Darboğaz sonucunda işlemci zarar görür mü?

Merhaba arkadaşlar, doğru bilgi verip uyarı yedim ama 3 saatti, kısa sürdü. Şimdi buradayım.

İlk önce darboğaz nedir? Darboğaz, işlemcinin gücünün ekran kartına yetmemesi durumunda sistemin performans kaybı yaşaması. Şimdi darboğaz durumunda işlemci zarar görür mü? Kısa cevap evet görür.
Neden görür? En başta basit anlatacağım sonra matematiksel veriler ile bunu kanıtlayacağım.

Şimdi 2 tane bilgisayarımız var: i5 12600K ve RX 6600 XT. 1. bilgisayarımız olsun, i5 12600K RTX 3090 Ti 2. bilgisayarımız olsun. Bu bilgisayarlardan 1.sini günde 8 saat kullandığımızda oyun sırasında işlemci yükü %40-50 arasında olacaktır, 2. bilgisayarda ise yük %80 olarak gözükecektir ama bu yük aslında %95-100 arasında olacak çünkü bu bir yanılma yani illüzyondur. İşlemci yükünü, oyun sırasında kullandığı yükü verir. Programda arkada Windows çalışıyor, o çalışıyor, bu çalışıyor ve o yük en az %97 falan diye hesap edin. İşlemci yükü fazla olduğunda sıcaklık artar. Bunu FPS testlerinde görebilirsiniz. Sıcaklık artması durumunda işlemcimiz o ısı ile bir süre sonra başa çıkamayacağı için o ısı işlemcimizin iletkenlerini eritecektir veya zarar verecektir. Bunlar nasıl oluşur? Bunların temelinde ne vardır? Darboğaz. Yani darboğaz = yüksek yük = yüksek sıcaklık = işlemci hasarı.

Şimdi daha teknik boyutta detaylı olarak matematiksel veriler ile kanıtlayalım. Şimdi bazı oyunlar dediğimiz gibi 6 thread kullanır, mesela Crysis 3 işlemci burada %80'lerde çalışır. Alt sekmede bir program açık kalsa o eş değer 8 yükten 6 yükü kullanır matematiksel olarak %80 hazırda olan yük her 8 parçacıkta alttaki program tarafından kullanılsa boş kalan %20 yükten %15x8 olarak kullanır. Programın ortalama yükü %50 ise %50x8 ister. 15x8 = 120, verilen değer 50x8 = 400, istenen değer 400-120 = 280. 280 birimlik iş yükünü işlemci nereden karşılayacak? Haliyle 280'lik yük kadar bekleme yapması mecburi, bu da 280/120=2.33 birimlik kadar bir gecikme demek. İşte bu 2.33'luk birim oyundaki donma parametresidir. İşlemci çekirdeklerinin sıkışması darboğaz ile meydana geldiğinden o çekirdek %100 yük altında sıkıştıkça sıkışacak, sıkıştıkça sıkışacak ve en sonunda drop yemeye başlayacağız. Fiziksel çekirdek veya sanal iş parçacığı fark etmez. 4 thread kullanan oyunlarda dahi kullandığı 4'lük parçayı sıkıştıracaktır, RivaTuner Statistics Server'da her ne kadar OSD'de yük %80 görünse bile bu aslında bir yanılgı/illüzyondur ki sanal olan bir simülasyonda bu tür illüzyonların olması mümkündür. Kullanılan ve yüke zorlanan 4 kısmı X, Y, Z, t olarak adlandırırsak boşta kalması gereken kalan 4 kısmı da V, B, N, M olarak adlandırırsak arka plan program kullanımı; örneğin 20 arka plan programı sıkışan kısım dahil olmak üzere XV, YB, ZN, TM olarak homojen şekilde kullanmaya çalışacaktır ki bu oyunda yüke sokulan X, Y, Z, T parçaları için ekstra yük demek. Oyunun sıkıştırdığı OSD'de %80 gibi görünse de işlemci arka planda %99-100 sıkışır RivaTuner OSD ise sadece oyunun işlemcisinin kullandığı yükü bize simule eder. Böylece oyun içinde alan haritasını eşzamanlı gezdiğimizde ek render isteyen objeler karşımıza çıkabileceğinden işlemci yükü etkilenir ve işlem hacmini dolduran işlemci yeni yükü almak için Total kapasitesinden yeni alacağı yük kadar yükü elimine etmesi gerekir. İşte bu elimine süresi halihazırda aktif oyunda belirli aralıklarda donmaların sebeplerinden biridir. Ayrıca yük altında sıkışan işlemcinin sıcaklığı artacak, kendini %100 yük altında stok fanda tuttuğunda ise kabul edilir 75-80C'leri geçecektir. Örneğin: i3-10105F stok fan %100 renderda 86C ye ulaşması. Yüksek sıcaklık altında sürekli çalışan işlemcinin ise içindeki iletkenlerin bu kullanıma bağlı sıcaklıktan dolayı aşınacağı hatta bazı durumlarda eriyeceği anlamına dahi gelir ve bu husus işlemci sağlığını tehdit eden bir ambiyans oluşturur. Mesela. Akıcı şekilde işlemcinin çizebileceği Max değer olan 62 FPS'lerde eğer FPS limiti 55-60'a çekmezsek oyun alan haritasında hareket ettikçe aralıklarla donma yaşanacaktır, kullanım arttıkça sıcaklık artacaktır. Sen 1650 ve 4590 ile AC odyseey oyna hem oyun akıcıyken aralıklarla donar hem de stok fanda işlemci 85-90 dereceleri görür bu da işlemciye zarar verir. Aynı şey 10100F ve RTX 3080'de de geçerli. Yani olay şu darboğaz = yüksek yük = yüksek sıcaklık = işlemci hasarı.

Sorun kendinize. İlk başta verdiğim 2 bilgisayarda hangi bilgisayar daha uzun ömürlü olur? 1 tabii ki. Neden, çünkü yükü az olduğu için sıcaklık daha az.