Bildiğiniz gibi monitörlerde “NTSC, sRGB” gibi renk kapsamları var. Nedir bunlar? Kağıt üstünde duruyorlar tamam, yüksek olması da iyi hoş da ne ifade ediyorlar?
Renk gamı, monitörün gösterebileceği renklerin temsili alanıdır. Bu gam ne kadar büyük olursa, o kadar canlı renkler görürüz. Evet, birçok insanın umursamadığı bu değer monitörün renk kabiliyeti hakkında devasa bilgi veriyor. Görsel;
Görselin kaynağı: What is Color Gamut?
Burada renk uzayları var. Bütün bu uzayların konumlandırıldığı arkadaki büyük uzaya ise CIE 1931 deniyor. İnsan gözünün ayırt edebileceği renkleri içine alır.
Monitörlerin de bu uzaylar gibi üçgen şeklinde renk uzayları var, gösterebildikleri renkleri temsil ediyorlar.
Mesela Rec.2020 adlı renk uzayı yeşil kısımlarda en büyük uzay. Yani diğerlerinden daha canlı ve iyi yeşillere sahip.
Tabii bu fotoğraf temsili. Yukarıdaki görselde renk uzaylarının boyutları doğru ama renklerin değişimi gerçekçi değil. Fotoğrafa göre sRGB renk uzayında kırmızı yerine turuncu var mesela. Siz renk uzaylarının boyutlarına odaklanın.
Kapsama alanları oklara doğru genişledikçe daha canlı renkler elde edilir. Diğer renkler de ona bağlı olarak iyileşir. Ama bu 3 ok da bağımsızdır. Bir monitörün mavileri iyi olup yeşilleri kötü olabilir mesela.
Bu alanın ölçümü basit. Monitörün gösterebildiği en kırmızı, en yeşil ve en mavi renk ölçülüyor. Sonra bunlar da konumlandırılıyor. Mesela monitör kırmızıları nasıl gösterdiğine göre kırmızıları temsil eden nokta yukarıdaki büyük uzayda (CIE 1931) yerini buluyor.
Ha monitör CIE LAB’ın sınırlarını geçecek kadar iyi renklere sahip olamaz mı? Olabilir, ama bu hem pek işlevli olmayacaktır hem de günümüzde bu neredeyse imkansız bir seviye diyebilirim. Ayrıca CIE 1931 uzayı bir standarttır, o yüzden hep o referans alınıyor.
Bu üç ana rengin CIE 1931 uzayındaki konumu, monitörün gösterme potansiyeline sahip olduğu renkleri tahmin etmemize yeter.
Çünkü monitördeki tüm renkler pikseldeki „Kırmızı – Yeşil – Mavi“ ışık/renklerinden üretilir.
Mesela renk uzayında kırmızı olarak çok başarılı olan bir monitörün kahverengileri, pembeleri, turuncuları vs. de iyileşecektir.
Technopat’dan ölçüm sırasından bir resim de koyayım;
*Technopat MSI MAG274QRF-QD monitör incelemesinde monitörün gösterebileceği en mavi mavinin ölçüldüğü an.
Evet, ölçümü yapıp üçgeni çizdik.
Bu üçgen de boyutuna göre değerlendiriliyor ve yukarıdaki „AdobeRGB, DCI P3“ gibi renk uzayları ile karşılaştırılıyor. Bu karşılaştırmanın sonucunda da yüzde olarak yazılıyorlar.
Örneğin DCI-P3 %95, sRGB %125 gibi.
Mesela DCI-P3 %95 demek, monitörün renk alanının DCI-P3 renk uzayının %95’ini içine aldığını veya DCI P3’ün %95’i kadar hacme sahip olduğunu belirtir.
Veya mı? Hangisi doğru bunların?
Cevap: İkisi de doğrudur.
Ve bunlar %100’ün üstüne de asla çıkamaz. Mümkün değil zaten. Monitör o uzayın tamamını veya daha fazlasını gösteriyorsa %100, yani tamamını gösterebiliyor olur.
Bu, daha çok profesyoneller veya tasarımcılar için önemli.
Mesela kullanıcı X renk uzayı ile çalışıyor. Kullanıcı sadece çalıştığı uzayı monitörünün ne kadarını görüntüleyebileceğine bakar. O uzayın dışında ne kadar fazla renk gösterirse göstersin, kullanıcıyı ilgilendirmez.
Bunu biraz açayım. Bu ölçümde iki renk uzayının hacmine, boyutuna bakılır ve karşılaştırılır sadece. Yani, monitor X renk uzayının içindeki renklerin hepsini gösteremeyebilir, ama boyutu o uzay ile aynı ise buna “X %100” diyebiliriz. Bunlar %100’ün üstüne çıkabilir.
Bu da standart kullanıcılar için daha önemlidir. O uzayı bu uzayı kapsaması önemli değil, çünkü fazla renk gösterip renkler canlı olsun kullanıcıya yeter.
Örnek olarak da LG 27GL850B’nin ölçüm sonucunu koyayım;
Siyah üçgen LG 27GL850B’nin renk uzayı, beyaz üçgen AdobeRGB renk uzayı.
3 ana renk nokta olarak doygunluklarına göre yerleştirilmiş ve böyle bir üçgen oluşmuş.
LG’nin kapsadığı alan AdobeRGB ile neredeyse aynı büyüklükte olmasına rağmen AdobeRGB %84 civarı kapsamış. İşte bu, gamut coverage yani gamut kapsaması.
Mesela kırmızıları AdobeRGB renk uzayından çok daha iyi ama o kısmı atıyoruz. Sadece AdobeRGB’nin ne kadarını gösterebildiğini yazıyoruz.
Ama „Gamut Volume“ yani gamut hacmi olarak bakarsak belki de monitor AdobeRGB %100 çıkacak.
Kısacası renk gamı ne kadar yüksek, o kadar canlı renkler. Monitörlerde renk canlılığını etkileyen birçok faktör var, ama en önemlilerinden birinin bu olduğunu söyleyebilirim.
Soru: Renk gamı aynı olan monitörler renk kalitesi olarak aynı mıdır?
Cevap: Renk derinliği, panel türü, parlaklık gibi çok önemli etkenler olduğundan kesinlikle hayır.
Ama o özellikler de aynı olsa dahi aynı görüneceklerinin garantisi yok.
Bir kere öncelikle „Renk gamı aynı“ ne demek? İki tane sRGB %125 monitörün renk gamı, uzayı aynı mıdır mesela? Hayır, böyle bir garanti yok.
Evet, renk hacimleri aynıdır, ama şöyle bir olay da var:
Yukarıda 3 ana rengin de bağımsız olduğunu, bir monitörde yeşiller iyi iken kırmızıların kötü olabileceğini söylemiştim. Yukarıdaki LG monitörü düşünün. AdobeRGB ile neredeyse aynı büyüklükte bir renk uzayına sahip.
Yani ikisini de gamut volume olarak AdobeRGB %100 farz edebiliriz.
İkisi de AdobeRGB %100 olmalarına rağmen ne kadar da farklılar değil mi?
Bu iki tane sRGB %125 monitörde de geçerli. Bir tanesi yeşillerde sRGB’den %25 daha iyi olabilir, diğeri mavi ve kırmızılarda mesela.
Peki, renk uzayları da tamamen aynı olursa aynı mı olurlar?
Cevap: Hayır. İşte burada da renk doğruluğu işin içine giriyor.
Büyük renk uzayı daha canlı renkler demek ama daha doğru renkler demek değil. Katkısı var tabii, ama renk gamı çok yüksek olup renk doğruluğu vasat olan monitörler de var.
Renk doğruluğu, ekran kartından gelen rengin monitörde ne kadar doğru yansıtıldığıdır.
Soru: Renk gamının çok yüksek olması aşırı doygun renkler mi sağlar? Yani görüntü gerçekçiliğini yitirir mi?
Cevap: Duruma göre değişmkele beraber genelde hayır.
Mesela yüksek renk gamı kaliteli oyun, video ve filmlerde çok canlı ve güzel renkler sağlar, aşırı doygunluk vs. söz konusu olmaz.
Ama internet ortamında standart sRGB renk uzayı olduğundan bu uzayı geçen yüksek renk gamlı monitörlerde fazla doygunluk olabilir.
Mesela Technopat logosu gereğinden fazla doygun olabilir. Fakat genelde çok göze batacak seviyede olmaz ve rahatsız olunması gereken bir şey değil.
Yine de yüksek renk gamlı monitörlere buna karşın „sRGB“ modu diye geçen renk uzayını sRGB’ye sabitleyen modlar olabiliyor.
Genelde profesyonellerin işine yaramakla beraber görüntüde gereğinden fazla doygunluğu sevmeyenler de bu modu kullanabiliyor.
Özetle profesyonel değilseniz çok takmanızı önermemekle beraber bu tarz şeylerde çok hassas iseniz sRGB modu bulunan bir monitör seçebilirsiniz.
Soru: Monitörümün renk gamını nereden öğrenebilirim?
Cevap:
Eğer hiçbir şekilde bulamazsanız maalesef kalibrasyon cihazı olmadan ölçmeniz mümkün değil.
Ne var ki yeni nesil ve renk gamı belli olmayan monitörleri günümüz standardı olan NTSC %72 veya sRGB %90-100 civarı olarak sayarsanız tutturma ihtimaliniz yüksektir.
Renk gamlarının bundan yüksek olması bence çok zor (Öyle olsa gözümüze gözümüze sokacaklarını düşünüyorum ki öyle), ama belki daha düşük olabilir.
Yani bu kaba tabirle “Mantıklı sallama” yöntemi kesinlikle %100 sonuç veremez ve risklidir.
Soru: Monitörlerin renk gamı değerlerinde sapma olabilir mi? Mesela sRGB %100 diye geçen bir monitörü eve getirip ölçtüğümüzde sRGB %90 çıkabilir mi?
Cevap: Evet, sapmalar olabilir. Genelde olur da. Ama sRGB %100’den %90’a düşecek kadar fazla olmaz genelde.
Benim gözlemime göre çoğunlukla %2-4 aşağı veya yukarı (Genelde aşağı) olabiliyor.
Ama bu sapmalar sizin fark edip üzüleceğiniz veya sevineceğiniz sapmalar değil. Yani üzerine çok düşünmeye gerek yok.
Soru: Renk gamını neler etkiler? Panel kodları bile aynı olup renk gamları çok farklı olan monitörler var (Örneğin AOC 24G2U ve Viewsonic XG2405).
Cevap: Panelin de büyük bir önemi bulunmak ile beraber temel olarak arka ışığın kullanımı çok etkili. Bu yüzden panel kodlarının aynı olup renk gamlarının farklı olması olağanüstü bir şey değil.
Rehber burada biter. Kısaca renk gamutu/gamı, monitörlerde renk canlılığına önem veren birisinin bakması gereken ilk değerdir ve görüntü kalitesi için çok önemlidir. Ne yazık ki monitör önerirken kimse bakmıyor.
Renk gamı, monitörün gösterebileceği renklerin temsili alanıdır. Bu gam ne kadar büyük olursa, o kadar canlı renkler görürüz. Evet, birçok insanın umursamadığı bu değer monitörün renk kabiliyeti hakkında devasa bilgi veriyor. Görsel;
Görselin kaynağı: What is Color Gamut?
Burada renk uzayları var. Bütün bu uzayların konumlandırıldığı arkadaki büyük uzaya ise CIE 1931 deniyor. İnsan gözünün ayırt edebileceği renkleri içine alır.
Monitörlerin de bu uzaylar gibi üçgen şeklinde renk uzayları var, gösterebildikleri renkleri temsil ediyorlar.
Mesela Rec.2020 adlı renk uzayı yeşil kısımlarda en büyük uzay. Yani diğerlerinden daha canlı ve iyi yeşillere sahip.
Tabii bu fotoğraf temsili. Yukarıdaki görselde renk uzaylarının boyutları doğru ama renklerin değişimi gerçekçi değil. Fotoğrafa göre sRGB renk uzayında kırmızı yerine turuncu var mesela. Siz renk uzaylarının boyutlarına odaklanın.
Kapsama alanları oklara doğru genişledikçe daha canlı renkler elde edilir. Diğer renkler de ona bağlı olarak iyileşir. Ama bu 3 ok da bağımsızdır. Bir monitörün mavileri iyi olup yeşilleri kötü olabilir mesela.
Bu alanın ölçümü basit. Monitörün gösterebildiği en kırmızı, en yeşil ve en mavi renk ölçülüyor. Sonra bunlar da konumlandırılıyor. Mesela monitör kırmızıları nasıl gösterdiğine göre kırmızıları temsil eden nokta yukarıdaki büyük uzayda (CIE 1931) yerini buluyor.
Ha monitör CIE LAB’ın sınırlarını geçecek kadar iyi renklere sahip olamaz mı? Olabilir, ama bu hem pek işlevli olmayacaktır hem de günümüzde bu neredeyse imkansız bir seviye diyebilirim. Ayrıca CIE 1931 uzayı bir standarttır, o yüzden hep o referans alınıyor.
Bu üç ana rengin CIE 1931 uzayındaki konumu, monitörün gösterme potansiyeline sahip olduğu renkleri tahmin etmemize yeter.
Çünkü monitördeki tüm renkler pikseldeki „Kırmızı – Yeşil – Mavi“ ışık/renklerinden üretilir.
Mesela renk uzayında kırmızı olarak çok başarılı olan bir monitörün kahverengileri, pembeleri, turuncuları vs. de iyileşecektir.
Technopat’dan ölçüm sırasından bir resim de koyayım;
*Technopat MSI MAG274QRF-QD monitör incelemesinde monitörün gösterebileceği en mavi mavinin ölçüldüğü an.
Evet, ölçümü yapıp üçgeni çizdik.
Bu üçgen de boyutuna göre değerlendiriliyor ve yukarıdaki „AdobeRGB, DCI P3“ gibi renk uzayları ile karşılaştırılıyor. Bu karşılaştırmanın sonucunda da yüzde olarak yazılıyorlar.
Örneğin DCI-P3 %95, sRGB %125 gibi.
Mesela DCI-P3 %95 demek, monitörün renk alanının DCI-P3 renk uzayının %95’ini içine aldığını veya DCI P3’ün %95’i kadar hacme sahip olduğunu belirtir.
Veya mı? Hangisi doğru bunların?
Cevap: İkisi de doğrudur.
- Eğer monitörün X uzayını, örneğin DCI P3 renk uzayının dışında gösterdiği renkleri yüzde olarak eklemezsek, yani sadece monitörün DCI P3 veya X uzayının içindeki bölgelerin ne kadarını gösterebildiğini yazarsak buna “Gamut Coverage” ve Türkçesi ile de “Gamut kapsaması” deriz.
Ve bunlar %100’ün üstüne de asla çıkamaz. Mümkün değil zaten. Monitör o uzayın tamamını veya daha fazlasını gösteriyorsa %100, yani tamamını gösterebiliyor olur.
Bu, daha çok profesyoneller veya tasarımcılar için önemli.
Mesela kullanıcı X renk uzayı ile çalışıyor. Kullanıcı sadece çalıştığı uzayı monitörünün ne kadarını görüntüleyebileceğine bakar. O uzayın dışında ne kadar fazla renk gösterirse göstersin, kullanıcıyı ilgilendirmez.
- Ama eklersek, yani ne kadarını kapsadığını değil sadece 2 uzayın (Monitörünki ve karşılaştırdığımız DCI-P3 gibi bir uzay) hacimlerini karşılaştırırsak buna da “Gamut Volume”, Türkçesiyle “Gamut hacmi” deriz.
Bunu biraz açayım. Bu ölçümde iki renk uzayının hacmine, boyutuna bakılır ve karşılaştırılır sadece. Yani, monitor X renk uzayının içindeki renklerin hepsini gösteremeyebilir, ama boyutu o uzay ile aynı ise buna “X %100” diyebiliriz. Bunlar %100’ün üstüne çıkabilir.
Bu da standart kullanıcılar için daha önemlidir. O uzayı bu uzayı kapsaması önemli değil, çünkü fazla renk gösterip renkler canlı olsun kullanıcıya yeter.
Örnek olarak da LG 27GL850B’nin ölçüm sonucunu koyayım;
Siyah üçgen LG 27GL850B’nin renk uzayı, beyaz üçgen AdobeRGB renk uzayı.
3 ana renk nokta olarak doygunluklarına göre yerleştirilmiş ve böyle bir üçgen oluşmuş.
LG’nin kapsadığı alan AdobeRGB ile neredeyse aynı büyüklükte olmasına rağmen AdobeRGB %84 civarı kapsamış. İşte bu, gamut coverage yani gamut kapsaması.
Mesela kırmızıları AdobeRGB renk uzayından çok daha iyi ama o kısmı atıyoruz. Sadece AdobeRGB’nin ne kadarını gösterebildiğini yazıyoruz.
Ama „Gamut Volume“ yani gamut hacmi olarak bakarsak belki de monitor AdobeRGB %100 çıkacak.
Kısacası renk gamı ne kadar yüksek, o kadar canlı renkler. Monitörlerde renk canlılığını etkileyen birçok faktör var, ama en önemlilerinden birinin bu olduğunu söyleyebilirim.
Soru: Renk gamı aynı olan monitörler renk kalitesi olarak aynı mıdır?
Cevap: Renk derinliği, panel türü, parlaklık gibi çok önemli etkenler olduğundan kesinlikle hayır.
Ama o özellikler de aynı olsa dahi aynı görüneceklerinin garantisi yok.
Bir kere öncelikle „Renk gamı aynı“ ne demek? İki tane sRGB %125 monitörün renk gamı, uzayı aynı mıdır mesela? Hayır, böyle bir garanti yok.
Evet, renk hacimleri aynıdır, ama şöyle bir olay da var:
Yukarıda 3 ana rengin de bağımsız olduğunu, bir monitörde yeşiller iyi iken kırmızıların kötü olabileceğini söylemiştim. Yukarıdaki LG monitörü düşünün. AdobeRGB ile neredeyse aynı büyüklükte bir renk uzayına sahip.
Yani ikisini de gamut volume olarak AdobeRGB %100 farz edebiliriz.
İkisi de AdobeRGB %100 olmalarına rağmen ne kadar da farklılar değil mi?
Bu iki tane sRGB %125 monitörde de geçerli. Bir tanesi yeşillerde sRGB’den %25 daha iyi olabilir, diğeri mavi ve kırmızılarda mesela.
Peki, renk uzayları da tamamen aynı olursa aynı mı olurlar?
Cevap: Hayır. İşte burada da renk doğruluğu işin içine giriyor.
Büyük renk uzayı daha canlı renkler demek ama daha doğru renkler demek değil. Katkısı var tabii, ama renk gamı çok yüksek olup renk doğruluğu vasat olan monitörler de var.
Renk doğruluğu, ekran kartından gelen rengin monitörde ne kadar doğru yansıtıldığıdır.
Soru: Renk gamının çok yüksek olması aşırı doygun renkler mi sağlar? Yani görüntü gerçekçiliğini yitirir mi?
Cevap: Duruma göre değişmkele beraber genelde hayır.
Mesela yüksek renk gamı kaliteli oyun, video ve filmlerde çok canlı ve güzel renkler sağlar, aşırı doygunluk vs. söz konusu olmaz.
Ama internet ortamında standart sRGB renk uzayı olduğundan bu uzayı geçen yüksek renk gamlı monitörlerde fazla doygunluk olabilir.
Mesela Technopat logosu gereğinden fazla doygun olabilir. Fakat genelde çok göze batacak seviyede olmaz ve rahatsız olunması gereken bir şey değil.
Yine de yüksek renk gamlı monitörlere buna karşın „sRGB“ modu diye geçen renk uzayını sRGB’ye sabitleyen modlar olabiliyor.
Genelde profesyonellerin işine yaramakla beraber görüntüde gereğinden fazla doygunluğu sevmeyenler de bu modu kullanabiliyor.
Özetle profesyonel değilseniz çok takmanızı önermemekle beraber bu tarz şeylerde çok hassas iseniz sRGB modu bulunan bir monitör seçebilirsiniz.
Soru: Monitörümün renk gamını nereden öğrenebilirim?
Cevap:
- Monitörün sitesine bakın.
- Bulamazsanız (Ki böylesine mühim bir değeri yazmama gibi bir alışkanlıkları var üreticilerin) DisplaySpesifications gibi teknik bilgilerin bulunduğu sitelere veya DisplayNinja gibi monitör inceleme sitelerine bakın.
- Yine bulamazsanız Pcmonitorsinfo, Rtings gibi profesyonel monitör inceleme sitelerine veya Technopat, Hardware Unboxed gibi kendi ölçümlerini yapan Youtube kanallarına bakın.
- Onlar kendi ölçümlerini paylaşır ve üretici firma o bilgiyi vermese dahi renk gamını öğrenebilirsiniz.
- Burada da yoksa Reddit gibi platformlardaki monitör incelemelerine, tartışmalara ve makalelerine bakın. Kullanıcılar monitörlerinin renk gamını ölçüp oralarda paylaşabiliyor.
Eğer hiçbir şekilde bulamazsanız maalesef kalibrasyon cihazı olmadan ölçmeniz mümkün değil.
Ne var ki yeni nesil ve renk gamı belli olmayan monitörleri günümüz standardı olan NTSC %72 veya sRGB %90-100 civarı olarak sayarsanız tutturma ihtimaliniz yüksektir.
Renk gamlarının bundan yüksek olması bence çok zor (Öyle olsa gözümüze gözümüze sokacaklarını düşünüyorum ki öyle), ama belki daha düşük olabilir.
Yani bu kaba tabirle “Mantıklı sallama” yöntemi kesinlikle %100 sonuç veremez ve risklidir.
Soru: Monitörlerin renk gamı değerlerinde sapma olabilir mi? Mesela sRGB %100 diye geçen bir monitörü eve getirip ölçtüğümüzde sRGB %90 çıkabilir mi?
Cevap: Evet, sapmalar olabilir. Genelde olur da. Ama sRGB %100’den %90’a düşecek kadar fazla olmaz genelde.
Benim gözlemime göre çoğunlukla %2-4 aşağı veya yukarı (Genelde aşağı) olabiliyor.
Ama bu sapmalar sizin fark edip üzüleceğiniz veya sevineceğiniz sapmalar değil. Yani üzerine çok düşünmeye gerek yok.
Soru: Renk gamını neler etkiler? Panel kodları bile aynı olup renk gamları çok farklı olan monitörler var (Örneğin AOC 24G2U ve Viewsonic XG2405).
Cevap: Panelin de büyük bir önemi bulunmak ile beraber temel olarak arka ışığın kullanımı çok etkili. Bu yüzden panel kodlarının aynı olup renk gamlarının farklı olması olağanüstü bir şey değil.
Rehber burada biter. Kısaca renk gamutu/gamı, monitörlerde renk canlılığına önem veren birisinin bakması gereken ilk değerdir ve görüntü kalitesi için çok önemlidir. Ne yazık ki monitör önerirken kimse bakmıyor.
Son düzenleme:
