Dizüstü bilgisayar odaklı ama şu an keyfi olarak yazdığım bir köşe yazısı, Apple, AMD, Intel ve Qualcomm laptoplarda ne yapıyor, ne yapacak? 3 Yıllık kısa tahminler.
Kahveciden Ofise Taşınan Apple Mac
Apple M1 ile başlattığı akını devam ettirecek. Profesyonellere yönelik M1 Max ve Pro başarılı oldu, doğal olarak devamı gelecek. Ancak fiyatlar halen çok yüksek ve kullanılan fabrika TSMC, burada bir darboğaz var. Ürün miktarı yetersiz, fiyatlar yüksek hatta uçup gidiyor. Apple pro segmentte çok iyi gidiyor. İnsanları performans, sessizlik, pil ömrü ve övmelere doyamayacağınız ufak sayısız detay ile büyüleyen marka, nihayet sunumlarda adaptörsüz HDMI kablosu takabilmek gibi imkanlar sundu. Bu sayede özüne döndü, eski Apple benim çalıştığım yayıncılık şirketinde grafikerin kullandığı bir iş makinesiydi. Şimdi tekrar ciddi bir iş bilgisayarı oldu ve takdiri hakediyor.
Ancak IO yani bağlantılar çok zayıf, dosya aktarımı, bağlantılar, sunucu sınıfı ürün olmaması, pahalı depolama, yükseltme seçeneklerinin olmaması gibi sayısız mesele var. Kapalı ekosistem ile Linux ya da Windows kurma seçeneği de zorlaşıyor, uyumluluk azalırken her şeyi tek firmadan alma zorlaması bir zamanların IBM'ini hatırlatıyor. Yıllar önce sayısız konuda IBM neredeyse tekel konumundayken, kapalı ekosisteme hapsolma ve maliyetleri yönetemez hale gelme gibi gayet geçerli sebeplerle şirketler, daha açık ve esnek, ilişkide karşı tarafın sözüne değer veren partnerlere yönelmişti. Apple buna çok geç olana kadar uyanmayacak, 3 yıl daha bildiği yoldan gidecek, hatta belki 10 yıl. Ama bir noktada uyanacak.
Bir diğer sıkıntı da NVIDIA ile bir kavgaları olması. Bu Steve Jobs döneminden kalma ve GPU konusundaki RTX kıyas tabloları bence yanıltıcı. Orta halli bir GPU gücündeki ekran kartlarını sanki en iyisi gibi tanıtıyorlar. MacBook Air dahil bütün laptopları çok ağır, fazla ağır. Acer, ASUS ve pek çok marka 900 gram bilgisayar yapabiliyor ve bunları bir kez taşıyınca Mac laptoplar tuğla gibi geliyor. Nasılsa iPad var diye Ultrabook sınıfını, kafe bilgisayarı diyebileceğimi şık, hafif bilgisayarları rakiplere kaptırdılar.
Burada Apple tekrar ya olan eski bir modeli ucuz alternatif olarak üretmeyi sürdürecek ya da iPhone SE'nin laptop sürümü, yeni bir çok satan MacBook Air tasarlayacak.
Halk Kahramanından İş İnsanına: AMD
Eskiden gariban dostu olarak ucuz işlemcileriyle anılan AMD, artık "Premium" ürünler ile iş dünyasının gözdesi konumunda. AMD çok iyi gidiyor, işlemci kısmında müthiş işler yaptılar. Hatta yeni duyurular ile nihayet entegre grafik çözümünü de geliştirdiklerini ortaya koydular. Güç yönetimindeki geliştirmeler inanılmaz. Mobil kısım ve EPYC, Threadripper gibi işlemciler standart PC bölümüne göre çok daha iyi bence. GPU kısmını toplayamadılar, çok güçlü ekran kartı da yapsalar halen bu farklı nanometrelerdeki üretilen parçaların paketlenmesinde ekran kartı yongalarında sıkıntılar göze çarpıyor.
300 USD altı işlemci çıkartamıyorlar pek, TSMC darboğaz oldu. Ucuz işlemci kategorisini Intel'e kaptırıyorlar günden güne. Fabrikaları olmadığı için Intel'in sıkıntılarını yaşamadılar, şanslılar ama yeterince üretemedikleri için de fırsat kaçırıyorlar. Şirketin bir kez daha yeniden yapılanması gerekecek de Lisa Su zaten ekibiyle mucizeye imza atmışken şimdi ben tutmuş daha da fazlasını yapsın diyorum. Hem helal olsun, hem de henüz iş bitmedi. APU'ları çok geride bıraktıkları için kızıyordum şimdi oraya da biraz el attılar. Hesaplı APU laptop çözümleri gerekli.
Bir şekilde kazandıkları parayla daha çok üretim bandı tutup bu segmente de sağlam dalacaklarını düşünüyorum. Daha ucuz, daha hızlı, entegre bir çözüm.
Diğer yandan sunucu teknolojilerinde kesinlikle çok daha öteye geçecekler. Haberlerde şikayet eden yorumlar görüyorum yahu hangisini alacağız diye. Diğer yandan bu site neden yavaş diye bir siteden, uygulamadan da şikayet eden çok var. Arkadaşlar PCIe, DDR ve çok daha fazlası hızlı gelişecek ki bizim sunucular da ileri seviye olsun. Yeni veri merkezleri daha hızlı olsun, bankacılıktan devlet işlerine kadar hepsi veri merkezlerinin sırtında. Bizim son tüketici teknolojisinde God of War oynamamız için değil bütün yenilikler.
Bir dönem boyunca ultra ince ama çok güçlü laptopları neredeyse ele geçirecekmiş gibi görünen AMD, ASUS TUF ve ROG serilerinde oyuncu bilgisayarları, ROG Flow gibi konsept gibi görünen ama gayet gerçek cihazlarda boy gösterisi yaptı ama pek çok yüksek adet üreten laptop markasına yeterli sayıda işlemci veremedi. Bunda şirketin geçmiş hatalarının da payı oldu, üretici şirketler AMD'ye güvenmekte güçlük çekti, bu özellikle Ryzen'lı güçlü laptopların gelişimini geciktirdi, sonra iyi olduğu anlaşıldığında da AMD işlemci yetiştiremedi. AMD yüksek güçlü ve ince laptop pazarında artık kalıcı durumda, ancak hesaplı segment ürünleri yeterli değil.
Buzlu Suyu Tadınca Kendine Gelen Bir Intel
Intel, Apple'ın müşteri olarak kaybı ve AMD'nin mobilde de sağlam çıkışı firmayı tankıyla, topuyla, tüfeğiyle ve ağır sanayi hamlesiyle ortaya çıkmaya zorladı. Halen bataryada çalışma esnasında güç tasarrufu zorlamaları değişmeli, pil biterse bitsin. Burada Intel'in yeniden yapılanması gerekiyordu, ekip değişti, bir yıl sonra etkilerinin görürüz. 3 yıl sonrası farklı olacak.
RISC mimarili işlemcilere karşı en son büyük çekirdek, küçük çekirdek hamleleri güzel oldu. M1'ler ilk başta çok önde gibi duruyordu ama son sızan test sonuçlarına bakarsak aslında x86 mimarisi yani klasik PC mimarisi de kendisini ciddi şekilde ileri seviyeye taşımış durumda. En üst performans segmentinde hem test sonuçları, hem de yıllardır Intel'in görülmeyen silahı olan bağlantı gücü devreye girecek.
Bağlantı gücü ne demek? Thunderbolt gibi muhteşem teknolojilere, yüksek hızlı kablosuz teknolojilere, şu an devretmiş olsa da yeni depolama teknolojilerine imza atan Intel, işlemci performansının ötesinde şeyler icat eden bir şirket. Yeni kablolu ve kablosuz bağlantı teknolojileri, IO, uyumluluk, programlanabilirlik, Microsoft işbirliğinin ötesinde Linux odaklı geliştirmeler söz konusu olacak. Şu an iPhone 13 ile çekilen ProRes dosyayı MacBook'a atmak bir işkence, ancak Intel TB4'ün ötesinde teknolojiler ile gelecek. Dosya formatlarının evrenselliği, yeni PCIe ve RAM standartları, bağlantı teknolojileri iş akışında önemli yer tutacak.
Laptop pazarı daha değerli olduğu için masaüstünden daha sıkı çalışıyorlar. Örneğin masaüstü 11900K başarısız oldu ama laptopta 11. nesil farklı nanometreydi ve çok başarılıydı. Tiger Lake bekleneni verdi, 12. Nesil çok daha fazlasını verecek gibi görünüyor. Firmanın yeni fabrikaları üretime başlayınca tekrar pazar payı egemenliğini ele geçirmesi mümkün görünüyor. Ancak Intel ya da AMD, tek bir egemen güç olunca olan bize oluyor, rekabet sürmeli.
Şirket en ucuzundan en pahalısına bütün laptoplara ve masaüstü bilgisayarlara işlemci sağlayabiliyor, ancak dönem dönem sanki odasına kapanıyor, kimseyle konuşmuyor, sonra tekrar sosyalleşiyor, sonra tekrar kapanıyor. Ürünleri güzel, GPU işinde de entegre GPU'da AMD'yi iyi APU yapmaya zorlayacak kadar hızlı geliştiler. Tutarlı bir iletişim stratejisi oluşturup sürdürmeleri, daha çok şeffaflık sağlamaları gerekli. Laptopları pilde çalıştırırken frekans kısma zorlamasını da kaldırırlarsa o zaman kanatlarını tam açabilirler.
Sen Burada mıydın? Qualcomm
Laptop işini yeterince ciddiye almayan Qualcomm, zaten cep telefonundan çok iyi para kazanıyor. Ancak ve ancak Apple'ın M1 başarısından sonra uyandıklarını ve 3 yıl içerisinde yarı başarılı bir çıkış yapabileceklerini düşünüyorum. NVIDIA'nın ARM alımı bir türlü onaylanmadığı için burada henüz NVIDIA konuşamıyoruz, Qualcomm da çok hantal kalıyor. Sanki sadece tanıdığı birkaç firma ve onun siparişinden ibaret bir dünyada, fırsatlara kapalı bir şirket görünümünde. Oysa çok teknoloji geliştiriyor, laptopta neden halen M1 alternatifi bir seçenek sunmayı beceremediler? Cevap elbette yazılım. PC dünyasının kamyonu, tırı, treni, yük katırı Microsoft burada herkese yetişemiyor. Belki Red Hat şapkasını önüne koyup düşünür diyeceğim ama onlar da sunucu dünyasında öyle mutlu ki...
Dipnot: Bu yazı başta da belirttiğim gibi pazar akşamı keyfi olarak yazılmıştır. Üzerinde tekrar düşünülüp bir video ya da makale haline gelebilir, bu esnada bazı düşüncelerim de değişebilir. Temel olarak işlemci üreticileri bazlı bir yazı oldu, entegratör firmalardan bahsetsem çok uzun olacaktı. ASUS'un katlanan laptopundan, MSI'ın 16:10'u yeni standart yapmasına, Acer'ın 3D tasarımcı bilgisayarlarından bahsederken sonu gelmeyecekti. İşlemci temelli gittik, devamında ne istersiniz?
Kahveciden Ofise Taşınan Apple Mac
Apple M1 ile başlattığı akını devam ettirecek. Profesyonellere yönelik M1 Max ve Pro başarılı oldu, doğal olarak devamı gelecek. Ancak fiyatlar halen çok yüksek ve kullanılan fabrika TSMC, burada bir darboğaz var. Ürün miktarı yetersiz, fiyatlar yüksek hatta uçup gidiyor. Apple pro segmentte çok iyi gidiyor. İnsanları performans, sessizlik, pil ömrü ve övmelere doyamayacağınız ufak sayısız detay ile büyüleyen marka, nihayet sunumlarda adaptörsüz HDMI kablosu takabilmek gibi imkanlar sundu. Bu sayede özüne döndü, eski Apple benim çalıştığım yayıncılık şirketinde grafikerin kullandığı bir iş makinesiydi. Şimdi tekrar ciddi bir iş bilgisayarı oldu ve takdiri hakediyor.
Ancak IO yani bağlantılar çok zayıf, dosya aktarımı, bağlantılar, sunucu sınıfı ürün olmaması, pahalı depolama, yükseltme seçeneklerinin olmaması gibi sayısız mesele var. Kapalı ekosistem ile Linux ya da Windows kurma seçeneği de zorlaşıyor, uyumluluk azalırken her şeyi tek firmadan alma zorlaması bir zamanların IBM'ini hatırlatıyor. Yıllar önce sayısız konuda IBM neredeyse tekel konumundayken, kapalı ekosisteme hapsolma ve maliyetleri yönetemez hale gelme gibi gayet geçerli sebeplerle şirketler, daha açık ve esnek, ilişkide karşı tarafın sözüne değer veren partnerlere yönelmişti. Apple buna çok geç olana kadar uyanmayacak, 3 yıl daha bildiği yoldan gidecek, hatta belki 10 yıl. Ama bir noktada uyanacak.
Bir diğer sıkıntı da NVIDIA ile bir kavgaları olması. Bu Steve Jobs döneminden kalma ve GPU konusundaki RTX kıyas tabloları bence yanıltıcı. Orta halli bir GPU gücündeki ekran kartlarını sanki en iyisi gibi tanıtıyorlar. MacBook Air dahil bütün laptopları çok ağır, fazla ağır. Acer, ASUS ve pek çok marka 900 gram bilgisayar yapabiliyor ve bunları bir kez taşıyınca Mac laptoplar tuğla gibi geliyor. Nasılsa iPad var diye Ultrabook sınıfını, kafe bilgisayarı diyebileceğimi şık, hafif bilgisayarları rakiplere kaptırdılar.
Burada Apple tekrar ya olan eski bir modeli ucuz alternatif olarak üretmeyi sürdürecek ya da iPhone SE'nin laptop sürümü, yeni bir çok satan MacBook Air tasarlayacak.
Halk Kahramanından İş İnsanına: AMD
Eskiden gariban dostu olarak ucuz işlemcileriyle anılan AMD, artık "Premium" ürünler ile iş dünyasının gözdesi konumunda. AMD çok iyi gidiyor, işlemci kısmında müthiş işler yaptılar. Hatta yeni duyurular ile nihayet entegre grafik çözümünü de geliştirdiklerini ortaya koydular. Güç yönetimindeki geliştirmeler inanılmaz. Mobil kısım ve EPYC, Threadripper gibi işlemciler standart PC bölümüne göre çok daha iyi bence. GPU kısmını toplayamadılar, çok güçlü ekran kartı da yapsalar halen bu farklı nanometrelerdeki üretilen parçaların paketlenmesinde ekran kartı yongalarında sıkıntılar göze çarpıyor.
300 USD altı işlemci çıkartamıyorlar pek, TSMC darboğaz oldu. Ucuz işlemci kategorisini Intel'e kaptırıyorlar günden güne. Fabrikaları olmadığı için Intel'in sıkıntılarını yaşamadılar, şanslılar ama yeterince üretemedikleri için de fırsat kaçırıyorlar. Şirketin bir kez daha yeniden yapılanması gerekecek de Lisa Su zaten ekibiyle mucizeye imza atmışken şimdi ben tutmuş daha da fazlasını yapsın diyorum. Hem helal olsun, hem de henüz iş bitmedi. APU'ları çok geride bıraktıkları için kızıyordum şimdi oraya da biraz el attılar. Hesaplı APU laptop çözümleri gerekli.
Bir şekilde kazandıkları parayla daha çok üretim bandı tutup bu segmente de sağlam dalacaklarını düşünüyorum. Daha ucuz, daha hızlı, entegre bir çözüm.
Diğer yandan sunucu teknolojilerinde kesinlikle çok daha öteye geçecekler. Haberlerde şikayet eden yorumlar görüyorum yahu hangisini alacağız diye. Diğer yandan bu site neden yavaş diye bir siteden, uygulamadan da şikayet eden çok var. Arkadaşlar PCIe, DDR ve çok daha fazlası hızlı gelişecek ki bizim sunucular da ileri seviye olsun. Yeni veri merkezleri daha hızlı olsun, bankacılıktan devlet işlerine kadar hepsi veri merkezlerinin sırtında. Bizim son tüketici teknolojisinde God of War oynamamız için değil bütün yenilikler.
Bir dönem boyunca ultra ince ama çok güçlü laptopları neredeyse ele geçirecekmiş gibi görünen AMD, ASUS TUF ve ROG serilerinde oyuncu bilgisayarları, ROG Flow gibi konsept gibi görünen ama gayet gerçek cihazlarda boy gösterisi yaptı ama pek çok yüksek adet üreten laptop markasına yeterli sayıda işlemci veremedi. Bunda şirketin geçmiş hatalarının da payı oldu, üretici şirketler AMD'ye güvenmekte güçlük çekti, bu özellikle Ryzen'lı güçlü laptopların gelişimini geciktirdi, sonra iyi olduğu anlaşıldığında da AMD işlemci yetiştiremedi. AMD yüksek güçlü ve ince laptop pazarında artık kalıcı durumda, ancak hesaplı segment ürünleri yeterli değil.
Buzlu Suyu Tadınca Kendine Gelen Bir Intel
Intel, Apple'ın müşteri olarak kaybı ve AMD'nin mobilde de sağlam çıkışı firmayı tankıyla, topuyla, tüfeğiyle ve ağır sanayi hamlesiyle ortaya çıkmaya zorladı. Halen bataryada çalışma esnasında güç tasarrufu zorlamaları değişmeli, pil biterse bitsin. Burada Intel'in yeniden yapılanması gerekiyordu, ekip değişti, bir yıl sonra etkilerinin görürüz. 3 yıl sonrası farklı olacak.
RISC mimarili işlemcilere karşı en son büyük çekirdek, küçük çekirdek hamleleri güzel oldu. M1'ler ilk başta çok önde gibi duruyordu ama son sızan test sonuçlarına bakarsak aslında x86 mimarisi yani klasik PC mimarisi de kendisini ciddi şekilde ileri seviyeye taşımış durumda. En üst performans segmentinde hem test sonuçları, hem de yıllardır Intel'in görülmeyen silahı olan bağlantı gücü devreye girecek.
Bağlantı gücü ne demek? Thunderbolt gibi muhteşem teknolojilere, yüksek hızlı kablosuz teknolojilere, şu an devretmiş olsa da yeni depolama teknolojilerine imza atan Intel, işlemci performansının ötesinde şeyler icat eden bir şirket. Yeni kablolu ve kablosuz bağlantı teknolojileri, IO, uyumluluk, programlanabilirlik, Microsoft işbirliğinin ötesinde Linux odaklı geliştirmeler söz konusu olacak. Şu an iPhone 13 ile çekilen ProRes dosyayı MacBook'a atmak bir işkence, ancak Intel TB4'ün ötesinde teknolojiler ile gelecek. Dosya formatlarının evrenselliği, yeni PCIe ve RAM standartları, bağlantı teknolojileri iş akışında önemli yer tutacak.
Laptop pazarı daha değerli olduğu için masaüstünden daha sıkı çalışıyorlar. Örneğin masaüstü 11900K başarısız oldu ama laptopta 11. nesil farklı nanometreydi ve çok başarılıydı. Tiger Lake bekleneni verdi, 12. Nesil çok daha fazlasını verecek gibi görünüyor. Firmanın yeni fabrikaları üretime başlayınca tekrar pazar payı egemenliğini ele geçirmesi mümkün görünüyor. Ancak Intel ya da AMD, tek bir egemen güç olunca olan bize oluyor, rekabet sürmeli.
Şirket en ucuzundan en pahalısına bütün laptoplara ve masaüstü bilgisayarlara işlemci sağlayabiliyor, ancak dönem dönem sanki odasına kapanıyor, kimseyle konuşmuyor, sonra tekrar sosyalleşiyor, sonra tekrar kapanıyor. Ürünleri güzel, GPU işinde de entegre GPU'da AMD'yi iyi APU yapmaya zorlayacak kadar hızlı geliştiler. Tutarlı bir iletişim stratejisi oluşturup sürdürmeleri, daha çok şeffaflık sağlamaları gerekli. Laptopları pilde çalıştırırken frekans kısma zorlamasını da kaldırırlarsa o zaman kanatlarını tam açabilirler.
Sen Burada mıydın? Qualcomm
Laptop işini yeterince ciddiye almayan Qualcomm, zaten cep telefonundan çok iyi para kazanıyor. Ancak ve ancak Apple'ın M1 başarısından sonra uyandıklarını ve 3 yıl içerisinde yarı başarılı bir çıkış yapabileceklerini düşünüyorum. NVIDIA'nın ARM alımı bir türlü onaylanmadığı için burada henüz NVIDIA konuşamıyoruz, Qualcomm da çok hantal kalıyor. Sanki sadece tanıdığı birkaç firma ve onun siparişinden ibaret bir dünyada, fırsatlara kapalı bir şirket görünümünde. Oysa çok teknoloji geliştiriyor, laptopta neden halen M1 alternatifi bir seçenek sunmayı beceremediler? Cevap elbette yazılım. PC dünyasının kamyonu, tırı, treni, yük katırı Microsoft burada herkese yetişemiyor. Belki Red Hat şapkasını önüne koyup düşünür diyeceğim ama onlar da sunucu dünyasında öyle mutlu ki...
Dipnot: Bu yazı başta da belirttiğim gibi pazar akşamı keyfi olarak yazılmıştır. Üzerinde tekrar düşünülüp bir video ya da makale haline gelebilir, bu esnada bazı düşüncelerim de değişebilir. Temel olarak işlemci üreticileri bazlı bir yazı oldu, entegratör firmalardan bahsetsem çok uzun olacaktı. ASUS'un katlanan laptopundan, MSI'ın 16:10'u yeni standart yapmasına, Acer'ın 3D tasarımcı bilgisayarlarından bahsederken sonu gelmeyecekti. İşlemci temelli gittik, devamında ne istersiniz?
