Decentralized Finance kelimelerinin birleşimiyle ortaya çıkan DeFi, Türkçede “merkeziyetsiz finans” anlamına geliyor. Ayrıca bu, geleneksel aracıları ve güven mekanizmalarını değiştirmek için blok zincirleri kullanarak yeni, internete özgü bir finansal sistem oluşturmaya yönelik kripto evreninin parçası olarak ortaya çıkmış bir çatı terim.
Geleneksel finansal sistemlerde para transferi yapabilmek için bankalar veya borsalar gibi aracılara ihtiyacınız var. Öyle ki bugün yalnızca para transferi değil, birçok işlemde bu aracıları kullanıyoruz. Aracıların temel amacı ise aslında güvenirliği sağlamak.
DeFi isimli sistemde bu aracıların yerini tamamen yazılım alıyor. İnsanlar, bankalar ve borsalar aracılığıyla işlem yapmak yerine, piyasa oluşturma, ticaret yapma ve tüm sürecin adil ve güvenilir olmasını sağlama işini blok zinciri tabanlı “akıllı sözleşmeler” üstleniyor. Bu sayede taraflar doğrudan birbirleriyle ticaret yapabiliyor. Yani DeFi bir borsanın kripto versiyonu diyebilir miyiz? Aslında bir parçası. Ancak DeFi, kredi platformları, tahmin piyasaları, opsiyonlar ve türevler gibi şeyleri de içeriyor.
Bildiğiniz gibi Wall Street, Manhattan’ın (New York) güneyinde, ülkenin önde gelen bazı finans kuruluşlarının yer aldığı önemli bir sokak. Yani birçok finansal işlem buradan idare ediliyor. DeFi ile insanlar, kripto dünyasında Wall Street’in kendi versiyonunu inşa ediyorlar. Ancak belirttiğimiz gibi burada büyük ölçüde bir merkez yok. Kriptoyla ilgilenen kişiler, geleneksel finansal firmalar tarafından sunulan birçok ürünün kripto versiyonlarıyla ve mevcut finansal sistemi yöneten bürokrasi ve düzenlemelerin çoğundan yoksun şekilde işlem yapıyor.
Peki DeFi dünyasında tutulan kriptonun değeri (T.V.L) yaklaşık olarak ne kadar? DeFi Pulse’a göre şu sıralar 54 milyar dolar civarında. Ancak geçmiş dönemlerde bu miktar 80 milyar bandına kadar yaklaşmıştı. DeFi eğer bir banka olsaydı, mevduat açısından Amerika Birleşik Devletleri’ndeki yeri 38-40. sıralar olurdu. Yani çok büyük değil ama küçük de olduğunu söyleyemeyiz.
DeFi’nin büyümesini ölçmenin tek yolu bu değil. Geçen yıl üç basamaklı yüzdelerle büyüyen merkezi olmayan borsalardaki alım satım faaliyetlerine göz atabilirsiniz. Bunun dışında DeFi’nin büyümesine giderek daha fazla endişeyle bakan düzenleyiciler ve politikacılardan bir ipucu alabilirsiniz.
ABD’li bir para birimi uzmanı Michael Hsu, Eylül ayında düzenlenen blockchain konferansında yaptığı konuşmada, birçok DeFı ürününün kendisine 2008 mali krizine giden yıllarda Wall Street’te popüler olan kredi temerrüt takaslarını ve diğer karmaşık türevleri hatırlattığını söyledi. Öte yandan Demokrat Senatör Elizabeth Warren, Aralık ayındaki bir kripto duruşmasında DeFi’yi “kripto dünyasının en tehlikeli kısmı” olarak nitelendirdi.
Kısacası DeFi, geleneksel finansal sistemde var olan tüketici koruma ve güvenceleri için kullanılan düzenlemelere tabi değil. Geleneksel finansal sistemde düzenlenen ancak DeFi’de düzenlenmeyen bir şeye en iyi örnek muhtemelen stablecoin’ler (stabil para birimi) olacaktır. Stabil paralar, değeri ABD doları gibi devlet destekli bir para biriminin değerine sabitlenmiş kripto para birimleridir. Örnek olarak Tether’i (USDT) veya USD Coin’i verebiliriz.
Stablecoin’ler DeFi pazarlarının kritik bir parçası. Kripto yatırımcılarından birisiyseniz, elinizdeki birikimleri sürekli dalgalanan kripto para birimlerinde tutmak pek mantıklı olmayacaktır. Yani istikrarlı olan ve aslında dolar gibi hareket eden bir kripto para en iyi seçenek. Stablecoin satın alan yatırımcılar makul bir şekilde her bir USD Coin veya Tether’in 1 dolar değerinde olduğunu ve stabilcoinlerini istedikleri zaman gerçek dolar karşılığında kullanabileceklerini varsayabilirler.
Ancak düzenleyiciler, ismine rağmen stablecoin’lerin aslında o kadar istikrarlı olmadığını savunuyor. Şu anda yasal olarak stablecoin’lerin bire bir yasal para birimiyle eşdeğer olduğunu gösteren hiçbir şey yok. Eğer bu para birimlerini piyasaya sürenlerin elinde yüksek miktarları karşılayacak rezervleri yoksa, yeterli sayıda yatırımcı paralarını bir kerede çekmeye karar verirse her şey çökebilir.
Özellikle stablecoin’lerin DeFi ticaretinin bel kemiği olduğunu söylemiştik. Bu nedenle en azından şu aşamada yatırımcılar için bazı güvencelerin sağlanması gerekiyor. Yani kripto paraları ihraç edenlerin büyük ölçekli bir geri ödeme durumunda sahiplerine ödeme yapmak için gerçekten yeterli varlığa sahip olup olmadığı konusunda soru işaretleri var. Dolayısıyla stablecoin’ler, ismi gibi stabil olmayabilir.
Endişe Verici Başka Neler Var?
Geleneksel bankaların sunduğu koruma veya güvencelerin çoğu sunulmadığı için kredi, kredi kartı ve tasarruf hesabı veren kripto firmaları da endişe verici. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri’ndeki düzenleyiciler, bu ürünleri piyasaya süren şirketleri tüketiciler için bir risk oluşturabileceklerini söyleyerek kısıtlamaya başladılar. Düzenleyiciler ayrıca kullanıcıların kripto token’larını piyasadaki algoritmalar yardımıyla takas etmesine olanak tanıyan merkezi olmayan borsaları veya DEX’leri de araştırıyor.
Hack ve Dolandırıcılık
DeFi, genel olarak kripto gibi dolandırıcılık için büyük bir hedef. Blockchain analiz firması Elliptic‘in bir raporuna göre, yalnızca 2021’de DeFi projelerinde saldırı ve dolandırıcılık nedeniyle 10 milyar dolardan fazla kayıp oldu.
DeFi dolandırıcılığı kurbanları için genellikle çok fazla başvuru yolu yok. Sigortalanan normal bir bankadaki mevduatın aksine, kripto paralar genellikle gittikten sonra değiştirilemez veya geri alınamaz.
Diğer Detaylar
İlk olarak, birçok insan DeFi’yi çok yeni ve düzensiz olduğu için seviyor. Sıfırdan yeni bir finansal sistem inşa etmek, tahmin edebileceğiniz gibi inanılmaz zorlukları beraberinde getiriyor ve birçok insan sektörün tamamen açık olan potansiyeline ilgi duyuyor. Aynı zamanda akıllı bir trader veya finansal konularda deneyimli biriyseniz, geleneksel finansal sistemde yapamadığınız her türlü şeyi DeFi’de yapabilir ve potansiyel olarak hızlı bir şekilde çok para kazanabilirsiniz.
İkincisi, birçok DeFi hayranı blokajların teknolojik olarak mevcut bankacılık sisteminden daha üstün olduğunu, bunların çoğu eski veritabanlarında ve eski kodlarda çalıştığını iddia ediyor. Örneğin çoğu banka işlemi, geçmişi 1960’lara dayanan bir programlama dili olan COBOL’da yazılmış programlara dayanmakta. Kripto aslında internet için tasarlanmış ilk para birimi ve büyüdükçe internet tabanlı bir finansal sisteme ihtiyacı olacak.
DeFi’ye ve kripto piyasasına aşırı ilgi duyan bir kitle de var. Bu insanlar, merkeziyetsiz finansın büyük bankaların ekonomi ve piyasalar üzerindeki gücünü aşındırarak, mevcut finansal sistemimizdeki yanlışları düzeltmeye yardımcı olabileceğini söylüyor.
Bahsi geçen iyimser kişiler, DeFi’nin insan aracılarını ve güven mekanizmalarını halka açık blok zincirleri ve açık kaynaklı yazılımlarla değiştirmesini memnuniyetle karşılıyor. Ayrıca geleneksel finansal sistemden daha ucuz (daha az ücret), daha verimli (daha hızlı işlem süreleri) ve daha şeffaf (yolsuzluk için daha az fırsat) olduğunu iddia ediyor. Daha da önemlisi, daha önce yalnızca profesyonel yatırımcıların erişebildiği araçları insanların ellerine vererek finansal piyasaları daha adil hale getirdiğini düşünüyorlar. Kriptoya anonim olarak ve bir bankanın onayı olmadan katılmak mümkün.
Kripto destekçileri, nihayetinde DeFi’nin daha fazla insan kullandıkça ve ilk sorunların bir kısmı ortadan kalktıkça, zamanla daha güvenli ve daha sağlam hale geleceğini söylüyor. Web3’ün açgözlü teknoloji platformlarını kullanıcıya ait kolektiflerle değiştireceğine inandıkları gibi, DeFi’nin günümüz bankalarını ve aracı kurumları daha iyi, daha adil bir sistemle değiştireceğine inanıyorlar.
DeFi ve Kripto Dünyası
Tüm bunlar kulağa harika geliyor, ancak güvenlik konusunda halen birçok soru işareti var ve endişe duymamak elde değil. Ayrıca kripto piyasasında ne olduğu belirsiz sayısız kripto para birimi var. Bu nedenle dikkatli yaklaşmak gerekiyor.
Hack gibi olaylar zaman zaman gündeme geliyor. Öte yandan kripto borsalarının battığı zamanlar oldu. Kimi zamanlar ise belirli kripto borsalarından yüksek miktarlarda kripto hırsızlığı gerçekleşti. Nihayetinde ise halen güvenlik konusunda birçok endişe var ve bunlar kısa zamanda çözülecek gibi görünmüyor.
