Beş insanı kurtarmak için bir insanı öldürür müydünüz?

Feda ettiğimiz o bir kişi Turgay Tanülkü ise onlarca kimsesiz çocuğun barınma ve eğitim geleceklerini ellerinden almış oluruz ama soru öyle zekice sorulmuş ki tüm kişilerin işçi olduğu söylenmiş ve değer mukayesesi yapmamızı engellemiş. Buna rağmen Tanülkü sorunsalı olacaktır.
Beşe bir seçim yapılması isteniyor. Aklıma "kaç adet kum tanesi bir araya gelince kum yığını oluşur" paradoksu geldi. Soru 100 insana karşılık 1 insan olarak sorulsa cevap çok basitti. Cevaplar değişmeden 100 sayısını kaça kadar indirebiliriz, bu da bir paradokstur.

Fatih Özcan dedi:

Bir tramvay rayının yanında durduğunuzu hayal edin. Uzakta, kontrolden çıkmış bir tramvayın, onun gelişini duymayan beş işçiye doğru hızla geldiğini görüyorsunuz. İşçiler tramvayı görse bile, raydan zamanında ayrılamayacaklar. Felaket belli belirsiz göründükçe, yere bakıyorsunuz ve raylara bağlı bir kaldıraç olduğunu görüyorsunuz. Eğer kaldıracı çekerseniz, tramvayın beş masum işçinin bulunduğu raylardan ikinci bir ray takımına yönleneceğini farkediyorsunuz. Ancak, yan taraftaki bu rayın aşağısında, iş arkadaşları kadar habersiz, yalnız bir işçi bulunuyor. O halde kaldıracı kaldırıp, bir insanın ölümüne yol açar fakat beş kişiyi kurtarır mıydınız?

Ben çok kararsız kaldım. Siz olsanız ne yapardınız?

Genişletmek için tıkla...

Bu Philippa Foot'un düşünce deneyidir. Felsefeye merakın varsa internetten detaylı bilgi alabilirsin.

Burda seçimi yapılması istenen şey 5 mi 1 mi seçimi değildir. Vurgulanmak istenen asıl şey şudur:

Trenin yönünü değiştirmediğinizde siz sadece uzaktan beş işçinin ölümüne tanıklık etmiş bir insan olarak kalırsınız. Fakat trenin yönünü değiştirirseniz 5 kişinin hayatını kurtarmış olmanıza rağmen 1 kişinin ölümüne sebep olmuş bir katile dönüşürsünüz. Sorunun sorulma sebebini bilmesem de tahminen insanlardaki kader inancının işleyiş biçimini öğrenmek olduğunu düşünüyorum.

Bu sorunun sorulmasının nedeni bir insanın (şahıs olarak) ahlaki değerini, çoğulculuk mu yoksa tekillik (bencillik diyebiliriz) üzerine mi kurduğunu göstermesi. Yalnız şöyle bir şey var; bu ikilem sorusunun tamamı bu değil. Eğer bir kol yardımıyla trenin yönünü değiştirmeyi seçip bir kişinin ölümüne neden olursanız bunun ardından 2. soru soruluyor. O soruda da gene 5 kişinin üstüne giden treni durdurmak için tek çözüm, yanınızdaki bir kişiyi tren yoluna atmanızı gerektiriyor. Çoğu zaman ilk soruda bir "araç" yardımıyla başkasının ölümüne neden olmayı seçen kişiler, 2. soruda benzer şekilde davranıp 1 kişiyi doğrudan fiziksel temas ile öldürmek karşılığında 5 kişiyi kurtarmayı seçmiyor.

Çoğu insanın ahlaki yapısı zor durumlarda bile başka birini "doğrudan" öldürmeyi kabullenemediği halde arada bir araç, yani ilk sorudaki gibi rayların yönünü değiştirmeyi sağlayan bir "kol" olduğu durumlarda 1 kişiyi öldürmeyi seçiyor.

Şahsen bu sorunun ilk bölümüne vereceğim cevap olaya kesinlikle müdahale etmemek üzerine olur. Ayrıca 5 kişi için 1 kişiyi feda etmeyi seçme durumunda bunun bedelinin benim özgürlüğüm olmayacağını da kimse garanti edemez.

O 1 kişinin kim olduğuna göre değişir işler Böyle sorulardan çok hoşlanıyorum. A ve B var. Biri oyunu kaybedecek ve ipler senin elinde.

Şaka maka öyle bir olayda psikolojin burada klavye başında yazdığın gibi olmaz. Bu seçim yapan çoğu kişinin de olayın etkisiyle ben kimseyi kurtarabileceğini sanmıyorum. Sayısal bakacaksak 5 kişi mantıklı, ama benim için asıl soru o 1 kişi kim?

böyle bi olayı gerçekten yaşasam ve o anki panikle ani bi hareket yapmadığımı farzedersek bu takdiri ilahi diyerek hiç müdahale etmezdim kaderde neyse olur o 5 kişinin kaderi ölümse bunu tersine çeviremem.

O tek kişinin kim olduğuna bağlı, tanımadığım biriyse beş kişiyi kurtarmayı seçerdim galiba. O anki psikolojimle nasıl düşüneceğimi pek kestiremiyorum.

Konu iyi hortlamış ama şunu bırakmadan gidersem gözüm arkada kalır.

Bu içeriği görüntülemek için üçüncü taraf çerezlerini yerleştirmek için izninize ihtiyacımız olacak.
Daha detaylı bilgi için, çerezler sayfamıza bakınız.

Üçüncü taraf çerezlerini kabul et

1 Komutan icin 5 askeri defa ederdim.
Bir bilim adami icin de.

5 kişiyi kurtarırdım. Bence bu konuda pek fazla düşünmeye de gerek yok.