II. Mahmut, Osmanlı İmparatorluğu'nun en yenilikçi padişahlarından biri kabul edilir. Saltanatı boyunca (1808-1839) yaptığı reformlar, modern Türkiye Cumhuriyeti’nin kurumsal temellerini atmıştır.
İşte II. Mahmut’un en önemli başarıları ve devrim niteliğindeki ıslahatları:
1. Askeri Başarılar ve Devrimler
Vaka-i Hayriye (1826): En büyük başarısı, devletin önündeki en büyük engel haline gelen Yeniçeri Ocağı'nı kaldırmasıdır. Bu olay, Osmanlı tarihinde "Hayırlı Olay" olarak anılır.
Asakir-i Mansure-i Muhammediye: Yeniçeri Ocağı yerine Avrupa tarzında eğitim alan modern bir ordu kurmuştur.
Mızıka-i Hümayun: Yeniçeri Mehteranı'nın yerine modern bir bando (bugünkü Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası'nın temeli) kurulmuştur.
2. İdari ve Siyasi Yenilikler
Merkeziyetçi Yapı: Eyaletlerdeki bağımsız hareket eden "Ayanlar"ın gücünü kırarak devlet otoritesini yeniden İstanbul'da toplamıştır.
Kabine Sistemi: Divan-ı Hümayun'u kaldırarak yerine Avrupa tarzında Nezaretler (Bakanlıklar) kurmuştur. (Örn: Hariciye, Dahiliye, Maliye Nezareti).
İlk Nüfus Sayımı (1831): Askeri ve mali amaçlarla Osmanlı tarihindeki ilk nüfus sayımını gerçekleştirmiştir.
Müsadere Sisteminin Kaldırılması: Devletin, kişilerin mallarına el koyma usulünü kaldırarak özel mülkiyetin önünü açmıştır.
3. Eğitim ve Kültür Reformları
İlköğretim Zorunluluğu: İstanbul'da ilköğretimi zorunlu hale getirmiştir.
Modern Okullar: Devlet memuru yetiştirmek için Mekteb-i Maarif-i Adliye, subaylar için Harbiye ve doktorlar için Tıbbiye okullarını açmıştır.
Yurt Dışına Öğrenci Gönderilmesi: Avrupa'ya ilk kez öğrenci göndererek Batı tipi aydın sınıfının yetişmesini sağlamıştır.
Takvim-i Vekayi: Osmanlı’nın ilk resmi gazetesi bu dönemde çıkarılmıştır.
4. Sosyal ve Bürokratik Değişimler
Kılık-Kıyafet Düzeni: Memurlara setre (ceket), pantolon ve fes giyme zorunluluğu getirerek modern bir görünüm hedeflemiştir.
Pasaport ve Karantina: Salgın hastalıklarla mücadele için karantina teşkilatını, yurt dışı çıkışları için de pasaport uygulamasını başlatmıştır.
Posta Teşkilatı: Modern posta ve haberleşme ağının temellerini atmıştır.
İşte II. Mahmut’un en önemli başarıları ve devrim niteliğindeki ıslahatları:
1. Askeri Başarılar ve Devrimler
Vaka-i Hayriye (1826): En büyük başarısı, devletin önündeki en büyük engel haline gelen Yeniçeri Ocağı'nı kaldırmasıdır. Bu olay, Osmanlı tarihinde "Hayırlı Olay" olarak anılır.
Asakir-i Mansure-i Muhammediye: Yeniçeri Ocağı yerine Avrupa tarzında eğitim alan modern bir ordu kurmuştur.
Mızıka-i Hümayun: Yeniçeri Mehteranı'nın yerine modern bir bando (bugünkü Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası'nın temeli) kurulmuştur.
2. İdari ve Siyasi Yenilikler
Merkeziyetçi Yapı: Eyaletlerdeki bağımsız hareket eden "Ayanlar"ın gücünü kırarak devlet otoritesini yeniden İstanbul'da toplamıştır.
Kabine Sistemi: Divan-ı Hümayun'u kaldırarak yerine Avrupa tarzında Nezaretler (Bakanlıklar) kurmuştur. (Örn: Hariciye, Dahiliye, Maliye Nezareti).
İlk Nüfus Sayımı (1831): Askeri ve mali amaçlarla Osmanlı tarihindeki ilk nüfus sayımını gerçekleştirmiştir.
Müsadere Sisteminin Kaldırılması: Devletin, kişilerin mallarına el koyma usulünü kaldırarak özel mülkiyetin önünü açmıştır.
3. Eğitim ve Kültür Reformları
İlköğretim Zorunluluğu: İstanbul'da ilköğretimi zorunlu hale getirmiştir.
Modern Okullar: Devlet memuru yetiştirmek için Mekteb-i Maarif-i Adliye, subaylar için Harbiye ve doktorlar için Tıbbiye okullarını açmıştır.
Yurt Dışına Öğrenci Gönderilmesi: Avrupa'ya ilk kez öğrenci göndererek Batı tipi aydın sınıfının yetişmesini sağlamıştır.
Takvim-i Vekayi: Osmanlı’nın ilk resmi gazetesi bu dönemde çıkarılmıştır.
4. Sosyal ve Bürokratik Değişimler
Kılık-Kıyafet Düzeni: Memurlara setre (ceket), pantolon ve fes giyme zorunluluğu getirerek modern bir görünüm hedeflemiştir.
Pasaport ve Karantina: Salgın hastalıklarla mücadele için karantina teşkilatını, yurt dışı çıkışları için de pasaport uygulamasını başlatmıştır.
Posta Teşkilatı: Modern posta ve haberleşme ağının temellerini atmıştır.
