Türkiye’nin milli muharip uçağı KAAN için kritik başlık motor tedariki oldu. Yerli motor geliştirme süreci devam ediyor ancak yaygın kullanıma geçiş 2030’larda öngörülüyor. Bu geçiş tamamlanana kadar ilk blok uçaklarda F-16’larda da kullanılan F110 motorlarının yer alması planlanıyordu. Başlangıçta üretimden çıkacak tüm KAAN’lar için iki adet F110 düşünülüyordu. Daha önce imzalanan ve Endonezya’ya satılacak 48 uçak da bu kapsamdaydı. Peki ABD istenen motorları vermezse ne olacak?
ABD F110 motorlarını vermiyor! MMU KAAN ne olacak?
ABD tarafı motorları vermiyor. F-35 satışı da yapılmıyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile ABD Başkanı Donald Trump arasında yapılan görüşmelerde olumlu sinyaller gelse de beklenen anlaşmalar imzalanmadı. Bu tablo KAAN’ın üretim takvimi ve ilk filo planlaması için doğrudan belirleyici hale geldi.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan motor konusunun ABD Kongresi’nde bekletildiğini açıkladı. Fidan’ın ifadesine göre F-35 ve KAAN’ın motor lisansları durduruldu. Lisansların yürürlüğe girmesi ve motorların gelmesi gerekiyor ki KAAN’ın planlanan ilk seri üretimi başlasın.
Fidan, ilişkilerdeki sınırlamaların Türkiye’yi farklı arayışlara iteceğini ve Türkiye’nin kabiliyetlerini geliştirdiğini ancak hiçbir ülkenin tek başına tamamen yeterli olamayacağını söyledi. Bu mesaj ABD satışının gerçekleşmemesi halinde alternatif motor tedarikçileriyle çalışma seçeneğinin masada olduğunu ortaya koydu.
Alternatif bir motora geçiş yalnızca tedarik anlaşması anlamına gelmiyor. KAAN ilk günden F110 ekseninde tasarlandı. Farklı bir motora geçildiğinde yeni prototipler gerekiyor. Bu senaryoda hava alıkları, gövde içi yerleşim, ağırlık merkezi, yakıt akışı, soğutma mimarisi, uçuş kontrol yazılımları, kokpit göstergeleri, yer testleri ve uçuş testleri baştan ele alınıyor. Çekiş gücü, yakıt tüketimi, menzil bakım döngüsü ve hız değerleri değişiyor. Sertifikasyon ve lojistik zincir de yeniden kuruluyor. Bu yüzden motor seçimi programın takvimini, maliyetini ve ilk blok yetenek setini doğrudan etkiliyor.
Yerli motor projesi KAAN’ın uzun vadeli çözümü olarak duruyor. 2030’larda sahada yaygın kullanım hedefi bulunuyor. Geçiş döneminde iki senaryo öne çıkıyor. ABD lisansları açılırsa F110 ile ilk blok üretim başlıyor ve yerli motor hazır olduğunda kademeli geçiş yapılıyor. Lisanslar açılmazsa alternatif bir yabancı motorla yeni entegrasyon süreci başlıyor ve takvim buna göre güncelleniyor. Her iki durumda da uçak üretim hattının sürdürülebilirliği doğrudan motor tedariğine bağlı kalıyor.
Sektörde tartışmanın merkezinde yerli motor takviminin öne çekilmesi ve projeye ayrılan kaynağın artırılması bulunuyor. Bu adım ilk blokların dışa bağımlı kalma süresini kısaltabilir ve alternatif tedarik baskısını azaltıyor. KAAN’ın üretim hattının durması söz konusu değil ancak teslimat ritmi ilk motor kararına göre şekilleniyor. İlk filo planlaması test programı ve muharip hazırlık seviyesi motor dosyasındaki gelişmelere göre güncellenecek.
Türkiye ise aynı anda iki hattı yönetiyor. Kısa vadede uçuşa hazır motorla üretimi başlatmak orta vadede yerli motoru hizmete almak. Bu denge bir şekilde korunursa program durmadan ilerleyecektir. Fakat şuan için bu dengenin bozulma riski bulunuyor.
