Bugün sizlere Intel’in Raptor Lake Refresh işlemcilerle birlikte tanıttığı ve Arrow Lake işlemcilerde de bulunacak yeni bir termal yönetim teknolojisi olan ve “çekirdek başına termal kısma” olarak da bilinen Fast Throttle özelliğini mercek altına alacağız.
Teknoloji tutkunlarının Intel işlemcilerde sıklıkla karşılaştığı sorunlardan bir tanesi, yüksek voltajlar sebebiyle sıcaklık yönetimidir. Peki ya bu sorun Fast Throttle yani Hızlı Kısma teknolojisiyle son bulabilir mi?
Bundan önce Thermal Throttling yani Termal Kısıtlama dediğimiz bir durum yaşanıyordu. İşlemci aşırı ısındığında bütün çekirdeklerin saat hızını düşürerek işlemcinin erimesi, yanması ya da bozulması gibi kötü senaryoların önüne geçiliyordu. Ancak bu durumda kullanıcı performans tarafında büyük bir kayıp yaşıyordu. Fast Throttle sayesinde artık işlemci aşırı ısındığında her bir çekirdeğin hızı ayrı ayrı kontrol edilerek düşürülüyor ve bu sayede performanstan kayıp yaşamıyorsunuz.
Güvenli Çalışma Sıcaklığı ve Hız Aşırtmanın Sınırları
Bir işlemcinin soğutucusunu söktüğünüzde ve ağır yük altında çalıştırdığınızda erimesini veya aşırı ısınmasını nasıl engelleyebilirsiniz? İşte tam da bu noktada termal yönetim teknolojileri devreye giriyor.
Hız aşırtma dünyasında, güvenli çalışma sıcaklığı her zaman hararetle tartışılan bir konudur. Çekirdek sıcaklığı 100 dereceye ulaştığında panikleyenler de var, bu sıcaklıkların işlemcinin ömrünü etkilemediğini savunanlar da…
Önemli olan nokta şu: silikon çipler yüksek sıcaklıklara karşı oldukça dayanıklıdır ve çoğu hatta neredeyse hepsi garanti süresi boyunca bu sıcaklıklarda çalışacak şekilde tasarlanmıştır. Örneğin Raptor Lake Refresh K serisi işlemcilerin garanti koşulları altında maksimum çalışma sıcaklığı 100 derecedir.
Bu sıcaklıklar tasarım sınırları dahilinde olsa bile, bazı kullanıcılar işlemcilerini daha düşük sıcaklıklarda çalıştırmayı tercih ediyor. Raptor Lake Refresh K serisi işlemcilerde ASUS anakartlar üzerinde termal yönetimi özelleştirmek için üç farklı seçenek sunuluyor. Şimdi gelin bu teknolojilerin her birine yakından bakalım ve nasıl çalıştıklarını inceleyelim ama öncelikle TjMax nedir kısaca değinelim.
TjMax: İşlemcinizin Tavan Sıcaklığı
TjMax ya da Tjunction Max, işlemcinizin ulaşabileceği maksimum çalışma sıcaklığıdır. İşlemcinizin kayıtlarına işlenmiş bir değerdir ve işlemcinizin garanti kapsamındaki resmi özelliklerinin bir parçasıdır. Core i9-14900K gibi tamamen kilidi açılmış bir işlemci kullanmıyorsanız bu değeri değiştiremezsiniz.
Maksimum çalışma sıcaklığına ulaşıldığında, Intel’in Termal Kontrol Devresi (TCC) devreye girer ve işlemci çekirdeklerinin, grafik biriminin frekansını ve voltajını uyarlamalı olarak düşürerek sıcaklığın güvenli sınırlar içinde kalmasını sağlar.
Termal Yönetim Teknolojileri
Intel TjMax Offseti
Bu özellik sadece Core i9-14900K gibi kilidi açılmış işlemcilerde ve hız aşırtmaya izin veren anakartlarda bulunur. TjMax Offseti, işlemcinizin garanti kapsamı dışına çıkarak maksimum çalışma sıcaklığını ayarlamanıza olanak tanır.
Bu fonksiyon kullanıcıların TjMax değerine 10 ila 63 derece arasında bir offset eklemesini sağlar. Bu offset, 125 dereceden çıkarılır ve etkin bir şekilde 62 ila 115 derece arasında özelleştirilebilir bir sıcaklık aralığı sunar.
Intel Termal Kontrol Devresi (TCC) Offseti
İkinci termal yönetim özelliğimiz ise tüm Intel işlemcilerde mevcuttur. TCC, işlemcinin çalışma sıcaklığı sınırını yönetmek için kullanılan donanım düzeyinde bir kontrol aracıdır. TjMax değerine eklenen bir termal etkinleştirme offseti olarak tanımlanır.
TCC_Offset parametresi, gerçekte izin verilen maksimum sıcaklığı belirler. Varsayılan değeri 0’dır, yani TjMax ile aynıdır. Ancak offseti 63 dereceye kadar ayarlayabilirsiniz. Ayrıca TCC_Offset ve TjMax Offset’i birlikte kullanabileceğinizi unutmayın.
Intel Fast Throttle (Hızlı Kısma)
Intel Fast Throttle yani Hızlı Kısma, Raptor Lake Refresh ve Arrow Lake işlemcilerde yeni bir termal yönetim özelleştirme teknolojisidir ve aynı zamanda “Çekirdek Başına Termal Kısma” olarak da adlandırılır.
Fast Throttle, Turbo Termal Kontrolünden biraz farklı davranır. Turbo oranını düşürmek yerine işlemcinin etkin çekirdek saat frekansını ayarlayan dahili çekirdek saatlerini modüle eder. Bu işleme Saat Modülasyonu yani Clock Modulation denir. İşlemcinin sıcaklığına bağlı olarak bu modülasyon açıp kapatılarak çekirdeklerin saat hızı kontrol edilir.
Saat modülasyonu yaklaşımının en önemli özelliği daha ince ayarlamalarla kısıtlama sağlamasıdır. Her P çekirdeği ve E çekirdeği grubunun kendi PLL’si veya saat üreteci olduğundan, CPU tüm çekirdeklerin aksine belirli çekirdeklerin frekansını azaltır. Teorik açıdan bakıldığında frekansta daha küçük azalmalar gözlemleriz ve bu da termal kısıtlama söz konusu olduğunda nispeten daha yüksek performans sağlamalıdır.
Ancak bazı testlerde tüm çekirdekler aşırı ısındığında Fast Throttle yani Hızlı Kısma mekanizmasının yetersiz kaldığını gördüm. TjMax Offseti ile Hızlı Kısma’yı birlikte etkinleştirdiğinizde sistem performansı yalnızca TjMax Offseti etkinleştirildiğinde olduğundan çok daha düşük oluyor.
Bana kalırsa TjMax Offseti doğrudan CPU’ya entegre edildiği için en hızlı termal yönetim teknolojisi olabilir. Diyelim ki işlemcinizin belirtilen maksimum garantili çalışma sıcaklığından daha düşük bir maksimum çalışma sıcaklığı ayarlamak istiyorsunuz. Bu durumda, öncelikle TjMax Offseti veya TCC_Offseti’ni kullanmanızı öneririz çünkü her ikisi de aynı temel kısma mekanizmasını kullanıyor.
Kanımca bu iki teknoloji aşırı ısınmayı tespit etmede ve istenen sıcaklığın altında kalmak için CPU frekansını ayarlamada en hızlı ve en hassas olanları, Fast Throttle ise biraz garip bir teknoloji. Kağıt üzerinde harika görünüyor olsa da gerçekte performans kaybı biraz fazla, kullanırken dikkatli olmanızı öneriyoruz.
Bu termal yönetim teknolojilerini deneyimleyen okurlarımızın da yorum bölümünden fikirlerini belirtmesini rica ediyoruz. Aynı şekilde herhangi bir sorunuz varsa da lütfen belirtmeyi ihmal etmeyin.
