Soğuk Savaş yıllarında A.B.D'nin yapmış olduğu Dünya'nın ilk Stealth uçağı olarak kabul edilen F-117 Nighthawk'dan A.B.D ordusu çok memnun kalmıştı. F-117, düşman hava sahasına gizlice girip kıymetli hedefleri risksiz bir şekilde yok edebiliyordu. Ancak uçağın birçok eksi özelliği bulunmaktaydı. F-117 Nighthawk düşman hava sahasına gizlice girmek, hedefleri vurup kaçmak için tasarlanmıştı ve tek amacı buydu. Manevra kabiliyeti yetersiz, bomba taşıma kapasitesi çok az, hızı düşük ve menzili azdı. Ancak F-117'nin gizlilik yetenekleri A.B.D. ordusunu memnun etmişti. A.B.D Ordusu F-117'nin yeteneklerine sahip ve eksi yanlarını kapatan yeni bir avcı uçağı istiyordu.
F-117 Nighthawk Havadayken
1981 yılında A.B.D Hava Kuvvetleri gelecekte F-15 ve F-16 uçaklarının yerini alması beklenen ATP(Advanced Tactical Fighter) programının gereksinimlerini belirledi ve ATP programını başlattı. Projede yüksek teknolojili, gelişmiş aviyonikler kullanan, yüksek manevra kabiliyetine ve gizlilik özelliklerine sahip bir hava hakimiyeti uçağı istiyordu. 7 şirket projeye katıldı ve kısa listeye Lockheed Martin(Boeing ve General Electric ile ortaklık kurdu.) ve Northrop Grumman(McDonall Douglas ile ortaklık kurdu.) kaldı. Lockheed Martin tarafı F-15'i baz alan ve A.B.D ordusunun ihtiyaçlarını karşılayan bir uçak yapma kararı alırken Northrop Grumman tarafı ise o günün sınırlarını zorlayacak bir uçak yapma kararı aldı.
YF-22(önde) ve YF-23(arkada) beraber uçuyorlar.
Lockheed Martin tarafında YF-22 isimli prototip, Northrop Grumman ise YF-23 isimli prototip ortaya çıktı. YF-22 daha sıradan bir uçak tasarımı kullanırken YF-23 ise çok farklı bir teknoloji kullanarak geliştirilmişti. Northtop Grumman uçağı normal uçaklardan çok daha farklı bir şekilde tasarlamıştı. Çok fütüristik bir tasarıma sahipti. Motoru ortaya konumlandırmış ve gövdeyi tek parça yapmıştı. Bu uçak için bugün bile formülü bilinmeyen kompozit malzemeler ve RAM(Radar Emici Malzeme) boyalar geliştirmişti. İki prototip çok zorlu testlere sokuldu. Northrop Grumman'ın yaptığı YF-23 testlerde daha başarılı sonuçlar gösteriyordu. Uzun süren testlerin ardından daha iyi sonuçlar vermesine karşın A.B.D. hükumeti YF-23'ü değil de YF-22'de karar kılmıştı. Bunun en büyük sebebi YF-23'ün alışılmadık tasarımıydı. YF-23, iyi bir gizlilik için tek parça üretiliyordu. Uçağın üretimi çok zahmetli ve el işçiliği ile yapıldığından çok uzun sürüyordu. Bunun yanı sıra uçağın bakımını zorlaştırıyor ve kullanılabilirliğini azaltıyordu. Bir YF-23'ün yapım maliyeti 2 adet YF-22'nin maliyetine eş değerdi. Uçağın çok pahalı olacağı düşünülerek YF-22 karar kılındı ve geliştirilmeye devam edildi. ATP programı için olan motor ihalesini General Electric ve Pratt&Whitney firmaları kazandı.
F-22 Raptor Havalanırken
İlk F-22, 6 Nisan 1997 tarihinde fabrikadan çıktı ve 7 Eylül 1997 yılında ilk uçuşunu yaptı. 15 Aralık 2005 tarihinde A.B.D Ordusunda hizmetlere girdi. A.B.D ordusu 750 adet uçak almayı planlıyordu. Soğuk savaşın bitmesi sebebiyle orduda kesintiler başlamıştı. Bu nedenle miktar 187 adede kadar düşürüldü. 9'u prototip ve test amaçlı, 187 adedi orduda görev yapmak üzere toplam 195 adet F-22 Raptor uçağı 2005-2011 yılları arasında üretilip teslim edildi.
F-119 Motoru Tam Güçte Test Edilirken
F-119 Motoru Müzede Sergilenirken
F-22 Raptor, Pratt&Whitney yapımı F-119 motorlarını kullanmaktadır. Selefi olan F-100 motoruna göre 40% daha az parça ile 22% daha fazla itki gücü üretme kabiliyetine sahiptir. Bu motorlar artyakıcı olmadan 26,000 lbf, artyakıcı ile 35,000 lbf itki gücü üretebiliyor. Motorun egzozunda 20 derece aşağı ve yukarı bakabilen itki yönlendirme sistemine sahiptir. Bu sayede uçak çok üstün bir manevra kabiliyetine sahiptir ve normal uçakların yapamayacağı manevraları yapabilme becerisi kazanmıştır. Bu motorlar F-22'yi artyakıcı olmadan Mach 1.8 hızına kadar çıkartabilmektedir. Bu sayede çok fazla yakıt harcamadan ve motoru zorlamadan yüksek hızlara erişmek mümkün oluyor. Uçağın yüksek hızda seyir yapabilmesi sayesinde uçağın füzelerinin ve sensörlerinin etkinliği artıyor ve uçağın SAM sistemlerinden kaçınma olasılığı artıyor.
F-22 İçin Üretilen AN/AGP-77 Radarı
F-22 Raptor, Northrop Grumman tarafından üretilen AN/APG-77 AESA radarını kullanıyor. Bu radar 400 kilometreye kadar hedefleri tespit edebiliyor. 1 metrekare radar izine sahip olan nesneleri 201–241 km menzilinden tespit edebilme kabiliyetine sahip. AESA radarı sayesinde radarın tarama hızı ciddi oranda artıyor ve radar sinyallerinin fark edilme olasılığı ciddi oranda azalıyor. Bunun yanı sıra yerin haritasını çıkarma, hareketli nesneleri tanımlama ve elektronik saldırı yeteneklerine de sahip. Uçağın yan kısımlarına radarlar ve günümüz uçaklarında bulunan Kızılötesi arama sistemi(IRST olarak geçer.) de eklenecekti ancak projenin maliyetini yükselttiğinden bu sensörler eklenmedi. Sonradan eklenmesi için gerekli alanlar uçakta mevcut. Gelecekte uçağa bu sensörlerin eklenmesi planlanıyor.
F-22'nin alt silah istasyonu. İçerisinde 4 adet SDB bombası ve 1 adet AIM-120 AMRAAM füzesi bulunmakta.
F-22'nin gövde üzerinde üç adet silah istasyonu bulunmaktadır. İki silah istasyonu yanlarda ve diğer silah istasyonu alt kısımdadır. Yanlardaki silah istasyonlarında kısa menzilli AIM-9 Sidewinder füzesi taşınmaktadır. Alt silah istasyonu uçağın ana silah istasyonudur ve çoğu füze burada taşınmaktadır. Hava-hava görevlerinde 6 Adet AIM-120D AMRAAM orta menzilli hava hava füzesi alırken Hava-Kara görevlerinde 2 Adet AIM-9 ve 2 adet AIM-120 füzesinin yanı sıra 2 adet GPS Kumandalı 500~ kilogram JDAM veya 8 Adet Small Diameter Bomb taşıyabilmektedir. Uçağın dış kısmında harici yakıt deposu ve füze takabilmek için her biri 2300 kilogram yük taşıyabilen 4 adet hardpoint bulunur. Bunun yanı sıra it dalaşına kullanmak için uçakta 20mm'lik M61A2 topu bulunur ve 480 mermi kapasitesine sahiptir. Bu top dakikada 6.000 mermiye kadar atış yapabiliyor.
F-22 Raptor'un silah istasyonları. Uçağın stealth özelliklerini korumak için mühimmatlar bu bölmelere yerleştiriliyor.
F-22 Stealth olarak tasarlanmıştır. Uçağın gövdesinde kompozit malzemeler kullanılmış, özel RAM boyalarıyla kaplanmış ve radar sinyallerini parçalayacak özel bir gövde şekli verilmiştir. Uçağın gizliliğini koruyabilmek için silahlar gövde içindeki silah istasyonlarında saklanmaktadır. F-22'nin radar izi devlet sırrı olarak saklanmaktadır ancak günümüzdeki en düşük radar izine sahip uçak F-22'dir. Uçağın radar izi 0.0001 metrekare(Çelik bir bilye kadar.) olarak belirlenmiştir. Uçağın motorları uçağın ısıl izini azaltacak şekilde tasarlanmıştır. Bu sayede uçağın IR füzelere ve IRST sistemine sahip uçaklara karşı görünmezliği ciddi oranda arttırılmıştır.
F-22, Rus Bombardıman Uçağına Önleme Yaparken
Kasım 2007'de F-22 Alaska çevresindeki TU-95MS uçaklarına önleme yaptı. Suriye'de ve Talibana karşı bombardıman görevlerinde kullanıldı. Uçağın ihracatı yüksek teknoloji olduğundan çıkartılan yasa ile yasaklandı. Uçağın bir donanma ve çift kişilik versiyonları düşünülmesine rağmen projenin maliyetini arttırdığından hiçbir zaman gerçekleşmedi.
F-22 Raptor Artyakıcı Kullanırken Çekilen Bir Görüntü
F-22, içerisinde birçok ilkleri barındıran çok gelişmiş bir uçak. Menzili ve maliyeti dışında herkesin istediği mükemmel bir uçaktır. Günümüzdeki çoğu uçağın ilham aldığı uçak F-22 Raptor'dur. Birçok ülke hala 5. Nesil uçak yapmaya çalışırken F-22 yıllardır uçmakta ve 2060'lı yıllara kadar uçması öngörülmektedir. Benim de en sevdiğim uçaklardan biridir.
Uçağın Teknik Özellikleri:
Yükleme sınırı: 15,000 kg
Uzunluk: 18.90 m
Kanat açıklığı: 13.56 m
Yükseklik: 5.08 m
Kanat alanı: 78.04 m²
Boş ağırlık: 14,379 kg
Yüklü ağırlık: 25,107 kg
Maksimum kalkış ağırlığı: 36,288 kg
Motorlar: 2 adet Pratt & Whitney F119-PW-100 motoru, her biri artyakıcısız 26.000 lbf (116 kN), artyakıcı ile 35.000 lbf (156 kN) itki üretmekte.
Performans:
Maksimum hız: 2.25 Mach (2,414 km/s)
Seyir hızı: 1.8 Mach
Muharebe yarıçapı: 759 km
Maksimum menzil: 3,219 km
Servis tavanı: 19,812 m
Kanat yüklemesi: 322 kg/m²
İtki/Ağırlık: 1.26
Maksimum g-yükü: -3.5/+9.5 g
Silahlar:
Top:
1 adet 20 mm'lik M61A2 Vulcan gatling topu (sağ kanadın gövdeyle birleştiği yerde), saniyede 100 mermi atabilmekte ve 480 mermi kapasitesine sahip.
Havadan havaya görevlerde:
6× AIM-120 AMRAAM
2× AIM-9 Sidewinder
Havadan karaya görevlerde:
2× AIM-120 AMRAAM
2× AIM-9 Sidewinder ve aşağıdakilerden bir tanesi:
2× 450 kg JDAM
8× 110 kg (250 lb) GBU-39 Small Diameter Bomb
F-117 Nighthawk Havadayken
1981 yılında A.B.D Hava Kuvvetleri gelecekte F-15 ve F-16 uçaklarının yerini alması beklenen ATP(Advanced Tactical Fighter) programının gereksinimlerini belirledi ve ATP programını başlattı. Projede yüksek teknolojili, gelişmiş aviyonikler kullanan, yüksek manevra kabiliyetine ve gizlilik özelliklerine sahip bir hava hakimiyeti uçağı istiyordu. 7 şirket projeye katıldı ve kısa listeye Lockheed Martin(Boeing ve General Electric ile ortaklık kurdu.) ve Northrop Grumman(McDonall Douglas ile ortaklık kurdu.) kaldı. Lockheed Martin tarafı F-15'i baz alan ve A.B.D ordusunun ihtiyaçlarını karşılayan bir uçak yapma kararı alırken Northrop Grumman tarafı ise o günün sınırlarını zorlayacak bir uçak yapma kararı aldı.
YF-22(önde) ve YF-23(arkada) beraber uçuyorlar.
Lockheed Martin tarafında YF-22 isimli prototip, Northrop Grumman ise YF-23 isimli prototip ortaya çıktı. YF-22 daha sıradan bir uçak tasarımı kullanırken YF-23 ise çok farklı bir teknoloji kullanarak geliştirilmişti. Northtop Grumman uçağı normal uçaklardan çok daha farklı bir şekilde tasarlamıştı. Çok fütüristik bir tasarıma sahipti. Motoru ortaya konumlandırmış ve gövdeyi tek parça yapmıştı. Bu uçak için bugün bile formülü bilinmeyen kompozit malzemeler ve RAM(Radar Emici Malzeme) boyalar geliştirmişti. İki prototip çok zorlu testlere sokuldu. Northrop Grumman'ın yaptığı YF-23 testlerde daha başarılı sonuçlar gösteriyordu. Uzun süren testlerin ardından daha iyi sonuçlar vermesine karşın A.B.D. hükumeti YF-23'ü değil de YF-22'de karar kılmıştı. Bunun en büyük sebebi YF-23'ün alışılmadık tasarımıydı. YF-23, iyi bir gizlilik için tek parça üretiliyordu. Uçağın üretimi çok zahmetli ve el işçiliği ile yapıldığından çok uzun sürüyordu. Bunun yanı sıra uçağın bakımını zorlaştırıyor ve kullanılabilirliğini azaltıyordu. Bir YF-23'ün yapım maliyeti 2 adet YF-22'nin maliyetine eş değerdi. Uçağın çok pahalı olacağı düşünülerek YF-22 karar kılındı ve geliştirilmeye devam edildi. ATP programı için olan motor ihalesini General Electric ve Pratt&Whitney firmaları kazandı.
F-22 Raptor Havalanırken
İlk F-22, 6 Nisan 1997 tarihinde fabrikadan çıktı ve 7 Eylül 1997 yılında ilk uçuşunu yaptı. 15 Aralık 2005 tarihinde A.B.D Ordusunda hizmetlere girdi. A.B.D ordusu 750 adet uçak almayı planlıyordu. Soğuk savaşın bitmesi sebebiyle orduda kesintiler başlamıştı. Bu nedenle miktar 187 adede kadar düşürüldü. 9'u prototip ve test amaçlı, 187 adedi orduda görev yapmak üzere toplam 195 adet F-22 Raptor uçağı 2005-2011 yılları arasında üretilip teslim edildi.
F-119 Motoru Tam Güçte Test Edilirken
F-119 Motoru Müzede Sergilenirken
F-22 Raptor, Pratt&Whitney yapımı F-119 motorlarını kullanmaktadır. Selefi olan F-100 motoruna göre 40% daha az parça ile 22% daha fazla itki gücü üretme kabiliyetine sahiptir. Bu motorlar artyakıcı olmadan 26,000 lbf, artyakıcı ile 35,000 lbf itki gücü üretebiliyor. Motorun egzozunda 20 derece aşağı ve yukarı bakabilen itki yönlendirme sistemine sahiptir. Bu sayede uçak çok üstün bir manevra kabiliyetine sahiptir ve normal uçakların yapamayacağı manevraları yapabilme becerisi kazanmıştır. Bu motorlar F-22'yi artyakıcı olmadan Mach 1.8 hızına kadar çıkartabilmektedir. Bu sayede çok fazla yakıt harcamadan ve motoru zorlamadan yüksek hızlara erişmek mümkün oluyor. Uçağın yüksek hızda seyir yapabilmesi sayesinde uçağın füzelerinin ve sensörlerinin etkinliği artıyor ve uçağın SAM sistemlerinden kaçınma olasılığı artıyor.
F-22 İçin Üretilen AN/AGP-77 Radarı
F-22 Raptor, Northrop Grumman tarafından üretilen AN/APG-77 AESA radarını kullanıyor. Bu radar 400 kilometreye kadar hedefleri tespit edebiliyor. 1 metrekare radar izine sahip olan nesneleri 201–241 km menzilinden tespit edebilme kabiliyetine sahip. AESA radarı sayesinde radarın tarama hızı ciddi oranda artıyor ve radar sinyallerinin fark edilme olasılığı ciddi oranda azalıyor. Bunun yanı sıra yerin haritasını çıkarma, hareketli nesneleri tanımlama ve elektronik saldırı yeteneklerine de sahip. Uçağın yan kısımlarına radarlar ve günümüz uçaklarında bulunan Kızılötesi arama sistemi(IRST olarak geçer.) de eklenecekti ancak projenin maliyetini yükselttiğinden bu sensörler eklenmedi. Sonradan eklenmesi için gerekli alanlar uçakta mevcut. Gelecekte uçağa bu sensörlerin eklenmesi planlanıyor.
F-22'nin alt silah istasyonu. İçerisinde 4 adet SDB bombası ve 1 adet AIM-120 AMRAAM füzesi bulunmakta.
F-22'nin gövde üzerinde üç adet silah istasyonu bulunmaktadır. İki silah istasyonu yanlarda ve diğer silah istasyonu alt kısımdadır. Yanlardaki silah istasyonlarında kısa menzilli AIM-9 Sidewinder füzesi taşınmaktadır. Alt silah istasyonu uçağın ana silah istasyonudur ve çoğu füze burada taşınmaktadır. Hava-hava görevlerinde 6 Adet AIM-120D AMRAAM orta menzilli hava hava füzesi alırken Hava-Kara görevlerinde 2 Adet AIM-9 ve 2 adet AIM-120 füzesinin yanı sıra 2 adet GPS Kumandalı 500~ kilogram JDAM veya 8 Adet Small Diameter Bomb taşıyabilmektedir. Uçağın dış kısmında harici yakıt deposu ve füze takabilmek için her biri 2300 kilogram yük taşıyabilen 4 adet hardpoint bulunur. Bunun yanı sıra it dalaşına kullanmak için uçakta 20mm'lik M61A2 topu bulunur ve 480 mermi kapasitesine sahiptir. Bu top dakikada 6.000 mermiye kadar atış yapabiliyor.
F-22 Raptor'un silah istasyonları. Uçağın stealth özelliklerini korumak için mühimmatlar bu bölmelere yerleştiriliyor.
F-22 Stealth olarak tasarlanmıştır. Uçağın gövdesinde kompozit malzemeler kullanılmış, özel RAM boyalarıyla kaplanmış ve radar sinyallerini parçalayacak özel bir gövde şekli verilmiştir. Uçağın gizliliğini koruyabilmek için silahlar gövde içindeki silah istasyonlarında saklanmaktadır. F-22'nin radar izi devlet sırrı olarak saklanmaktadır ancak günümüzdeki en düşük radar izine sahip uçak F-22'dir. Uçağın radar izi 0.0001 metrekare(Çelik bir bilye kadar.) olarak belirlenmiştir. Uçağın motorları uçağın ısıl izini azaltacak şekilde tasarlanmıştır. Bu sayede uçağın IR füzelere ve IRST sistemine sahip uçaklara karşı görünmezliği ciddi oranda arttırılmıştır.
F-22, Rus Bombardıman Uçağına Önleme Yaparken
Kasım 2007'de F-22 Alaska çevresindeki TU-95MS uçaklarına önleme yaptı. Suriye'de ve Talibana karşı bombardıman görevlerinde kullanıldı. Uçağın ihracatı yüksek teknoloji olduğundan çıkartılan yasa ile yasaklandı. Uçağın bir donanma ve çift kişilik versiyonları düşünülmesine rağmen projenin maliyetini arttırdığından hiçbir zaman gerçekleşmedi.
F-22 Raptor Artyakıcı Kullanırken Çekilen Bir Görüntü
F-22, içerisinde birçok ilkleri barındıran çok gelişmiş bir uçak. Menzili ve maliyeti dışında herkesin istediği mükemmel bir uçaktır. Günümüzdeki çoğu uçağın ilham aldığı uçak F-22 Raptor'dur. Birçok ülke hala 5. Nesil uçak yapmaya çalışırken F-22 yıllardır uçmakta ve 2060'lı yıllara kadar uçması öngörülmektedir. Benim de en sevdiğim uçaklardan biridir.
Uçağın Teknik Özellikleri:
Yükleme sınırı: 15,000 kg
Uzunluk: 18.90 m
Kanat açıklığı: 13.56 m
Yükseklik: 5.08 m
Kanat alanı: 78.04 m²
Boş ağırlık: 14,379 kg
Yüklü ağırlık: 25,107 kg
Maksimum kalkış ağırlığı: 36,288 kg
Motorlar: 2 adet Pratt & Whitney F119-PW-100 motoru, her biri artyakıcısız 26.000 lbf (116 kN), artyakıcı ile 35.000 lbf (156 kN) itki üretmekte.
Performans:
Maksimum hız: 2.25 Mach (2,414 km/s)
Seyir hızı: 1.8 Mach
Muharebe yarıçapı: 759 km
Maksimum menzil: 3,219 km
Servis tavanı: 19,812 m
Kanat yüklemesi: 322 kg/m²
İtki/Ağırlık: 1.26
Maksimum g-yükü: -3.5/+9.5 g
Silahlar:
Top:
1 adet 20 mm'lik M61A2 Vulcan gatling topu (sağ kanadın gövdeyle birleştiği yerde), saniyede 100 mermi atabilmekte ve 480 mermi kapasitesine sahip.
Havadan havaya görevlerde:
6× AIM-120 AMRAAM
2× AIM-9 Sidewinder
Havadan karaya görevlerde:
2× AIM-120 AMRAAM
2× AIM-9 Sidewinder ve aşağıdakilerden bir tanesi:
2× 450 kg JDAM
8× 110 kg (250 lb) GBU-39 Small Diameter Bomb
