700 Yıllık Abbasi Devletine Son Veren Moğol Devleti: İlhanlılar

Narqo · 4 Nisan 2024

Herkese merhaba, bugünkü yazımda 700 yıllık Abbasi devletine son veren Harezm'den Anadolu'ya kadar geniş bir alanda hüküm süren İlhanlı Devletinden bahsedeceğim. İlhanlılar 1256 yılında Tuluy Hanın oğlu Hülagü Han tarafından kuruldu. Devlet Hülagü Han döneminde Altın Orda, Anadolu Selçuklu ve Memlük devletleriyle önemli savaşlara girişti Altın Orda ve Selçukluları yenerek Şirvan (Azerbaycan) ve Anadolu üzerindeki hakimiyetini korusa da Memlükler karşısında başarılı olamadı.

Hülagü'nün 1265 yılındaki ölümünden sonra yerine oğlu Abaka Han geçti. Abaka han döneminde devlet Avrupa devletleriyle yakın ilişkiler kurdu ve Şamanizm inancını korudu. Bu dönemde Altın Orda ve Memlüklerle savaşlar devam etti ancak iki cephede de İlhanlılar yenilgiye uğradı ve Abaka Han 1282 yılında İran'ın Hamedan kentinde vefat etti. Onun ölümünden sonra yerine Ahmet Teküder geçti ancak kısa bir süre sonra öldürüldü ve yerine yerine Argun Han geçti. Argun Handa öncüllerinin politikalarını devam ettirerek Avrupayla ilişkilerini geliştirmeye önem verdi Ancak devletin zayıflamasına ve Memlükler karşısında yenilgilere uğramasına engel olamadı ve 1291 yılında vefat etti.

Yerine Geyhatu Han geçti, Geyhatu Han döneminde Devlet Memlüklerle girilen uzun süreli çatışmalarında etkisiyle mali krize girdi bunu düzeltmek amacıyla Gümüş ve Altın paralar tedavülden kaldırıldı ve yerine Çin'deki Kağıt Para sistemi getirildi ancak bu önlemde ters tepti ve Devlet iflasın eşiğine geldi Devletin bu kötü gidişatına kayıtsız kalıp zamanını eğlence alemlerinde geçiren Geyhatu Han tepkileri üzerine çekti ve kendisine isyan eden Moğol Şehzadesi Baydu'ya yenildi ve idam edildi.

Yerine geçen Baydu Handa uzun süreli hüküm süremedi ve oda Gazan Han tarafından tahttan indirildi. Gazan Han akıllı bir hükümdardı, Onun döneminde devletin zayıflamasını engellemek amacıyla önemli reformlar yapılmış Avrupalılarla yapılan işbirliği zirve noktasına ulaşmıştı. Gazan Han döneminde İlhanlılar din değiştirerek İslamiyete geçmişlerdir ancak buna rağmen Şaman adetleri devam etmiş Haçlılarla yapılan ittifak sekteye uğramamışıtır.

Gazan Hanın 1304 yılında Ölümünden sonra yerine Olcaytu geçti zayıf bir hükümdar olan Olcaytu döneminde İlhanlı Devleti Anadoludaki İlhanlı Hakimiyeti zayıflamış Memlükler karşısında ağır yenilgilere uğramıştır Onun döneminde İlhanlı Mimarisinin zirve noktası Olan Sultaniye şehri kurulmuş ve başkent buraya taşınmıştır vefatının ardından yerine Ebu Said Bahadır Geçmiştir.

Ebu Said 1315 yılında tahta geçtiğinde henüz çocuk yaştaydı ve yönetim Başkomutan Emir Çoban'ın elindeydi Yönetimi ele geçiren Çoban Ailesi Anadoludaki İlhanlı otoritesini yeniden tesis etmiş devleti yeniden eski gücüne kavuşturmuşlardır. Bu sırada Ebu Said Emir Çobanın Güçlü beylerden olan Hasan Büzurg ile evli olan Bağdat Hatuna aşık olmuş ve onu kocasından boşatarak onunla evlenmiştir. Bu yüzden Emir Çobanla arası bozulan Ebu Said Emir Çobanın Çağataylar üzerine sefere çıkmasını fırsat bilerek onu ve ailesini katlettirmiştir.

Ebu Saidde Babasının intikamını almak isteyen Bağdat Hatun tarafından bir suikast ile öldürtülmüştür. onun ölümünden sonra yerine Arpa Han geçmiş ve Bağdat Hatunu topuzla öldürtmüştür. Ancak Otoritesini kuramamış kendisine isyan eden Bağdat valisi tarafından öldürülmüştür. onun ölümünden sonra İlhanlı hakimiyeti sadece sembolik olarak devam etmiştir.

İlhanlı devleti döneminde sanat ve mimari gelişmiş Anadoluda Akli dengesi yerinde olmayanları tedavi etmek için özel şifahaneler açılmıştır. Ayrıca Anadoludaki Tek Müslüman mumyaları İlhanlılara aittir ve bugün Amasyada sergilenmektedir. Yazımı okuduğunuz için teşekkür ederim umarım size bir katkım olmuştur.

İlhanlı Hanları: