Teknolojik cihazları düzgün bir şekilde kullandığımızda çoğu ürün ve bileşen yıllarca çalışmayı sürdürür. Ancak bizden kaynaklı bir sorun olmasa bile bazı bileşenlerin zaman içinde arızalandığına tanık oluruz. Ekran kartı, RAM ve anakart dahil olmak üzere her donanım arızalanma potansiyeline sahip.
RAM de hassas yapısı olan ve neredeyse her teknolojik alette yer alan bir bileşen. Geçmişte ekran kartının arızalandığını gösteren bazı belirtilere değinmiştik. Bugün de bozulmak üzere tekleyen, bize sinyaller veren RAM’in verebileceği tepkilere bakacağız. Elbette aşağıdaki problemlerden biriyle karşılaşmanız sorunun %100 bellekten kaynaklandığını göstermiyor. Ancak bu belirtilerden birini görüyorsanız RAM arızasının yaklaştığını düşünebilir, buna göre hareket edebilirsiniz.
RAM Arızası Neden Önemli?
Bozuk bir klavyeyle bir süre idare edebilirsiniz fakat RAM her sistemin kritik parçalarından biridir. Olumsuz olan şu ki, bütün olarak düşünecek olursak bilgisayarın bileşenleri arasında yüksek arıza oranına sahip parçalardan biri.
Basit bir ifadeyle RAM, makinenizin kaç uygulamayı sorunsuz bir şekilde çalıştırabileceğinden sorumludur. Veriler geçici olarak bellekler üzerinde tutulur ve ihtiyaç olduğunda hızlı bir erişim sağlanır. Genellikle işletim sistemleri, web tarayıcılar, oyunlar ve büyük yazılımlar yüksek miktarda bellek tüketir.
Sabit diskler ve SSD’ler sistem yeniden başlatılsa bile verileri üzerinde tutabilir. Daha hızlı çalışan RAM ise verileri geçici olarak saklar. Tabiri caizse sistemin içinde her an lazım olabilecek verileri hızlı bir şekilde tutan bir ara köprü olarak tanımlayabiliriz.
RAM, bilgileri anında işlemek için kullanılır. Bir elektronik tabloyu sıralamak ya da ekranda görüntülemek gibi belirli bir görevi gerçekleştirmek istediğinizde, işletim sistemleri bu işlemi gerçekleştirmek için verileri sabit diskten RAM’e aktarır. Bu verilerle aktif olarak çalışmayı bitirdiğinizde ise bilgisayar (bazen sizin talimatınızla) bu verileri uzun süreli depolama birimine kaydeder.
Uzun sözün kısası, RAM sistemin senkronize ve hızlı çalışması için çok önemlidir. Artık karşılaşabileceğiniz arızalanma belirtilerine geçebiliriz.
Genel Performans Düşüşleri
RAM arızasının en belirgin işaretlerinden biri de zaman içinde azalan performans değerleri. Bilgisayarınızı ilk açtığınızda mükemmel çalıştığını ancak kullandıkça yavaşladığını fark ederseniz bir yerlerde yanlışlık var demektir. Bu bağlamda, sorun özellikle Photoshop, oyunlar ve web tarayıcıları gibi yoğun bellek gerektiren uygulamalarda daha belirgin olacaktır.
Elbette sorunun nedeni hatalı RAM olmayabilir: İyi optimize olmayan bir program veya kötü amaçlı bir yazılım makinenizin CPU’sunu tüketiyor veya bellekte sızıntı yapıyor olabilir. Böyle durumlarda Görev Yöneticisi üzerinden bileşenlerin kullanım durumunu kontrol edebilirsiniz. Performans düşüşünü anlamlandıramıyorsanız sorun RAM kaynaklı olabilir.
Şöyle bir yöntem deneyebilirsiniz. Bilgisayarınızı yeniden başlatın ve hiçbir uygulamayı çalıştırmayın. Herhangi bir uygulama çalışmasa bile (arka planda yüksek kaynak tüketen uygulamalar dahil) aynı şey olmaya devam ediyorsa ufak ufak bellek araştırması yapmaya başlayabilirsiniz.
Ani Çökmeler ve Mavi Ekran
Performans düşüşlerinde olduğu gibi, bilgisayarınızda yaşadığınız çökmeler doğrudan RAM arızası olduğunu göstermez. Ancak mavi ekran hatalarının sıkça RAM kaynaklı olduğuna rastlıyoruz.
Mavi ekran hatası aldığınız andaki senaryo önemli. Örneğin belirli bir uygulamayı her açmaya çalıştığınızda Windows hatası alıyorsunuz buradaki suçlu bellekten ziyade uygulama olabilir. Ancak çökmeleri herhangi bir zamanda, bir uyarı almadan ve rastgele yaşıyorsanız RAM kaynaklı olma ihtimali daha yüksek.
Mavi ekran hatalarında genellikle bir hata kodu görünür; “MEMORY_MANAGEMENT” hatası gibi. Böyle bir durumda sorunun bellek kaynaklı olduğu açık lakin bu hataya başka şeyler de sebep olabilir:
Ani Yeniden Başlatmalar
Bilgisayar boştayken veya herhangi bir işlem yaparken otomatik olarak yeniden başlayabilir. Bu SSD ve HDD arızalarıyla da bağlantılı olabilir, ancak özellikle bilgisayar açıldıktan sonra sık sık yeniden başlatma gerçekleşiyorsa, bu RAM arızasının bir belirtisi olabilir.
Bilgisayar masaüstünü görüntülediği anda yeniden başlatıldığını veya yeni bir şey yüklemeye çalıştığınızda çöktüğünü de fark edebilirsiniz. Böyle durumlarda bellek kaynaklı hatalara yoğunlaşabilirsiniz.
Uygulama Çökmeleri
Mavi ekran hatalarının dışında uygulama çalışırken veya oyun esnasında da çökmeler gözlemleyebilirsiniz. Çökmeler rastgele gerçekleşiyorsa RAM kaynaklı olma ihtimali güçleniyor.
Örneğin, bilgisayarınızı yoran ağır uygulamaları açtığınızda herhangi bir uyarı gelmeden çökme yaşanıyorsa RAM’iniz doğru çalışmıyor demektir.
Ani Donma ve Takılmalar
Bilgisayarınız zaman zaman donuyorsa, oyuncuların tabiriyle drop yiyorsa ve bazı uygulamaları başlatmak uzun zaman alıyorsa bunun arkasında bellek arızası olabilir.
Sebep SSD/HDD veya kötü amaçlı yazılımlar da olabilir. Bu nedenle bir antivirüs taraması yapmakta fayda var.
Ekran Kartı Hatalarının Tetiklenmesi ve Görüntü Gelmemesi
Bilgisayarınızı açtığınızda genellikle yüksek sesli bir bip sesi duyarsınız. Bu ses sistem donanımlarının doğru şekilde tanındığını ve başlatıldığını gösterir. Sonrasında ise sistem normal şekilde açılır.
Aksine işletim sistemi önyükleme yapamıyorsa, bilgisayara görüntü gelmiyorsa ve ekranda bir uyarı mesajı yer alıyorsa donanımsal bir sorun var demektir. Maalesef aynı şekilde, tek başına ele alındığında bu sorunlar RAM’in arızalı olduğuna dair kesin bir kanıt değil.
Problem doğrudan ekran kartı kaynaklı da olabilir fakat bazen RAM arızaları ekran kartının olması gerektiği gibi hareket etmesini engelleyebiliyor. Bu durumlardan biri de ekrana görüntü gelmemesi.
Mac bilgisayarınızda RAM arızası belirtilerini merak ediyorsanız, sistem açılırken uyarı seslerini dikkatlice dinleyin. Genellikle üçlü bip sesi bir RAM hatası tespit edildiğini gösterir.
Açılışta Bip Sesi
Bildiğiniz üzere POST esnasında “bip kodu” dediğimiz bazı uyarı mesajları gelir. Bilgisayarınızı başlatırken bir bip sesi, birden fazla bip sesi veya bir dizi bip sesi duyabilirsiniz. Bunlar farklı sorunlara işaret eder ve RAM de buna dahildir.
Anakart üreticilerine bağı olarak farklı bir kodları var ve tüm ayrıntılar için bir makalemiz mevcut:
Bozuk Veri Dosyaları
Sıklıkla eriştiğiniz ve kullandığınız dosyaların aniden bozulduğunu ve açılamadığını görebilirsiniz. Giderek daha fazla bozuk dosyayla karşılaşıyorsanız ve sorun zamanla daha da derinleşiyorsa suçlu RAM olabilir. Çünkü arızalı RAM sabit sürücünüzün yapısının bozulmasına neden olur, nihayetinde ise bilgisayarı hiç açamayabilirsiniz.
Tahmin edebileceğiniz üzere, bozuk veri dosyalarının ardındaki sebep SSD veya HDD arızaları da olabilir. Diğer taraftan RAM de böyle sorunlara yol açabiliyor.
Hatalı RAM Kapasite Bilgisi
Bildiğiniz gibi hem Windows hem de Mac’te sistemin sahip olduğu belleği kolayca kontrol edebiliyoruz. Eğer RAM arızalıysa işletim sistemi tarafından gösterilen toplam bellek kapasitesi de farklı görünebilir. Örneğin bilgisayarınızda 16 GB RAM (2×8 GB) takılı olduğunu biliyorsunuz ve burada kapasite 8 GB olarak görünüyor. Bu RAM’in bozuk olduğunun bir işareti olabilir.
Windows’ta Başlat menüsüne sağ tıklayın ve Sistem > Hakkında bölümüne gidin. Sisteminizde yanlış veriler görüntüleniyorsa, bu RAM’in bozuk olduğunun bir işareti olabilir.
Mac kullanıyorsanız Apple simgesine tıklayın ve Bu Mac Hakkında bölümüne gidin. Windows’ta olduğu gibi, Genel sekmesinde RAM miktarı dahil olmak üzere bazı genel sistem bilgileri burada görüntüleniyor.
Arızalı RAM Kontrolü
Birçok kez dile getirdiğimiz gibi, yukarıdaki belirtilerden biriyle karşılaşsak bile doğrudan RAM’in arızalı olduğunu düşünemeyiz. Problemli bir güç kaynağı, aşırı sıcaklık, kötü amaçlı yazılım, bozuk bir işletim sistemi kurulumu veya başka bir hatalı donanım bileşeni dahil olmak üzere yüzlerce başka neden olabilir.
Neyse ki tüm dertlerimize derman olmasa bile bozuk RAM’leri test edebilmemiz için bazı yardımcı araçlar var. Windows yerleşik bir bellek tanılama aracı ile birlikte geliyor. Çalıştırmak için Windows Tuşu + R tuşlarına basın, mdsched yazın ve Enter tuşuna basın. “Windows Bellek Tanılama” aracının çalışması için bilgisayarı yeniden başlatmanız gerekecek. Yeniden başlatma sonrasında testler gerçekleşecek ve bir sorun var ise Görev Çubuğunda bir bildirim olarak görüntülenecek.
Memtest
En iyi seçim Memtest86 olacaktır. Bu yazılım 20 yılı aşkın bir süredir kullanılmakta ve en kapsamlı RAM test aracı olarak kabul kabul ediliyor. Tüm detaylar için rehberimize buyurun:
macOS
Mac’ler kendi yerleşik bellek test sistemleriyle birlikte geliyor. Bunu kullanmak için cihazınızı yeniden başlatın ve açılırken D tuşuna basılı tutun, ardından tanılama ekranına yönlendirileceksiniz.
Daha yeni modellerde bellek testi otomatik olarak başlayacak. Eski sürümlerdeki kullanıcıların Donanım Testleri (Hardware Tests) sekmesini seçmeleri, Genişletilmiş test gerçekleştir (uzun zaman alabilir) seçeneğinin yanındaki onay kutusunu işaretlemeleri ve Test butonuna basmaları gerekiyor.
Daha kapsamlı bir inceleme istiyorsanız Memtest Mac’lerde de kullanılabiliyor.
RAM Sorunluysa Ne Yapabilirsiniz?
Bilgisayarınızda bir bellek arızasından şüpheleniyorsanız hemen yeni ürün almak için acele etmeyin. Mutlaka yukarıdaki yöntemlerle test yapın.
RAM arızasından eminseniz ne yazık ki tek bir çözüm var; değişim. Uzman kişiler hariç olmak kaydıyla tamir pek mümkün değil. Bu nedenle genellikle yeni bir ürünle değişim tavsiye ediyoruz.
Önemli Dosyalarınızı Yedekleyin
Yukarıda bahsettiğimiz gibi mavi ekran, donmalar, rastgele yeniden başlatma, bozuk dosyalar veya bip sesi gibi belirtiler yaşıyorsanız verilerinizi güvende tutmak için önemli dosyalarınızı her ihtimale karşı yedeklemenizi öneriyoruz.
RAM’ler Uyumlu mu?
Bilgisayarınızda birden fazla modül takılıysa bunların birbiriyle uyumlu çalışması gerekiyor. Özetlememiz gerekirse, iki ayrı RAM uyumsuz özelliklere sahipse bilgisayarın açık olduğu herhangi bir zamanda sorun yaşama ihtimaliniz var.
İkinci Bellek İçin Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Öncelikli olarak elinizde bulunan ürün ile birebir aynı ürün almaya özen gösterin. Aynı ürünlerin değerleri de birebir aynı olacaktır. Önceliğimiz, elimizde bulunan ürün ile birebir aynı marka, modelde ve takip eden seri numarasına sahip ürün tercih etmek.
- Elinizdeki aynı ürün artık satışta değil veya buldunuz ama piyasada olmadığı için aşırı derecede pahalı mı? Bu durumda ise öncelik olarak yine aynı markaya yönelmeye çalışın. Hatta aynı marka ve modelin bir değişik versiyonu da satışta olabilir.
- Burada daha da önemli bir tercih mevcut belleği satıp yine kit bellek almak olacaktır. Bu, bellekler arası uyum sorununu ortadan kaldıracaktır.
- Farklı marka ve model ürün mü almak zorundasınız? Bu durumda ise mevcut ürünün değerleri ile birebir aynı değerlerdeki bir ürün almaya özen gösterin. İkinci alacağınız ürünün aynı MHz, CL ve voltaj değerlerinde olması sorun çıkma olasılığını en aza indirecektir. Ayrıca üründe kullanılan çiplerin aynı olması da en önemli etkenlerden biri.
- Örneğin ikinci ürünün MHz değerleri tutmuyor, bu durumda ise mümkün oldukça diğer değerler tutarlı olmalı. Aynı şekilde CL değeri farklı ise de MHz ve voltaj değerlerine dikkat edilmeli. Voltaj değerleri ise oldukça önemli. Belirttiğimiz gibi önceliğimiz aynı ürünleri tercih etmek.
Farklı RAM’ler Birlikte Çalışırsa Ne Gibi Sorunlar Çıkabilir?
- Sistemi açılmayabilir veya görüntü alamayabilirsiniz.
- Sistem açılsa bile RAM’lerden birinin çalışmadığını, buna bağlı olarak kullanılabilir RAM miktarının düşük olduğunu görebilirsiniz.
- Kullanım esnasında sürekli mavi ekran veya yeniden başlatma sorunlarıyla karşılaşabilirsiniz.
- Herhangi bir hata ile karşılaşmasanız bile oyun veya günlük işlerde takılma/donma sorunlarıyla karşılaşabilirsiniz.
Farklı Özelliklerdeki RAM’ler Birlikte Hangi Değerlerde Çalışır?
Farklı değerlerde iki RAM kullanıldığında değerler düşük olanın hızına sabitlenir. Yani CL 14 ve CL 16 bir RAM kullandığınızda ikisi de CL 16 (daha yavaş) olarak çalışacaktır. Aynı şekilde 3200 MHz ve 2133 MHz RAM kullandığınızda ikisi de 2133 MHz değerlerinde çalışacaktır.
