Genişletilmiş gerçeklik (Extended Reality) veya kısa adıyla XR, sanal gerçeklik, artırılmış gerçeklik ve karma gerçeklik dahil olmak üzere daha yeni, sürükleyici teknolojileri kapsayan bir şemsiye kategoridir. Genişletilmiş gerçeklik alanında yaşanan gelişmeler, çalışma, yaşama ve oyun oynama şeklimizi çoktan değiştirmeye başladı bile. Ancak her şey daha yeni başlıyor.
Genişletilmiş Gerçeklik Nedir?
Sanal, artırılmış ve karma gerçeklik, XR teknolojisinin temel unsurlarını oluşturuyor. Sanal gerçeklik (Virtual reality/VR), genel olarak insanların simüle edilmiş sanal bir ortama girmesini sağlıyor. VR kullanıcıları genellikle gözlükler aracılığıyla kendilerini sanal bir dünyada buluyor. Ne yazık ki sanal gerçeklik donanımları başta ülkemizde olmak üzere halen pahalı diyebileceğimiz bir seviyede. Yine de bu teknolojilere ulaşabilen önemli bir kitle var.
En son VR teknolojileri bu sınırları zorlayarak ortamların gerçek dünya gibi görünmesini ve davranmasını sağlıyor. Ayrıca dokunma, ses ve koku gibi ek duyular için destekler eklenmeye başladı. VR ile oyuncular bir video oyununa tamamen dalabilirler, tasarımcılar ve müşteriler inşaattan önce ayrıntıları tamamlamak için bina projelerini gözden geçirebilir ve perakendeciler fiziksel bir ekran oluşturmadan önce sanal ekranları test edebilirler.
Artırılmış gerçeklik nedir?
Artırılmış gerçeklik (Augmented reality/AR) teknolojisini işlenmiş bir görüntünün gerçek dünya üzerine bindirilmesi olarak tanımlayabiliriz. Mobil oyun Pokémon GO, oyuncular mahallelerinde dolaşırken çimler ve kaldırımlar üzerinde duran bilgisayar tarafından oluşturulan canavarları göstererek AR’yi ana akım haline getirdi.
AR grafikleri, cep telefonları, tabletler ve diğer cihazlar aracılığıyla görülerek kullanıcılara yeni bir tür etkileşimli deneyim sunmakta. Örneğin yön bulma deneyimi AR ile iyileştirilebilir. Bir otomobilin ön camları, 2B bir haritayı takip etmek yerine sürücüyü tam olarak nereye dönmesi gerektiğini yönlendiren simüle edilmiş oklarla yön tayin edebilir.
Karma Gerçeklik Nedir?
Karma gerçeklik, kullanıcıların dijital ve fiziksel dünyalarla doğrudan etkileşime girebilecekleri bir ortam yaratan, gerçek dünya ve işlenmiş grafiklerin kusursuz bir entegrasyonudur.
Karma gerçeklik (Mixed Reality/MR) ile gerçek ve sanal nesneler karışırken tek bir ekranda birlikte kullanıcılara sunuluyor. Kullanıcılar bir kulaklık, telefon veya tablet aracılığıyla MR ortamlarını deneyimleyebilir ve dijital nesneleri fiziksel dünyaya yerleştirerek veya hareket ettirerek etkileşime girebilir.
İki tür MR mevcut:
- Sanal nesneleri gerçek dünyayla bir araya getirme: Örneğin bir kullanıcının gerçek dünyayı bir VR gözlüğündeki kameralar aracılığıyla gördüğü ve sanal nesnelerin görünüme kusursuz bir şekilde karıştığı durumlar. Daha iyi anlamak için bu videoyu izleyebilirsiniz.
- Gerçek dünyadaki nesneleri sanal dünyalara karıştırma: Örnek olarak dünyada oynayan VR oyuncusunu izlemek gibi sanal dünyaya karıştırılmış bir VR katılımcısının kamera görüntüsünü verebiliriz.
Genişletilmiş Gerçekliğin Tarihi
Sanal gerçeklik, ilk olarak insanları uçuş simülatörlerinde eğitmek için belirli sektörlerde kullanılmaya başladı. Enerji ve otomotiv tasarım endüstrileri de bu teknolojiyi erken benimseyenler arasındaydı. Simülasyon ve görselleştirme tarafında VR kullanımı için büyük süper bilgisayarlar gerekiyordu. Ayrıca ultra yüksek çözünürlüklü ekranlar ve duvarlardan tavana kadar her yüzeye yansıtılan VR ortamına sahip boş odalar (VR cave) olmak üzere özel alanlara ihtiyaç duyuluyordu.
Yıllar içinde VR çoğu kullanıcı için satın alınabilir hale geldi. Küçük VR ekosistemi esas olarak büyük kurumlardan ve akademik araştırmacılardan oluşuyordu. SteamVR ile birlikte HTC Vive ve Oculus Rift gibi sanal gerçeklik gözlükleri ise yaygınlaşma konusundaki önemli adımlar oldu.
İnsanlar artık sürükleyici VR içeriklerini deneyimlemek için kişisel sanal gerçeklik gözlüklerine çok daha kolay ulaşabiliyor. Öte yandan yeni nesil ekran kartları oldukça güçlendi, oyunların grafikleri ise gelişmeye devam ediyor. Birdenbire VR milyonlarca kişi tarafından erişilebilir hale gelirken büyük bir ekosistem ortaya çıktı.
Son yıllarda hepsi bir arada (AIO) gözlüklerin piyasaya sürülmesiyle yeni bir VR inovasyon dalgası başladı. Daha önce tamamen sürükleyici VR deneyimleri, güçlü PC’lere fiziksel bir bağlantı gerektiriyordu. Bu gelişmiş gözlükler, işletim sistemi ve görüntüyü hesaplama yeteneği olmadığı için bağımsız bir cihaz olarak çalışamadı.
Ancak AIO cihazlarıyla kullanıcılar, her zaman tam olarak ulaşılabilir bir deneyim sağlayabilen, basit bir kurulumla çalışan özel bir cihaza erişim elde etti. VR akış teknolojisinin yeniliği ile birleştiğinde, kullanıcılar artık hareket halindeyken bile güçlü VR ortamlarını deneyimleyebiliyor.
Yeni Nesil Genişletilmiş Gerçeklik Dünyası
Yüksek kaliteli XR giderek daha erişilebilir hale geliyor. Dünya çapındaki tüketiciler, sürükleyici oyundan uzaktan öğrenmeye ve sanal eğitime kadar XR deneyimi yaşamak için AIO cihazlar satın alıyor. Büyük kuruluşlar, iş akışlarına ve tasarım süreçlerine XR süreçlerini dahil etmeye başladı.
Günümüzün en büyük trendlerinden biri ise buluttan 5G aracılığıyla XR deneyimleri sağlamak. Bu, iş istasyonlarına bağlı olma veya deneyimleri tek bir alanla sınırlama ihtiyacını ortadan kaldırıyor.
İnsanlar buluttan 5G üzerinden akış gerçekleştirerek XR cihazlarını kullanabilir, konum ve zamandan bağımsız olarak bir veri merkezinden XR deneyimlerini çalıştırmak için bilgi işlem gücünü elde edebilir. NVIDIA CloudXR gibi gelişmiş çözümler, sürükleyici akışı daha erişilebilir hale getiriyor, böylece daha fazla XR kullanıcısı her yerden yüksek kaliteli ortamları deneyimleyebiliyor.
Aynı zamanda AR de daha yaygın hale gelmeye başladı. Pokémon GO popüler geldikten sonra AR, bir dizi ek tüketici alana adım attı. Birçok sosyal medya platformu, kullanıcıların yüzlerine yerleştirebilecekleri filtreler ekledi. Perakende sektöründeki kuruluşlar, fotogerçekçi işlenmiş 3D ürünleri sergilemek için AR’yi birleştirdi ve müşterilerin bu ürünleri bir odaya yerleştirmesini ve herhangi bir alanda görselleştirmesini sağladı
Ayrıca mimari, imalat, sağlık ve daha pek çok sektördeki işletmeler, iş akışlarını büyük ölçüde iyileştirmek ve benzersiz, etkileşimli deneyimler oluşturmak için gelişmiş teknolojiler kullanıyor. Örneğin mimarlar ve tasarım ekipleri, yerinde ilerlemeyi görebilmek ve dijital tasarımlarla karşılaştırabilmek maksadıyla inşaat projesi izleme için AR’yi entegre olarak kullanmakta.
Hala oldukça yeni olmasına rağmen MR, XR alanında yerini kuvvetlendirmeye devam ediyor. Varjo XR-3 de dahil olmak üzere MR için üretilmiş aygıtların ortaya çıkması da bunu tasdikliyor. MR gözlükleri ile mühendislik, tasarım, simülasyon ve araştırma alanlarındaki profesyoneller, gerçek hayatta 3D modellerini geliştirebilir ve bunlarla etkileşime girebilir.
Genişletilmiş Gerçekliğin Geleceği
XR teknolojisi ilerledikçe, başka bir teknoloji kullanıcıları yeni bir çağa itiyor: Yapay zeka. Yapay zeka (AI), VR’de tasarımcılara yardımcı olan sanal asistanlardan, bireyleri kendin yap projelerinde yönlendirebilecek akıllı AR kaplamalarına kadar XR alanında önemli bir rol oynayacak.
Örnek olarak, bir gerçeklik gözlüğü taktığınızı ve içeriğe doğal konuşma ve hareketlerle ne yapacağını söylediğinizi hayal edin. Eller serbest ve konuşmaya dayalı olarak hareket ettiğinizde, bir işte uzman olmasanız bile harika tasarımlar ortaya çıkarabileceksiniz. Ayrıca insanlar son derece karmaşık projeleri tamamlayabilecek ve güçlü uygulamaların yeteneklerinden yararlanabilecek.
NVIDIA Omniverse gibi platformlar, kullanıcıların 3B simülasyonlar ve sanal dünyalar oluşturma şeklini çoktan değiştirdi. Omniverse, dünyanın her yerinden kullanıcıların dijital ikiz simülasyonları geliştirmesine ve çalıştırmasına olanak tanıyor. Platform, kullanıcılara 2B monitörler veya tercih ettikleri XR deneyimi aracılığıyla fiziksel olarak doğru, tamamen ışın izlemeli sanal dünya için ortam yaratma esnekliği sağlıyor.
Sanal gerçeklik dünyası her geçen gün gelişmeye devam ediyor ve bu noktada olanaklar neredeyse sınırsız. Önümüzdeki 10 yıl içerisinde belki tahmin bile edemeyeceğimiz yenilikler görme fırsatı bulacağız.
