Uçakta fırlatma koltugu

Bir pilotun, bir hawker siddeley 'harrier' jet av uçağından, roketli fırtatma koltuğuyla atılması.



Roketli fırlatma koltuğu (üstte) elle kumanda kolu, pilota paraşütü istediği zaman' açma ve koltuktan kurtulma olanağı sağlar.

İkinci dünya savaşının sonlarına doğru tehlike durumlarında askeri uçaklardan paraşütle atlamak oldukça güçleşti. Ayrıca jet uçaklarının kullanılmaya başlanması ve bunların hızlarının çok yüksek olması nedeniyle uçakların yanından paraşütle atlama işi olanaksızlaştı. 1944 yılında james Mart'in, Londra'daki uçak yapım bakanlığı'na çağrıldı ve av uçaklarında, pilotların tehlike durumunda kullanabilecekleri bir paraşütle atlama donanımı üstünde araştırma yapması istendi.

Çeşitli seçenekler üstünde yapılan araştırmalar, pilot koltuğunun fırlamasını sağlamanın iyi sonuç vereceğini ortaya koydu. Koltuğun uçaktan fırlatılmasından sonra, pilot, koltuğu atabilecek ve çekeceği bir kordonla paraşütünü açabilecekti. Bu sistem, zamanın hava kuvvetlerince öne sürülen koşullara da uyuyordu: Fırlatma sistemi, elde bulunan güvenlik donanımlarından yararlanacaktı.

çalışması : herhangi bir tehlike durumunda çalıştırılan fırlatma koltuğu, üstünde bulunan pilot, paraşüt ve ilk yardım paketiyle birlikte uçaktan dışarı atılır. Fırlatma işlemini gerçekleştiren fırlatma tabancası, uçağın içine, pilot koltuğunurı arkasına dikey durumda bağlanır ve koltuğu sesüstü hızla yol alan uçaktan bile oldukça uzağa fırlatacak kadar güçlüdür.

Bazı koltukların altına, fırlatma yüksekliğini artırma amacıyla, fırlatma tabancasına ek olarak, küçük bir roket motoru takılır. Koltuk uçaktan ayrılırken, roket de çalışmaya başlar ve koltuğu, üstündekilerle birlikte yaklaşık 90 m yüksekliğe fırlatır. 90 metre, fırlatmanın yerdeki uçaktan yapılması durumunda bile, paraşütün güvenle. Açılmasını sağlamaya yeterlidir. Bu özellik, dikine kalkış, iniş ya da kısa kalkış, iniş yapan uçaklar ile yere yakın düzeyde pikeye geçen uçaklarda çok değerli bir gelişmedir.

Fırıatma işlemini başlatmak için pilot, başının üstünde ya da dizlerinin arasında bulunan bir kolu çeker. Bazı uçaklardaysa. Pilotun yüzünü rüzgardan koruyan siperler vardır. Bu siperin ya da kolun çekilmesiyle, önce, pilot kabininin üstündeki kapak (kanopi) fırlayıp gider; ardından da ateşlenen bir kartuş öteki kartuşları ve fırlatma tabancasını ve varsa roket motorunu ateşleyip koltuğu yukarı doğru fırlatır.

Koltuğun uçaktan ayrılmasını izleyen ilk işlem, koltuğun üstüne bağlı olan küçük paraşütün açılmasıdır. Küçük paraşüt, küçük paraşüt tabancasından fırlatılan bir çelik kurşun yardımıyla kutusundan çıkarılıp hemen açılır. Bu paraşütün görevi koltuğu dengeleyip hızını düşürmek böylece pilot paraşütünün parçalanmadan açılmasını sağlamaktır. Küçük paraşüt koltuğu yeterince yavaşlatınca basınca karşı duyarlı (barostatik denetimli) ve zaman ayarlı salıverme birimi pilotu koltuğa bağlayan kemeri çözer ve pilot açılan paraşütün kendisini çekmesiyle koltuğundan ayrılarak olağan paraşüt ınişine geçer.

Uçaktaki fırlatma işlemi, 3000 metrenin üstünde olmuşsa, zaman ayarlı salıverme birimi, bir aneroit altimetre ya da barometre gibi, atmosfer basıncıyla çalışan barostatla denetlenir ve daha geç çalışır (yükseklik arttıkça, atmosfer basıncı düşer). Ana paraşütürı açılması bu yüksekliğe kadar geciktirilerek pilotun, soğuk ve düşük yoğunluklu üst atmosfer tabakalarından kısa sürede inmesi sağlanır. Koltukta, ayrıca, fırlatma sırasında otomatik olarak çalışmaya başlayan ve pilotun rahat soluk almasını sağlayan.
Bir oksijen sistemi de bulunmaktadır.

Fırlatma ve paraşütün açılıp koltuğun ayrılması işlemleri otomatik olarak gerçekleşir; ama bu sistemlerden birinin bozulması durumunda pilot, paraşütünü, bir kordonu çekerek elle de açabilir.

kurtarma kabinleri: ses hızının çok üstündeki hızlarda uçmakta olan uçaklarda, fırlatma koltukları kullanılmaz. Çünkü pilot, çok yüksek ve apansız.
Hız düşüşleriyle karşılaşır: Pilota çarpan hava' akımı, üstündeki uçuş giysisini, başlığını ve oksijen maskesini parçalayabilecek ya da söküp götürecek güçtedir. Bu sorunun çözümü için, çağdaş av ve bombardıman uçaklarının pilot kabinleri, bir tehlike durumunda, fırlatma tabancaları ve roketlerle uçaktan ayrılabilecek biçimde yapılır. Kabınde. Düşüş hızını kesmeye ve dengelemeye yarayan paraşütler ile pilotların yeterli yükseklik ve hıza eriştiklerinde atlayabilmeleri için fırlatma koltukları bulunur.

yardımcı gereçler: fırlatma koltuğunda, paraşütün yanı sıra, yaşam koşullarının güç olduğu bölgelere inen pilotların kullanabilmesi için bir yardım paketi bulundurulur.
Paraşütle atlayan pilot, bir göle ya da denize inerse, üstündeki can yeleğlnden başka, kendiliğinden şişen kauçuk bot kullanır. Bu yardım paketindeki en önemli araçlardan biri de, pilotun kendini arayan öteki uçaklara ve gemilere yerini bildirmesini sağlayan verici radyordur. Yardım paketinde ayrıca, sinyal verme aygıtları, koruyucu giysiler, besın maddeleri ve balık avlama donanımı gibi gereçler bulunur.
Fırlatma koltuğu, modern askeri uçakların en önemli parçalarından biridir. Yalnızca Mart'in-baker firmasının yaptığı fırlatma koltukları bugüne kadar 4 250'den fazla pilotun yaşamını kurtarmıştır.



Fırlatma koltuğunun çalışması:

1- Fırlatma mekanizmasını çalıştırmak için yüz siperi çekilir.
2-Pilot kabini kapağı fırlayıp uçar.
3- Pilot ayaklarını geri çeke. Koltuk fırlamış ve küçük paraşüt ateşlenmiştir.
4- Koltuk fırlatma işleminin başlamasından yarım saniye sonra küçük paraşüt ateşlenir ve piston paraşütü kutusundan çekip çıkarır.
5- Küçük paraşüt koltuğu dengede tutar ve hızını düşürür.
6- Zamanlı salıverme birimi çalışır ve küçük paraşütün çekişini ana paraşüt ile yüz siperine geçirerek onları serbest bırakır. Bunlara bağlı olan omuz ve ayak bağları da açılarak koltuğu bırakır.
7- Küçük paraşüt ana paraşütü açar ve pilot ana paraşütün çekişiyle koltuktan kurtulup ağır inişe başlar.
8- Pilot normal bundan sonra normal paraşüt inişini yapar.

Alıntı: Nasıl çalışır ansiklopedisi, 3. cilt, sayfa 787-790, fırlatma koltuğu.