-Netscape Navigator
Internet Explorer-
-İnternet Tarihinin Karanlık Geçmişi-
-Tadımlık Bloglar 7. Bölüm-
Tadımlık blogların 7. bölümüne hoş geldiniz arkadaşlar, bu blogumuzun konusu bir dönemler piyasayı kasıp kavuran Netscape Navigator ve Internet Explorer arasında ki karanlık çekişmeden bahsedeceğim. Bu yazıyı @Sehrail hocamın isteği üzerine hazırlıyorum. Özellikle rica etti bu olayı anlatmam için. Ve evet sizleri keyifle okuyacağınız bir yazı geliyor.
>Yıl 1994-95: Mosaic'in liderliği, Netscape'in doğuşu ve Windows 95<
90'ların ortalarında artık internet yavaş yavaş insanların hayatına girmeye başlamıştı. O garip garip sesler çıkaran 32K, 56K modemler yaygınlaşmaya başlamıştı. Tabii bu sıralarda işletim sistemleri de artık yeni yeni girilmeye başlanan internet dünyasına ayak uydurmaya başlamıştı. Bunlardan birisi de Windows 95'ti. Windows 95 şüphesiz getirdiği yenilikler bakımında devrimsel bir işletim sistemiydi. 16-Bit DOS'tan 32-Bit'e geçiş, yepyeni bir kullanıcı arayüzü, Win32 uygulamalarına geçiş gibi bir sürü yenilik getirdi. O dönemler zaten Apple gittikçe batıyordu. Tadımlık blogların önceki bölümlerinden birinde değinmiştim hatta bu olaylara. Özellikle Mac OS 8 çok ama çok gecikmişti. Microsoft'un IBM ile birlikte ortak geliştirip sonra terk ettiği OS/2'de Windows 95 çıkınca piyasadan silinip gitti. Linux desek o dönemler Linux daha yeni doğmuş bir bebekti. Microsoft için tekellik kapıları sonuna kadar açıldı anlayacağınız. Windows 95 tüm işletim sistemlerini ezip geçti.
(Windows 95'in arayüzü bile heyecan vericiydi. Program yöneticisinden masaüstüne geçiş büyük sükse yaratmıştı.)
Tabii bu sıralar internet yaygınlaşıyordu. Windows 95'in internet ile ilgili büyük gelişmeleri vardı. Windows 3.1'de internete bağlanmak çok zordu. Windows 95 ile bunu kolaylaştırdılar. Bu sıralarda Microsoft'un herhangi bir internet tarayıcısı yoktu. O dönemler internet tarayıcısı pazarını Mosaic ve Netscape domine ediyordu. Netscape tabii ki çok daha popüler bir tarayıcıydı. Neredeyse her bilgisayara Netscape Navigator kuruluyordu internet için. Tabii bunu gören Microsoft durur mu sizce? Durmaz!
>Yıl 1996: IE'nin doğuşu<
Aslında o dönemlerde internet tarayıcıları pek popüler değildi. Malum o dönemler işletim sistemlerinde bir internet tarayıcısı yoktu. Kullanıcılar gider mağazadan internet tarayıcısını satın alır ve eve gelip bilgisayarına kurardı. Lakin Netscape öyle bir şey yaptı ki herkesin takdirini kazandı. Netscape Navigator işletmeler ve tüketiciler için ücretsiz hale geldi. İnsanlar ücretsiz bir şekilde artık internet tarayıcısına erişebilecekti. İşte Netscape'in bu tavrı neredeyse her internet kullanan sisteme girmesini sağladı. Microsoft'un ilgisini de çekti bir noktada. Sonuçta Netscape Navigator bir Windows yazılımıydı. Ve Microsoft bunun üzerine bir diğer tarayıcı olan Mosaic'i satın alıyor. Ve Internet Explorer doğuyor.
İlk IE sürümünü kurmak zorunlu değildi. IE sadece Windows Plus! paketinin bir parçası olarak yer alıyordu. Lakin daha sonra 2. ve 3. sürümleri Windows 95'in OSR2 ve sonrasında çıkan sürümlerinde kaldırılamayan bir bileşen olarak yer alıyordu. Yani Windows 95 kurmak mı istiyorsunuz? IE'de kurulacaktı isteseniz de istemeseniz de. İşte zurnanın zırt dediği yer tam olarak burası. Düşünün bir internet tarayıcı var ve kurmak zorundasınız onu. Kurmak istemiyorsunuz sisteminize ama kendi kendine kurulu geliyor. Ve bu niyeyse kimsenin dikkatini çekmedi o dönemler. Felakette tam olarak burada başladı.
>Yıl 1997: IE 4'ün çıkışı ve gazabı<
1997'nin bahar aylarında IE 4.0 geliştirilmeye başlanıyor. Ve sonbahar aylarında çıkıyor. İşte çıkış o çıkış. Tüm sistemlerin içinden geçecek bir program çıkıyordu çünkü. Kurulduğu her sistemin istisnasız ağzından burnundan getirecekti IE 4.0. Çünkü kurduğunuz anda bir daha geri kaldırılamayacak bir şekilde sisteminizin içine işliyordu. Windows'un çeşitli DLL dosyaları ile oynuyordu IE 4.0 ve kendini sistemin bir parçası haline getiriyordu. Bu yüzden misal bazı programlar çalışmıyor veya hata veriyordu. Sisteme verdiği zararları madde madde sayayım hatta sizlere;
-İnternet Tarihinin Karanlık Geçmişi-
-Tadımlık Bloglar 7. Bölüm-
Tadımlık blogların 7. bölümüne hoş geldiniz arkadaşlar, bu blogumuzun konusu bir dönemler piyasayı kasıp kavuran Netscape Navigator ve Internet Explorer arasında ki karanlık çekişmeden bahsedeceğim. Bu yazıyı @Sehrail hocamın isteği üzerine hazırlıyorum. Özellikle rica etti bu olayı anlatmam için. Ve evet sizleri keyifle okuyacağınız bir yazı geliyor.
>Yıl 1994-95: Mosaic'in liderliği, Netscape'in doğuşu ve Windows 95<
90'ların ortalarında artık internet yavaş yavaş insanların hayatına girmeye başlamıştı. O garip garip sesler çıkaran 32K, 56K modemler yaygınlaşmaya başlamıştı. Tabii bu sıralarda işletim sistemleri de artık yeni yeni girilmeye başlanan internet dünyasına ayak uydurmaya başlamıştı. Bunlardan birisi de Windows 95'ti. Windows 95 şüphesiz getirdiği yenilikler bakımında devrimsel bir işletim sistemiydi. 16-Bit DOS'tan 32-Bit'e geçiş, yepyeni bir kullanıcı arayüzü, Win32 uygulamalarına geçiş gibi bir sürü yenilik getirdi. O dönemler zaten Apple gittikçe batıyordu. Tadımlık blogların önceki bölümlerinden birinde değinmiştim hatta bu olaylara. Özellikle Mac OS 8 çok ama çok gecikmişti. Microsoft'un IBM ile birlikte ortak geliştirip sonra terk ettiği OS/2'de Windows 95 çıkınca piyasadan silinip gitti. Linux desek o dönemler Linux daha yeni doğmuş bir bebekti. Microsoft için tekellik kapıları sonuna kadar açıldı anlayacağınız. Windows 95 tüm işletim sistemlerini ezip geçti.
(Windows 95'in arayüzü bile heyecan vericiydi. Program yöneticisinden masaüstüne geçiş büyük sükse yaratmıştı.)
Tabii bu sıralar internet yaygınlaşıyordu. Windows 95'in internet ile ilgili büyük gelişmeleri vardı. Windows 3.1'de internete bağlanmak çok zordu. Windows 95 ile bunu kolaylaştırdılar. Bu sıralarda Microsoft'un herhangi bir internet tarayıcısı yoktu. O dönemler internet tarayıcısı pazarını Mosaic ve Netscape domine ediyordu. Netscape tabii ki çok daha popüler bir tarayıcıydı. Neredeyse her bilgisayara Netscape Navigator kuruluyordu internet için. Tabii bunu gören Microsoft durur mu sizce? Durmaz!
>Yıl 1996: IE'nin doğuşu<
Aslında o dönemlerde internet tarayıcıları pek popüler değildi. Malum o dönemler işletim sistemlerinde bir internet tarayıcısı yoktu. Kullanıcılar gider mağazadan internet tarayıcısını satın alır ve eve gelip bilgisayarına kurardı. Lakin Netscape öyle bir şey yaptı ki herkesin takdirini kazandı. Netscape Navigator işletmeler ve tüketiciler için ücretsiz hale geldi. İnsanlar ücretsiz bir şekilde artık internet tarayıcısına erişebilecekti. İşte Netscape'in bu tavrı neredeyse her internet kullanan sisteme girmesini sağladı. Microsoft'un ilgisini de çekti bir noktada. Sonuçta Netscape Navigator bir Windows yazılımıydı. Ve Microsoft bunun üzerine bir diğer tarayıcı olan Mosaic'i satın alıyor. Ve Internet Explorer doğuyor.
İlk IE sürümünü kurmak zorunlu değildi. IE sadece Windows Plus! paketinin bir parçası olarak yer alıyordu. Lakin daha sonra 2. ve 3. sürümleri Windows 95'in OSR2 ve sonrasında çıkan sürümlerinde kaldırılamayan bir bileşen olarak yer alıyordu. Yani Windows 95 kurmak mı istiyorsunuz? IE'de kurulacaktı isteseniz de istemeseniz de. İşte zurnanın zırt dediği yer tam olarak burası. Düşünün bir internet tarayıcı var ve kurmak zorundasınız onu. Kurmak istemiyorsunuz sisteminize ama kendi kendine kurulu geliyor. Ve bu niyeyse kimsenin dikkatini çekmedi o dönemler. Felakette tam olarak burada başladı.
>Yıl 1997: IE 4'ün çıkışı ve gazabı<
1997'nin bahar aylarında IE 4.0 geliştirilmeye başlanıyor. Ve sonbahar aylarında çıkıyor. İşte çıkış o çıkış. Tüm sistemlerin içinden geçecek bir program çıkıyordu çünkü. Kurulduğu her sistemin istisnasız ağzından burnundan getirecekti IE 4.0. Çünkü kurduğunuz anda bir daha geri kaldırılamayacak bir şekilde sisteminizin içine işliyordu. Windows'un çeşitli DLL dosyaları ile oynuyordu IE 4.0 ve kendini sistemin bir parçası haline getiriyordu. Bu yüzden misal bazı programlar çalışmıyor veya hata veriyordu. Sisteme verdiği zararları madde madde sayayım hatta sizlere;
- Dosya yöneticisini değiştirip kendisini dosya yöneticisi haline getiriyordu IE 4.0. Yani dosyalarınızı dosya yöneticisi ile değil IE 4.0 ile görüyordunuz.
- Klasörler artık web sayfaları halinde gözükmeye başlıyordu.
- İşletim sisteminin her yerine IE logoları ekleniyordu. Öyle ki "winver" yazdığınız da Windows sürümü değil IE sürümü çıkıyordu.
- Masaüstünüzün ortasında reklam göstermeye başladı. Düşünün bilgisayarı açıyorsunuz ve karşınıza reklam geliyor.
- RAM'inizi resmen fondipliyordu IE 4.0. Yani RAM'i sömürüyordu. Öyle ki fareyi hareket bile ettiremiyordunuz IE 4.0 açıkken. Bir de Chrome'a RAM canavarı diyorlar. Alın size gerçek RAM canavarı.
İşte bu yukarıda saydığım sebepler bile size IE 4.0'ın ne kadar rezil, ne kadar berbat, ne kadar leş, ne kadar iğrenç bir yazılım olduğunu anlatmıştır. Bildiğiniz sistemin parçası oluyordu. Kaldırmak istediğinizde de kalkmıyor bir önceki IE sürümüne dönüyor ve sistem dosyalarınızı tamamen bozuyordu. Ben mesela IE'yi bırakın bilgisayarımda barındırmak simgesini bile hiçbir yerde görmek istemiyorum. Hani Windows 95 o dönemler alternatifsiz ya Microsoft ona güvenip böyle saçma sapan işler yapıyordu. Resmen milletin aklı ile dalga geçiyordu MicroZORT. Yani ban yemeyecek olsam çok pis söveceğim bu heriflere ama neyse. Kendimi tutmam gerekiyor.
Şimdi biraz Netscape Navigator'un yaşadıklarından bahsedelim. Bu olaylar yaşanırken Microsoft tabii ki Netscape'i de çok zorladı. Misal OEM bilgisayar üreticilerine Windows satıyordu Microsoft. Eğer Netscape Navigator ile anlaşırlarsa onlara Windows satmayacağını söyleyip baskı yaptı. IE 4.0'ı OEM bilgisayar üreticilerine zorunlu kıldı. IE simgelerinin kaldırılmasını dahi yasakladı. Zaten bu IE'nin sistemden kaldırılamaması ve Microsoft'un Windows'a eklediği Netscape'in kurulmasını engelleyen kodlar falan Netscape Navigator içi yolun sonu oldu. Bir nevi adamların ekmeğiyle oynadı MicroZORT. Çok büyük hak yediler çok...
Bahsetmeden geçmeyelim Microsoft'un tek baskı kurduğu şirket Netscape ve OEM bilgisayar üreticileri değildi. Apple'a da aynı şekilde baskı kuruyorlardı. Düşünün günümüzde Microsoft'un Apple'ın yanında böcek kadar değeri yok. Ama işte o zamanlar Apple günümüzde ki gibi güçlü değildi. Ve Steve Jobs yeniden şirkete dönmüştü. Lakin Microsoft bu IE için Apple'a büyük tehditler yağdırdı. Eğer Mac OS üzerinde IE varsayılan tarayıcı olmazsa MS Office ürünlerini Mac OS'a çıkartmayacaklarını söyleyip tehdit ettiler. Ve Steve Jobs bunu MacWorld 1997 konferansında duyurduğundan millet yuhladı rahmetli Steve Jobs'ı. Yazılım o kadar kötü ki yuhlandı Steve Jobs.
Keşke kovulmasaydı demeden edemiyorum. Belki kovulmasaydı ne IE gibi bir rezalet doğardı ne de Windows tekel olurdu işletim sistemi pazarında.
>Yıl 1998: Windows 98'in çıkışı ve Microsoft'a açılan davalar<
Ve geldik 1998 yılına. Microsoft'a sonunda dur denilen o yıl geldi. 1998 yılında Windows 98 ve ileride Windows 2000 olacak NT 5.0 geliştiriliyordu. Windows 98 tahmin edebileceğiniz üzere yine IE 4.0 ile gelecekti. Ve yine kaldıramayacaktınız. İşte bu sıralarda Mayıs 1998 tarihinde 20 ABD mahkemesi Microsoft'a federal düzeyde tekel davası açtı. Anlayacağınız MicroZORT'a birileri en sonunda çıkıp "DUR!" dedi. Lakin bunun yine de pek bir önemi olmadı. Internet Explorer sonuç olarak tarayıcı pazarını ele geçirmişti.
Garibim Netscape Navigator'da çok dayanamadı ve aynı yıl AOL tarafından satın alındı. Tabii bu satın alım sonucu Netscape'in kaynak kodları açıldı ve birtakım geliştirici yeni bir tarayıcı geliştirmeye başladı. Bu tarayıcı ileride IE'den çok pis intikam alacaktı.
Bu tarayıcı ise Firefox arkadaşlar. 2003'e kadar bağımsız geliştirilip 2003 yılında Mozilla vakfının kurulması ile birlikte Firefox 1.0 çıktı.
>1999-2010: Tekel davalarının sonucu ve IE'nin çöküşü<
1999 yılında IE'nin beşinci sürümü IE 5.0 yayınlandı. IE 5.0 ile birlikte IE 4.0'da bulunan gereksiz özellikler azaldı ve kaynak tüketimi de azaldı. IE 5.0 Windows 98 SE ile birlikte geliyordu. Ayrıca geliştirme aşamasında olan Windows NT 5.0 yani 2000'de de varsayılan tarayıcı olarak yer alıyordu. Netscape ortadan kalkınca Microsoft artık IE'yi geliştirmekle pek uğraşmadı. Değineceğim birazdan ona. Bu sıralarda Mozilla Firefox'da henüz geliştirilme aşamasında olmasına rağmen kullananların büyük takdirini kazanarak her aklı başında kullanıcı tarafından kullanılmaya başlandı.
Ayrıca tekel davalarından bahsetmeden olmaz. 7 Haziran 2000'de Microsoft, ABD mahkemeleri tarafından suçlu bulunarak cezalandırıldı. Ama ufak cezalar aldılar. O kadar insanın sistemini bozdular ve ufak cezalarla yırttılar bu işten. Trajikomik bir olay vallahi. Ben olsam bu adamlara öyle bir ceza veririm ki 50 yıl kendilerine gelemezler. Ama işte maalesef büyük bir ceza almadılar.
2001 yılında Windows XP ile birlikte IE 6'da geldi. Lakin IE 6 ile birlikte bir daha Microsoft IE için kılını bile kıpırdatmadı Vista çıkana kadar. Hatta Longhorn'da bile IE 6 kullanmaya devam ettiler. Windows Longhorn çıksaydı 2004 yılında büyük ihtimalle Microsoft tarafından IE 7 diye yine IE 6'yı yutturacaklardı. IE 6 bu süreçte dediğim gibi hiçbir güncelleme almadı hata düzeltmeleri dışında ve zararlı yazılımlar için cennet oldu. Öyle ki IE 6'dan virüs yemiş birisi olarak söylüyorum bunları. IE 6'da bir internet sitesinde gezerken siteden bilgisayarıma bulaşan bir virüs yüzünden format atmak zorunda kaldık yıllar önce.
2003 yılında AOL, Netscape bölümünü kapattı. Bunun üzerine Firefox'un geliştiricileri Mozilla vakfını kurdular. Firefox 1.0 yayınlandı aynı yıl içerisinde. Firefox 1.0, IE 6 denen çöpten kurtuluşun ilk adımı oldu. Ayrıca Microsoft'un Apple'a baskıları durdu ve Apple'da kendi tarayıcısını yani Safari'yi geliştirdi. Çok sevmesem de Opera'da ortaya çıktı bu dönemlerde.
Firefox'un çıkışı ile birlikte diğer yazılımcılara da bir cesaret geldi ve IE'nin çöküşü başladı. IE'ye en büyük darbeyi ise 2006 yılında Firefox 2.0 vurdu. Web standartları iyice ilerledi ve IE 6.0 çağdışı kaldı. Firefox 2.0 getirdiği özellikler ve getirdiği yeni web standartları ile çok büyük darbe vurdu Internet Explorer'a. Windows Vista yayınlanmadan önce IE 7'de piyasaya çıkmıştı. Lakin hiçbir etkisi olamadı pazara. Seneler sonra IE'ye sekmeler özelliği getirmesi ve güvenliği önemli ölçüde artırması dışında pek bir yenilik getirmedi IE 7. Sonraki sürümleri de hiçbir etki yaratamadı. Diğer tarayıcılar en az 10 yıl öndeydi IE'ye göre.
Internet Explorer bundan sonra artık tamamen rezillikleri ve internet dünyasına verdiği büyük zararlar ile tanınacaktı. Açık kaynak internet tarayıcılarının bugün daha yeni yeni ortaya çıkmasında ki sebep tamamen Internet Explorer. Öyle bir zarar verdi ki adamlar HTML falan uzun bir süre gelişemedi. Birazdan değineceğim bunlara da.
2008 yılında gelen Google Chrome ile birlikte IE'ye son toprakta atılmış oldu bu arada. Google Chrome o dönemler Firefox çok yanlış bir şekilde geliştirildiğinden ötürü uzun vadede liderliği Firefox'tan alarak bugün bile en çok kullanılan tarayıcı olma ünvanını elinde bulundurmayı başardı. Gerçi günümüzde Chrome'da artık bayatladı ama yapacak bir şey yok. En azından tarayıcı pazarında artık Microsoft'un baskıları olmadığından ötürü isteyen istediği tarayıcıyı kullanabiliyor.
>2010 ve günümüz: IE'nin tamamen ölümü ve Edge'in doğuşu<
2010 yılından sonra artık IE için ölüm vakti gelmişti. Piyasayı artık Chrome ve Firefox domine ediyordu. IE kullanan kimse kalmamıştı neredeyse. IE 9, 10, 11 ve 12 gibi sürümler çıktı 2010 yılından sonra. Lakin yine aynı tas aynı hamam. Zaten Microsoft'ta hiçbir yol olmayacağını bildiğinden ötürü IE'yi geliştirmeyi 12 sürümünden sonra bıraktı ve Edge'i geliştirmeye başladı. Klasik Edge'de yine pek tutunamadı. IE yüzünden büyük önyargı vardı çünkü. Lakin 2019 yılında Chromium motoruyla çıkan yeni Edge gerçekten Microsoft'un geçmişte yaptığı hatalardan ders çıkararak yaptığı güzel bir tarayıcı oldu. Bu yazıyı da onunla yazıyorum zaten. Artık bir topluluğu bile var Edge'in. Microsoft düzenli olarak güncelleme çıkarıyor Edge'e ve neler geldiğini de şeffaf bir şekilde paylaşıyor. Adam olacak bu Microsoft.
Şimdi biraz Netscape Navigator'un yaşadıklarından bahsedelim. Bu olaylar yaşanırken Microsoft tabii ki Netscape'i de çok zorladı. Misal OEM bilgisayar üreticilerine Windows satıyordu Microsoft. Eğer Netscape Navigator ile anlaşırlarsa onlara Windows satmayacağını söyleyip baskı yaptı. IE 4.0'ı OEM bilgisayar üreticilerine zorunlu kıldı. IE simgelerinin kaldırılmasını dahi yasakladı. Zaten bu IE'nin sistemden kaldırılamaması ve Microsoft'un Windows'a eklediği Netscape'in kurulmasını engelleyen kodlar falan Netscape Navigator içi yolun sonu oldu. Bir nevi adamların ekmeğiyle oynadı MicroZORT. Çok büyük hak yediler çok...
Bahsetmeden geçmeyelim Microsoft'un tek baskı kurduğu şirket Netscape ve OEM bilgisayar üreticileri değildi. Apple'a da aynı şekilde baskı kuruyorlardı. Düşünün günümüzde Microsoft'un Apple'ın yanında böcek kadar değeri yok. Ama işte o zamanlar Apple günümüzde ki gibi güçlü değildi. Ve Steve Jobs yeniden şirkete dönmüştü. Lakin Microsoft bu IE için Apple'a büyük tehditler yağdırdı. Eğer Mac OS üzerinde IE varsayılan tarayıcı olmazsa MS Office ürünlerini Mac OS'a çıkartmayacaklarını söyleyip tehdit ettiler. Ve Steve Jobs bunu MacWorld 1997 konferansında duyurduğundan millet yuhladı rahmetli Steve Jobs'ı. Yazılım o kadar kötü ki yuhlandı Steve Jobs.
Keşke kovulmasaydı demeden edemiyorum. Belki kovulmasaydı ne IE gibi bir rezalet doğardı ne de Windows tekel olurdu işletim sistemi pazarında.
>Yıl 1998: Windows 98'in çıkışı ve Microsoft'a açılan davalar<
Ve geldik 1998 yılına. Microsoft'a sonunda dur denilen o yıl geldi. 1998 yılında Windows 98 ve ileride Windows 2000 olacak NT 5.0 geliştiriliyordu. Windows 98 tahmin edebileceğiniz üzere yine IE 4.0 ile gelecekti. Ve yine kaldıramayacaktınız. İşte bu sıralarda Mayıs 1998 tarihinde 20 ABD mahkemesi Microsoft'a federal düzeyde tekel davası açtı. Anlayacağınız MicroZORT'a birileri en sonunda çıkıp "DUR!" dedi. Lakin bunun yine de pek bir önemi olmadı. Internet Explorer sonuç olarak tarayıcı pazarını ele geçirmişti.
Garibim Netscape Navigator'da çok dayanamadı ve aynı yıl AOL tarafından satın alındı. Tabii bu satın alım sonucu Netscape'in kaynak kodları açıldı ve birtakım geliştirici yeni bir tarayıcı geliştirmeye başladı. Bu tarayıcı ileride IE'den çok pis intikam alacaktı.
Bu tarayıcı ise Firefox arkadaşlar. 2003'e kadar bağımsız geliştirilip 2003 yılında Mozilla vakfının kurulması ile birlikte Firefox 1.0 çıktı.>1999-2010: Tekel davalarının sonucu ve IE'nin çöküşü<
1999 yılında IE'nin beşinci sürümü IE 5.0 yayınlandı. IE 5.0 ile birlikte IE 4.0'da bulunan gereksiz özellikler azaldı ve kaynak tüketimi de azaldı. IE 5.0 Windows 98 SE ile birlikte geliyordu. Ayrıca geliştirme aşamasında olan Windows NT 5.0 yani 2000'de de varsayılan tarayıcı olarak yer alıyordu. Netscape ortadan kalkınca Microsoft artık IE'yi geliştirmekle pek uğraşmadı. Değineceğim birazdan ona. Bu sıralarda Mozilla Firefox'da henüz geliştirilme aşamasında olmasına rağmen kullananların büyük takdirini kazanarak her aklı başında kullanıcı tarafından kullanılmaya başlandı.
Ayrıca tekel davalarından bahsetmeden olmaz. 7 Haziran 2000'de Microsoft, ABD mahkemeleri tarafından suçlu bulunarak cezalandırıldı. Ama ufak cezalar aldılar. O kadar insanın sistemini bozdular ve ufak cezalarla yırttılar bu işten. Trajikomik bir olay vallahi. Ben olsam bu adamlara öyle bir ceza veririm ki 50 yıl kendilerine gelemezler. Ama işte maalesef büyük bir ceza almadılar.
2001 yılında Windows XP ile birlikte IE 6'da geldi. Lakin IE 6 ile birlikte bir daha Microsoft IE için kılını bile kıpırdatmadı Vista çıkana kadar. Hatta Longhorn'da bile IE 6 kullanmaya devam ettiler. Windows Longhorn çıksaydı 2004 yılında büyük ihtimalle Microsoft tarafından IE 7 diye yine IE 6'yı yutturacaklardı. IE 6 bu süreçte dediğim gibi hiçbir güncelleme almadı hata düzeltmeleri dışında ve zararlı yazılımlar için cennet oldu. Öyle ki IE 6'dan virüs yemiş birisi olarak söylüyorum bunları. IE 6'da bir internet sitesinde gezerken siteden bilgisayarıma bulaşan bir virüs yüzünden format atmak zorunda kaldık yıllar önce.
2003 yılında AOL, Netscape bölümünü kapattı. Bunun üzerine Firefox'un geliştiricileri Mozilla vakfını kurdular. Firefox 1.0 yayınlandı aynı yıl içerisinde. Firefox 1.0, IE 6 denen çöpten kurtuluşun ilk adımı oldu. Ayrıca Microsoft'un Apple'a baskıları durdu ve Apple'da kendi tarayıcısını yani Safari'yi geliştirdi. Çok sevmesem de Opera'da ortaya çıktı bu dönemlerde.
Firefox'un çıkışı ile birlikte diğer yazılımcılara da bir cesaret geldi ve IE'nin çöküşü başladı. IE'ye en büyük darbeyi ise 2006 yılında Firefox 2.0 vurdu. Web standartları iyice ilerledi ve IE 6.0 çağdışı kaldı. Firefox 2.0 getirdiği özellikler ve getirdiği yeni web standartları ile çok büyük darbe vurdu Internet Explorer'a. Windows Vista yayınlanmadan önce IE 7'de piyasaya çıkmıştı. Lakin hiçbir etkisi olamadı pazara. Seneler sonra IE'ye sekmeler özelliği getirmesi ve güvenliği önemli ölçüde artırması dışında pek bir yenilik getirmedi IE 7. Sonraki sürümleri de hiçbir etki yaratamadı. Diğer tarayıcılar en az 10 yıl öndeydi IE'ye göre.
Internet Explorer bundan sonra artık tamamen rezillikleri ve internet dünyasına verdiği büyük zararlar ile tanınacaktı. Açık kaynak internet tarayıcılarının bugün daha yeni yeni ortaya çıkmasında ki sebep tamamen Internet Explorer. Öyle bir zarar verdi ki adamlar HTML falan uzun bir süre gelişemedi. Birazdan değineceğim bunlara da.
2008 yılında gelen Google Chrome ile birlikte IE'ye son toprakta atılmış oldu bu arada. Google Chrome o dönemler Firefox çok yanlış bir şekilde geliştirildiğinden ötürü uzun vadede liderliği Firefox'tan alarak bugün bile en çok kullanılan tarayıcı olma ünvanını elinde bulundurmayı başardı. Gerçi günümüzde Chrome'da artık bayatladı ama yapacak bir şey yok. En azından tarayıcı pazarında artık Microsoft'un baskıları olmadığından ötürü isteyen istediği tarayıcıyı kullanabiliyor.
>2010 ve günümüz: IE'nin tamamen ölümü ve Edge'in doğuşu<
2010 yılından sonra artık IE için ölüm vakti gelmişti. Piyasayı artık Chrome ve Firefox domine ediyordu. IE kullanan kimse kalmamıştı neredeyse. IE 9, 10, 11 ve 12 gibi sürümler çıktı 2010 yılından sonra. Lakin yine aynı tas aynı hamam. Zaten Microsoft'ta hiçbir yol olmayacağını bildiğinden ötürü IE'yi geliştirmeyi 12 sürümünden sonra bıraktı ve Edge'i geliştirmeye başladı. Klasik Edge'de yine pek tutunamadı. IE yüzünden büyük önyargı vardı çünkü. Lakin 2019 yılında Chromium motoruyla çıkan yeni Edge gerçekten Microsoft'un geçmişte yaptığı hatalardan ders çıkararak yaptığı güzel bir tarayıcı oldu. Bu yazıyı da onunla yazıyorum zaten.
Artık bir topluluğu bile var Edge'in. Microsoft düzenli olarak güncelleme çıkarıyor Edge'e ve neler geldiğini de şeffaf bir şekilde paylaşıyor. Adam olacak bu Microsoft.
-Kapanış-
Uzun lafın kısası IE'nin tarihi böyle işte arkadaşlar. Az kalsın IE yüzünden Web'in gelişimi duracaktı. Neyse ki rekabet ortamı ölmedi ve internet teknolojileri gelişimini sürdürmeye devam etti. Microsoft para ve güç hırsı ile yaptığı bu davranışlardan çok büyük bir zararla çıktı. Uzun bir zaman internet tarayıcısı pazarında varlık gösteremediler. Bu aslında açık kaynak yazılımların zaferi denebilir. Açık kaynak yazılımların tekele rağmen nasıl tekel duvarlarını yıkıp geçebileceğini gördük. Buradan özellikle Mozilla vakfına çok büyük teşekkürler. Onlar olmasaydı internet tarayıcıları büyük bir tekel hegemonyası altında çürüyüp gidecekti. Sayelerinde bugün çeşit çeşit internet tarayıcıları görebiliyoruz. Sayelerinde web standartları bir noktada takılı kalmadı. O yüzden gerçekten çok büyük emekleri var adamların internet dünyasına. Microsoft'un ise çok büyük zararları var.
Yazıda bahsetmedim ama IE ayrıca HTML tabanlı sayfalara da büyük zararlar verdi. İnternet siteleri uzun bir süre HTML standardına göre değil IE standardına göre yazıldı. Siteler resmen IE için vardı yani. Ki bu yüzden uzun yıllar Acid testlerinde IE hep diplerde yer aldı. Neyse arkadaşlar bu hikayede burada son buluyor. IE'nin ne olduğunu anlatabilmişimdir umarım. Çeşitli kaynaklardan yararlanarak hazırladığım bu yazımı umarım beğenmişsinizdir. Yorumlarınızı özellikle bekliyor olacağım. Bir sonra ki Tadımlık Bloglar bölümünde görüşmek üzere, hoş çakalın.
PossibleTurco sundu...
seyler.eksisozluk.com
tr.wikipedia.org
Yazıda bahsetmedim ama IE ayrıca HTML tabanlı sayfalara da büyük zararlar verdi. İnternet siteleri uzun bir süre HTML standardına göre değil IE standardına göre yazıldı. Siteler resmen IE için vardı yani. Ki bu yüzden uzun yıllar Acid testlerinde IE hep diplerde yer aldı. Neyse arkadaşlar bu hikayede burada son buluyor. IE'nin ne olduğunu anlatabilmişimdir umarım. Çeşitli kaynaklardan yararlanarak hazırladığım bu yazımı umarım beğenmişsinizdir. Yorumlarınızı özellikle bekliyor olacağım. Bir sonra ki Tadımlık Bloglar bölümünde görüşmek üzere, hoş çakalın.
PossibleTurco sundu...
90'ları Domine Eden Ancak Şu An Seveni Bulunmayan Internet Explorer'ın Tarihçesi
Internet Explorer, çoğumuzun ilk göz ağrısı olmasına rağmen piyasada kalıcı olamadı. Microsoft'un ürünüyken üstelik. İşte neden başarılı olamadığını, tarihçesini ve geçtiği yolları öğrenmenizi sağlayacak güzel bir açıklama yazısı.
seyler.eksisozluk.com
Tarayıcı savaşları
tr.wikipedia.org
