTK takibinde olması üzerine de düşündüğümde bu konuda bu tarz bir karar alınmasını umuyorum ancak Türkiye’de bu alanda daha önce benzer bir mesele pek ele alınmadığı, Phorm’un çıkarları da takibe engel olan kararlarla uyuşmayacağı için duruma şüpheyle yaklaşıyorum. Sonuçta Phorm, Türkiye’de büyük bir güç olan TTNET ile anlaşmasını yapmış durumda, BTK burada gerçekten tüketici lehine ve tüketicinin çıkarlarını, seçim özgürlüğünü göz önüne alan bir karar verecek mi? Bu karar alınsa bile yasal yaptırıma dönüşecek mi işte burası soru işaretleriyle dolu. Gönül ister ki biz ABD’deki mücadeleyi bekleyip Peter Swire’ın izini takip edeceğimize ya da orada düzeltilmesi için mücadele edilen bazı hataları yineleyeceğimize kendi ülkemizde vatandaşımız için en doğru kararı alalım ve kendi yolumuzu çizelim.
Tekrar ediyorum, yapılması gereken konusunda bu köşe yazısı boyunca vurguladığım şey basit, Türkiye’de de dünya çapında da gereken Do Not Track teknolojisinin kullanılması ve yasal olarak zorlanmasıdır. Tek bir adresten, tek bir tıklama kadar kolay olmasıdır. Bir internet projeleri uzmanı ya da editör olarak değil, bir internet gezgini olarak şahsi isteğim ve beklentim basit, temiz, şeffaf bir çözümden ibaret: Do Not Track.
