XMP 3.0 Nedir? Nasıl Çalışır?

Eğer donanımlarla ilgileniyorsanız “XMP (Extreme Memory Profile)” teknolojisini mutlaka duymuş olmalısınız. Intel tarafından geliştirilen bu teknoloji ilk kez 2007 yılında kullanıma sunulmuştu. Sonrasında XMP 2.0 ile bazı geliştirmeler yapıldı. DDR5 belleklerin piyasaya sürülmesiyle beraber XMP 3.0 teknolojisinden bahsetmeye başladık.

Peki XMP 3.0 ne işe yarar? Yeni teknolojinin getirdiklerine, nasıl çalıştığına ve bilgisayar performansını artırmak için neler yaptığına yakından bakıyoruz.

XMP Profilleri Ne İşe Yarar?

XMP’nin nasıl çalıştığına gelmeden önce JEDEC’ten bahsetmemiz gerek. JEDEC bellek standartları, satın aldığınız bir RAM’i sisteminize taktığınız anda çalışacağı bir dizi standart zamanlama ve frekansa verilen genel bilgileri ifade ediyor.

Yüksek frekans hızlarıyla pazarlanan bellekler genelde varsayılan olarak daha düşük hızlarda, JEDEC tarafından belirlenen standartlarda çalışır. Bu varsayılan ayarları değiştirmediğiniz sürece kullandığınız bellekler kararlılığı sağlamak için sabit hızda çalışmaya devam edecektir.

Intel, RAM hızlarını ve zamanlama değerlerini basit bir ve pratik bir şekilde ayarlamamız için Extreme Memory Profile teknolojisini geliştirdi. Başka bir deyişle, her şey algoritma tarafından belirleniyor, hazır profiller sayesinde tek bir tık ile bellek değerleri değiştirilebiliyor.

Kısacası XMP, varsayılan ayarlar ile sağlanan kararlılıktan ödün vermeden RAM’inizi reklamı yapılan yüksek hızlarda şekilde çalıştırmamıza olanak tanıyor. Şimdi XMP 3.0’ın getirdiği ek geliştirmelere ve avantajlara yakından bakalım.

XMP 3.0 Nasıl Çalışır?

XMP’nin üçüncü sürümü olan XMP 3.0, yeni nesil DDR5 RAM’lere özel olarak hazırlandı ve mevcut XMP algoritmaları üzerinde çeşitli iyileştirmeler getiriyor. Öncelikle, yeni nesil XMP daha fazla profil ve bu profillerin özelleştirilmesinde daha fazla esneklik sağlıyor. Bunun yanında, XMP 2.0 için 102 bayt olan kontrol alanı XMP 3.0 ile 384 bayta çıkarıldı.

Yeni sürümle yapılan geliştirmeler sayesinde bellek hız aşırtma süreci iyi hale gelirken sistem performansı da olumlu etkileniyor. Şimdi XMP 3.0’ın kullandığı ve bilgisayar performansına katkılar sağlayan temel etkenlere geçelim.

Dynamic Memory Boost Teknolojisi

Intel, DDR5 RAM desteğini masaüstü platforma ilk olarak 12. Nesil Core Alder Lake işlemcilerle getirmişti. Bu işlemciler aynı zamanda Dynamic Memory Boost Technology (Dinamik Bellek Yükseltme Teknolojisi) ile birlikte geliyor. Özetlemek gerekirse, bu kullanıcı isteği üzerine daha yüksek performans sağlayan akıllı bir hız aşırtma özelliği; yani sistem, o anda kullanılan uygulamaların artırılmış RAM hızlarından yararlanıp yararlanamayacağını otomatik olarak algılayabiliyor.

Yeni nesil platformlarda çalışan bellekler, uygulama bazında bellek hızını ayarlayabiliyor. Bildiğiniz üzere CPU’larda dahili bellek kontrolcüleri mevcut. Kontrolcüler standart JEDEC hızlarından XMP profillerine daha akıllıca geliş yaptığında, gerektiğinde kararlılık ve yüksek performans sağlanabiliyor. Ayrıca gerek olmadığında RAM’ler daha düşük hızlara geri çekiliyor.

XMP 3.0 ile Overclock

XMP 3.0 ile mevcut profillerin sayısında artış olduğunu söylemiştik. Yeni sürümle normalde iki adet olan fabrika profili sayısı üçe çıkıyor. Bununla birlikte, özelleştirebileceğiniz ve yeniden adlandırabileceğiniz iki adet yeniden yazılabilir profil daha eklendi. Böylece modüllerde ince ayar yaparak ve test ettiğiniz profilleri kaydederek mümkün olan en iyi RAM performansını bulabilirsiniz. Profillerde değişiklik yapabilir, kullanım senaryosuna göre geçiş yapabilirsiniz.

Toplamda beş bellek profili sunan XMP 3.0, kitleri ayarlamak ve bellek profillerinin sunabileceği en iyi performans-kararlılık kombinasyonunu yapmak için yeni araçlar da sunuyor. Yani DDR5 belleklerle hız aşırtma yapmak artık daha kolay.

Genel olarak, her türlü donanımla yapılan hız aşırtma işlemi az ya da çok riski beraberinde getirir. Bildiğiniz gibi overclock sonrasında kararsızlık sorunları olabiliyor. Ancak XMP Profillerinde yer alan yapılandırmalar, voltaj, zamanlama ve frekansın maksimum uyumluluk ve kararlılığa ayarlanması için test edildi. Bu nedenle XMP 3.0, manuel overclock ile gelen riskleri en aza indirirken daha yüksek kararlılık isteyenler için iyi bir seçenek. Ayrıca basit ve pratik.

XMP 3.0 Sadece Intel Donanımlarla mı Çalışır?

XMP bir Intel teknolojisi olsa da AMP (AMD Memory Profile), EOCP (Extended OverClock Profile) veya DOCP (Direct OverClock Profile) olarak AMD anakartlarda da kullanılabiliyor. XMP 3.0 başlangıçta yalnızca Intel platformları için mevcut olsa da, Ryzen 7000 ‘Zen 4’ işlemcilerin piyasaya sürülmesiyle birlikte AMD platformlarla da uyumlu hale geliyor.

XMP 3.0 Destekli RAM’ler

XMP 3.0 desteğini merak ediyorsanız, Intel’in yeni teknoloji için onaylanmış bellek modüllerinin resmi listesini bu bağlantıdan kontrol edebilirsiniz. Doğal olarak liste pek geniş değil ve belirli anakart, işlemci ve bellek modülü kombinasyonlarını kapsıyor. Listede yer alan bir anakart/CPU’ya sahipseniz XMP 3.0 sertifikalı RAM’lerden birini satın alabilirsiniz. Tahmin edebileceğiniz gibi, testler gerçekleştikçe ve yeni donanımlar piyasaya çıktıkça bu liste genişleyecek.

XMP 3.0 etiketi taşımayan bellek veya resmi listede yer almayan donanımlara sahip olsanız bile bu teknolojiyi kullanabilirsiniz. Ancak böyle durumlarda kararsızlık sorunları yaşayabilirsiniz. Başka bir deyişle, bir sorun çıkıp çıkmayacağının garantisi yok.

XMP 2.0 ve XMP 3.0: Neler Değişti?

Şimdi genel bir değerlendirme yapalım. DDR5 ve Dynamic Memory Boost Teknolojisi ile birlikte gelen XMP 3.0, çalışan uygulamaların otomatik olarak algılanan performans gereksinimlerine göre JEDEC hızlarından XMP’ye akıllı geçiş sağlıyor. Normalde iki adet sunulan varsayılan RAM profili üçe çıktı. Ek özelleştirilebilir iki profille birlikte toplam sayı artık beş.

Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda, XMP 3.0’ın 2007’den bu yana kullanılan XMP’ye yapılan en önemli yükseltme olduğunu söyleyebiliriz. Ayrıca sistem performansı ve hız aşırtma deneyimine bazı önemli iyileştirmeler getirdiğini söylemek yanlış olmaz.

AMD Cephesi: XMP ve EXPO

AMD, Ryzen 7000 ve AM5 tanıtımıyla birlikte DDR5 hız aşırtma profilleri sunan EXPO teknolojisini kullanıma sunmuştu. AMD Extended Profiles for Overclocking (EXPO), Intel XMP 3.0’a alternatif bir teknoloji olarak karşımıza çıkıyor. Yeni nesil 600 serisi AMD yonga setlerinde tek tıklamayla overclock yapmak mümkün olacak. Üreticiler tarafından hazırlanan profiller, bizim için mümkün olan yüksek hızları ve zamanlama derecelerini otomatik olarak ayarlayacak.

AMD EXPO ve Intel XMP Teknolojileri Aynı Belleklerde Kullanılabilecek

Peki XMP ve EXPO bir arada nasıl tutulacak? DDR5 bellek hız aşırtma profillerinin tek bir modelde bir arada bulunması mümkün. Bu noktada her iki teknolojiye ait profillerin ayrı tutulacağı söyleniyor. MSI için çalışan bir overclock ustası olan Toppc tarafından da bunun mümkün olduğu onaylandı. SPD (Serial Presence Detect) profilleri farklı baytlara ve bloklara sahip, yani diğer ayarları etkilemeden bir modülde saklanabiliyor.

Intel XMP 3.0 ve AMD EXPO, bellek tedarikçilerinin kullanım modellerine bağlı olarak kullanıcı tanımlı profiller sunmalarına olanak tanıyor. Kullanıcılar oyun performansına pozitif etki ettiği kanıtlanmış düşük gecikmeli profili seçebilecek ya da günlük görevler için kararlı yapılandırma sağlayan varsayılan bellek ayarına bağlı kalabilecek. Yani tercih tamamen kullanıcıya kalacak ve bu iyi bir haber.