Bir taş atarsınız, o taş bir can alır. O canı siz almış olursunuz. Bunu inkar edemezsiniz değil mi? Ederseniz kesinlikle saçmalarsınız. Peki kendinizi nasıl aklarsınız? Deli numarası yapmak bir seçenektir, yada yanlışlıkla, yani bilmeden bir ahmaklık yaptım da diyebilirsiniz tabii pişman olduğunuzu da dile getirmelisiniz. Bunlar suçunuzu az da olsa hafifletecektir. Kötü niyetli olmayışınız sizi kurtarır ama sonuçta siz bir aptalsınızdır ve aptallar saygı görmez. Peki deli yada aptal değilseniz bu durumda nesiniz? Tabii ki kötü niyetli bir cani! Bunu inkar etmek için öldürdüğünüz kişinin ölümünün gerekli olduğunu söylemeniz ve bunu göstermeniz gerekir. Bunu kesinlikle yapmalısınız değil mi?
Hayatın amacını aramak, tüm bu yaşadıklarımızın nedenini merak etmek insan aklının gereğidir. Tabii ki hayatta kalıp üremek dışında yeni uğraşlar aramamızın önemli sebeplerinden biri de tembelleşme lüksünü elde etmemizdir. Bu taa tarım devrimine dayanır, hatta belki daha eskiye... Peki o zamandan beri bu amacı bulabildik mi? Bunca zamanda ortak bir fikre, mutlak doğruya ulaşmamız gerekmez miydi? Daha gidecek çok yolumuz mu var yoksa? Peki o mutlak doğruya ulaşacağımıza inanıyor musunuz? Biz o mutlak doğruyu yaratıp baskıcı bir şekilde tüm insanlara dayatmadığımız sürece böyle bir şey olmayacak.
Eğer bu hayatın yaratıcısı insanları sınıyor olsaydı bu hayatta mutlak bir doğru bulunurdu ve her insan o doğruya ulaşabilecek yetenekte olurdu. Adalet için bu çok önemlidir. Herkesin kapasitesi yeterli olmazsa böyle bir imtihanda adalet mümkün olamaz. Peki bu hayat böyle midir? Bu hayatta adalet yoktur, adalet bir idealdir ve ulaşılması imkansızdır, ama yaklaşması mümkündür. Eğer bu hayatta adalet olsaydı, biz insanların; "ilahi bir gücün ölümden sonra bu hayattaki adaletsizlikleri telafi edeceğine" inanmamız gerekmezdi. Çok iyimser ama inandırıcılıktan uzak bir fikirdir bu. Kutsal kitaplara bakarsak ölümden sonraki adalet bile aslında hiç adil değil. Sonlu bir hayatın ödülü ya da cezası sonsuz olamaz, bu adalet kişinin inancına değil kişisel davranışına göre olmalıdır. Böylesine adaletsiz ve insan iradesinin etkisiz olduğu, birilerinin avantajlı diğerlerinin sefil durumda bulunduğu bir hayatın yaratıcısından ölümden sonra adalet beklemek çaresizlik değil de nedir?
En başta bir taş atmıştık ve taşı atmanın sorumluluklarından bahsetmiştim. Bu hayatı yaratmanın getirdiği sorumluluk, bir taş atmanın getirdiği sorumlulukla karşılaştırılamayacak kadar büyüktür. Bir taş atmak bile bu kadar büyük bir sorumlulukken hayatı yaratmak ne kadar büyük bir sorumluluktur siz hayal edin. Hayatın yaratıcısı hayattaki her şeyden ve dolayısıyla tüm hastalıklardan, ölümlerden, savaşlardan, tecavüzlerden ve daha birçok acıdan sorumludur. Bu sorumluluğu insan iradesine atmak bir şeyi değiştirmez. İnsan iradesi kısıtlıdır ve ona özgür demek belki de hayattaki en uçuk iddiadır (özgür olduğu söylenen irade hakkında da bir yazım var). Peki iyi şeyler hiç mi olmaz bu hayatta? Evet olur, hem de çok. bunu bir örnekle anlatmak gerekir. Tekdüze, monoton hayatınızı yaşarken sizi durdurup şunu teklif etsem; hastalanacaksınız, sakat kalacaksınız, açlıkla mücadele etmeniz gerekecek ve hiçbir sevdiğiniz insan yanınızda olmayacak. Bir yıl boyunca bu acıları çekeceksiniz ve hemen sonrasında dertleriniz bitecek ve bir yıl boyunca güzel bir hayat yaşayacaksınız, istediğiniz kadar paranız var ve sevdikleriniz de yanınızda. Bir yıl sonra yine her şey bitecek ve sonra tekrar tekdüze hayatınıza devam edeceksiniz. Güzel şeylere de kötü şeylere de bir yıl ayırdım, bu pek gerçekçi olmasa bile yine de bu teklifimi kabul etmekte zorlanacağınızı tahmin ediyorum. Böyle bir teklifi değerlendirirken "buna değer mi" sorusunu sorarız. Bir yıllık acıya karşı bir yıllık güzel hayat, buna değer mi? Örneği bir kenara bırakıp şu soruyu soralım; hayattaki tüm bu güzellikler için bunca savaşa, hastalığa, yokluğa ve derde katlanılır mı? Hem de bu her insan için geçerli değil, bazıları ömür boyu sefalet çekerken bazıları harika hayatlar yaşıyor. Bunu kimin vicdanı kabul eder? İşte bu yüzden hayatın yaratıcısı çok büyük bir sorumluluk altına girmiş, hayattaki tüm acıların sebebi olmuştur.
Eğer tanrı bu sorumluluğu aldıysa, hayatı yaratıp tüm bu saydığım kötülüklerin yaşanmasına sebep olduysa bunun çok büyük bir sebebi olmak zorunda değil midir? Tecavüzlerin, şiddetin, çıkar ilişkisinin, açgözlülüğün ve bencilliğin hüküm sürdüğü bu hayatı yaratmak için gerekli olan sebebin büyüklüğünü idrak edebiliyor musunuz? Tek bir çocuğun bile susuzluktan ölmesini haklı çıkaracak sebep çok çok büyük olmalıdır ki bu acı tüm hayat için küçük bir acı...
Tanrı nasıl aklayacak kendini? Ben deliyim diyerek mi? Yada aptalım diyerek mi? Aptala ibadet edilir mi? Aptal birinin hayatı yaratacak gücü olabilir mi? Tanrı bir cani mi? Yoksa, tüm bunları hak mı etti insan? Tanrı bizi yarattı ve bu hayata attı, kim hatırlıyor yaratılışından öncesini? Kim yaratılmadan önce suç işledi de tüm bu acıları hak ettik?
Hayatın amacını aramak, tüm bu yaşadıklarımızın nedenini merak etmek insan aklının gereğidir. Tabii ki hayatta kalıp üremek dışında yeni uğraşlar aramamızın önemli sebeplerinden biri de tembelleşme lüksünü elde etmemizdir. Bu taa tarım devrimine dayanır, hatta belki daha eskiye... Peki o zamandan beri bu amacı bulabildik mi? Bunca zamanda ortak bir fikre, mutlak doğruya ulaşmamız gerekmez miydi? Daha gidecek çok yolumuz mu var yoksa? Peki o mutlak doğruya ulaşacağımıza inanıyor musunuz? Biz o mutlak doğruyu yaratıp baskıcı bir şekilde tüm insanlara dayatmadığımız sürece böyle bir şey olmayacak.
Eğer bu hayatın yaratıcısı insanları sınıyor olsaydı bu hayatta mutlak bir doğru bulunurdu ve her insan o doğruya ulaşabilecek yetenekte olurdu. Adalet için bu çok önemlidir. Herkesin kapasitesi yeterli olmazsa böyle bir imtihanda adalet mümkün olamaz. Peki bu hayat böyle midir? Bu hayatta adalet yoktur, adalet bir idealdir ve ulaşılması imkansızdır, ama yaklaşması mümkündür. Eğer bu hayatta adalet olsaydı, biz insanların; "ilahi bir gücün ölümden sonra bu hayattaki adaletsizlikleri telafi edeceğine" inanmamız gerekmezdi. Çok iyimser ama inandırıcılıktan uzak bir fikirdir bu. Kutsal kitaplara bakarsak ölümden sonraki adalet bile aslında hiç adil değil. Sonlu bir hayatın ödülü ya da cezası sonsuz olamaz, bu adalet kişinin inancına değil kişisel davranışına göre olmalıdır. Böylesine adaletsiz ve insan iradesinin etkisiz olduğu, birilerinin avantajlı diğerlerinin sefil durumda bulunduğu bir hayatın yaratıcısından ölümden sonra adalet beklemek çaresizlik değil de nedir?
En başta bir taş atmıştık ve taşı atmanın sorumluluklarından bahsetmiştim. Bu hayatı yaratmanın getirdiği sorumluluk, bir taş atmanın getirdiği sorumlulukla karşılaştırılamayacak kadar büyüktür. Bir taş atmak bile bu kadar büyük bir sorumlulukken hayatı yaratmak ne kadar büyük bir sorumluluktur siz hayal edin. Hayatın yaratıcısı hayattaki her şeyden ve dolayısıyla tüm hastalıklardan, ölümlerden, savaşlardan, tecavüzlerden ve daha birçok acıdan sorumludur. Bu sorumluluğu insan iradesine atmak bir şeyi değiştirmez. İnsan iradesi kısıtlıdır ve ona özgür demek belki de hayattaki en uçuk iddiadır (özgür olduğu söylenen irade hakkında da bir yazım var). Peki iyi şeyler hiç mi olmaz bu hayatta? Evet olur, hem de çok. bunu bir örnekle anlatmak gerekir. Tekdüze, monoton hayatınızı yaşarken sizi durdurup şunu teklif etsem; hastalanacaksınız, sakat kalacaksınız, açlıkla mücadele etmeniz gerekecek ve hiçbir sevdiğiniz insan yanınızda olmayacak. Bir yıl boyunca bu acıları çekeceksiniz ve hemen sonrasında dertleriniz bitecek ve bir yıl boyunca güzel bir hayat yaşayacaksınız, istediğiniz kadar paranız var ve sevdikleriniz de yanınızda. Bir yıl sonra yine her şey bitecek ve sonra tekrar tekdüze hayatınıza devam edeceksiniz. Güzel şeylere de kötü şeylere de bir yıl ayırdım, bu pek gerçekçi olmasa bile yine de bu teklifimi kabul etmekte zorlanacağınızı tahmin ediyorum. Böyle bir teklifi değerlendirirken "buna değer mi" sorusunu sorarız. Bir yıllık acıya karşı bir yıllık güzel hayat, buna değer mi? Örneği bir kenara bırakıp şu soruyu soralım; hayattaki tüm bu güzellikler için bunca savaşa, hastalığa, yokluğa ve derde katlanılır mı? Hem de bu her insan için geçerli değil, bazıları ömür boyu sefalet çekerken bazıları harika hayatlar yaşıyor. Bunu kimin vicdanı kabul eder? İşte bu yüzden hayatın yaratıcısı çok büyük bir sorumluluk altına girmiş, hayattaki tüm acıların sebebi olmuştur.
Eğer tanrı bu sorumluluğu aldıysa, hayatı yaratıp tüm bu saydığım kötülüklerin yaşanmasına sebep olduysa bunun çok büyük bir sebebi olmak zorunda değil midir? Tecavüzlerin, şiddetin, çıkar ilişkisinin, açgözlülüğün ve bencilliğin hüküm sürdüğü bu hayatı yaratmak için gerekli olan sebebin büyüklüğünü idrak edebiliyor musunuz? Tek bir çocuğun bile susuzluktan ölmesini haklı çıkaracak sebep çok çok büyük olmalıdır ki bu acı tüm hayat için küçük bir acı...
Tanrı nasıl aklayacak kendini? Ben deliyim diyerek mi? Yada aptalım diyerek mi? Aptala ibadet edilir mi? Aptal birinin hayatı yaratacak gücü olabilir mi? Tanrı bir cani mi? Yoksa, tüm bunları hak mı etti insan? Tanrı bizi yarattı ve bu hayata attı, kim hatırlıyor yaratılışından öncesini? Kim yaratılmadan önce suç işledi de tüm bu acıları hak ettik?