Rehber [AMD] Samsung C-Die overclock düşük gecikme rehberi

Merhaba, bu rehberi uzunca bir süredir açmayı planlıyordum ancak detaylı yapmak istediğimden dolayı biraz beklemek istedim.

Öncelikle bu rehberi AMD sistem tarafından denenerek oluşturulduğunu bildirmek isterim. Bu rehberde şu voltaj şunu yarıyor gibi bilgi vermeyeceğim onlar diğer rehberlerde zaten anlatılıyor amacım kısa ve öz bir biçimde Samsung C Die üzerinde bilgilendirme yapmaktır. RAM overclock hakkında kaynaklar var fakat Samsung C Die için neredeyse hiç kaynak yok. Bu sebeple böyle bir konu açıp insanlara bilgi vermek istedim. Samsung C Die diğer chiplere göre kendi içinde çok daha farklı bir çalışma prensibi olduğundan ayrı olarak ele almak istedim.

Bu işlemleri yapabilmek için belirli bir bilgisayar bilgisine ihtiyaç olması gerekiyor hiç bilmeyen biri de yapabilir fakat deneyimlemeden bir şey elde etme pek olmaz.

En azından işlemci anakart ve RAM modelinizi hangi çiplere sahip olup olmadığını güncel bir BIOS kullanıp kullanmadığınız gibi bilgileri bilmelisiniz.

Örnek: Samsıng B Die TCL, tRFC ve tRCDRD değerleri voltaj artırarak scale (ölçekleme) olabiliyorken bunu C Die yapamazsınız.

Donanım parçalarının birbirleriyle uyumlu olması son derece önemlidir. Uyumsuz donanım bileşenleri ve yüksek sıcaklıklar ile hiçbir zaman düzgün overclock ve düşük gecikmeye sahip olamazsınız. Overclock işleminin asıl amacı sadece en iyi hızlara çıkmak değil aynı zamanda düşük gecikmedir. Ne kadar yüksek frekans ve düşük gecikmeye sahip olursanız o kadar iyi bir deneyim yaşarsınız.

Not: Göz ardı edilen bir diğer kıstas ise yüksek sıcaklıklardır gecikme düşürmek için önemli diyebileceğimiz değerler sıcaklıklara göre çok hassastırlar.

Test işlemleri bu kısımda çok önemli özellikle %100 işlemci kullanımı yaşadığınız uygulama ve oyunlarda RAM overclock işlemini test etmeniz daha doğrudur. Düzgün hava almayan kasaya sahipseniz de sıcaklıklar başınızı ağrıtıp asla düzgün overclock işlemini yapamayacaksınız bu kısım çok göz ardı ediliyor ve Türkçe hangi RAM overclock rehberini girdiysem sıcaklık konusu anlatılmıyor. Ne yaparsanız yapın dünyanın en iyi RAM'ini de alsanız eğer çok yüksek sıcaklıklar ile bileşenlerinizi çalışıyor ise asla düzgün overclock işlemi yapamazsınız. Bu kısımda soğutuculu RAM'e sahip olmak büyük avataj oluşturuyor.

Örnek; 2 Saat CS2 oyunu oynadığınızda 0 problem karşılaştığınız overclock işlemi RDR2 oyunu oynarken aniden donma kasma restart gibi sorunlara yol açabilir.

Şimdi asıl anlatacağımız kısımlara geçelim.

İşlemcinin önemi AMD Ryzen işlemcilerde Infinity Fabric (FCLK) ayarıdır. Anakartın önemi iyi bir RAM topolojisine sahipse ve voltaj kilidi yoksa daha yüksek MHz'lere rahatlıkla çıkabilme avantajı sunar ve RAM'in önemi de tabii ki içerisinde yer alan çiptir.

Her RAM çipinin voltaj ölçeklendirmesi farklıdır. Bu da çipin kalitesini belirler. Mesela 3600 MHz CL14 yapmak istediniz. X çipi bunu 1.45V ile bile yapabiliyorken Y çipi bu değeri 1.5V ile anca yapabilir. Ve her çipin de kendine özel voltaj sınırları vardır. Limiti yoktur ancak voltaj sınırından kasıt donanımın "degrade" olmama sınırı gibi bir şey diyebiliriz.

Bazı anakartlarda voltaj kilidi bulunuyor. Özellikle bu durumu BIOSTAR'ın anakartlarında ve giriş seviyesi bazı markaların anakartlarında görüyoruz. Mesela BIOSTAR B450M-H anakartında 1.35V kilidi var. Bu değerin üstüne çıkılamıyor. Veya Gigabyte B450M-S2H anakartında 1.5V kilidi var. Bu değerin üstüne çıkılamıyor. Kısacası bu bilgiyi öncelikle bulmanız gerek. Tabii bu bahsettiğim örnekler giriş seviyesi modeller oldukları için çok da anormal karşılamamak gerek.

İşlemcilerdeki FCLK olayı nedir biraz bundan bahsedeyim. AMD işlemcilerde Infinity Fabric olayı var yani FCLK. Bu değer eğer mevcut frekansınızın yarısı olursa 1:1 mod, yarısının yarısı olursa 2:1 mod oluyor. 1:1 mod AMD'de her zaman ve her zaman daha performanslıdır, bunu asla unutmayın. Mesela işlemcinizi 3600 MHz mi yapmak istiyorsunuz? FCLK Frequency ayarını 1800 MHz yapmak zorundasınız. 1600 MHz yaparsanız performans kaybı yaşarsınız. 1900 MHz yapmak zaten mantıksız, zira 1900 MHz FCLK yapabiliyorsanız 3800 MHz'yi zaten yapabilirsiniz. Önemli olan FCLK'yi tutturabilmek zaten. Yoksa frekansı çık çıkabildiğin kadar, anakartının RAM topolojisine bağlı bir durum bu.

Soru: Orijinal Samsung C Die modüllerinden hangi OC potansiyelini bekleyebilirim?

Cevap: Doğal olarak modülden modüle bazı farklılıklar vardır. Bununla birlikte, zamanlamalar ve gerekli voltaj farklılık gösterse bile 8 GB'lık modüller genellikle DDR4-4000'in üzerinde çok yüksek bir saat hızına ulaşıyor gibi görünüyor. Eğer, 16 GB modüllerde ise saat sınırı biraz daha düşük kalıyor. Bunun için tipik zamanlamalar muhtemelen 3600 MHz için CL18-22-22 ve 1, 35V'un altındaki voltajdır. AMD Zen(1) ve Zen+ ile DDR4-3200/3466 ile elde edilebilen frekanslar genellikle daha düşüktür, ancak çoğu durumda yine de CPU'nun bellek denetleyicisi tarafından sınırlandırılırlar. Zen2 işlemcilerle DDR4-3600 ve daha fazlası kolaylıkla mümkündür. Test edilen modüllere göre, CAS gecikmesi Vdimm ile biraz ölçeklenirken, tRCD ve tRP neredeyse hiç ölçeklenmiyor. Gerilim söz konusu olduğunda genellikle dikkatli olmalısınız; voltaj çok yüksekse IC'ler negatif olarak ölçeklendiğinden, burada daha az olabilir. Tatlı nokta genellikle 1, 3V ile 1, 35V arasındadır (ancak bazen biraz altında/üstünde).

Not: Ortalama Samsung C-Die kitler 3600 MHz 18-22-22'ye sorunsuz ulaşabilir, daha iyi olanlar 3800 MHz 17-20-20'yi yapabilir ve her ikisi frekansta 1,35 V'un altındadır.

Kısa bilgilendirme;

• 8 Gbit Samsung C-Die:
  Bu çipte VDIMM veya DRAM Voltage olarak ~ 1.32-1.35V'den (±1-2) pek ayrılamazsınız. Voltajdan nefret eden bir çiptir.

1.35V bile stabil olmayan overclock işlemi VDIMM: 1.33V stabil olabiliyor. Hatta genel olarak daha düşük voltajla daha iyi bir overclock deneyimi elde edersiniz.

Şimdi gelelim iyi özelliklerine genellikle XMP, EXPO, DOCP ne derseniz deyin. DDR4 3600 MHz CL18-22-22-42 olan RAM'iniz 3733 MHz TCL 18-22-22-42 1:1 aynı ayarlar ile sorunsuz bir şekilde çalışacaktır. Bunun için farklı voltajlar aramanıza gerek yoktur.

Önemli Not: Hatta daha genelleme yapayım neredeyse piyasadaki bütün Samsung C Die zarına sahip çipler 3600 MHz CL18-22-22-42 çok rahat yapacaktır. Diyelim ki elinizde 3000 MHz CL15 Samsung C Die çip var bu RAM'i işlemciniz ve anakartınızın müsaade ettiği ölçüde overclock edebilirsiniz. Ama Ryzen 1200 veya Ryzen 2600 sahipseniz o zaman 3200-3333-3466 MHz üstüne çıkamayabilirsiniz. İşlemciniz bellek kontrolcüsü burada devreye giriyor. Ryzen 3XXX serisi işlemci kullananlar genellikle sorun yaşamadan DDR4 3600 MHz çıkabilir.

• Command Rate: 1T, Gear Down Mode, Auto, 2T gibi seçenekler barındırıyor. 1T en iyi seçenektir, 2T garantidir.

Command Rate: Bir saniye içinde birime verebileceğiniz komut sayısı idi. Performans ölçüm metriklerinden birisidir. 1T her zaman en iyisidir fakat 3600 MHz üstüne çıkmayı hedeflerseniz VDDP Voltage, VDDG IOD Voltage, VDDG CCD Voltage ve SoC Voltage genellikle ayarları ile oynamak gerekiyor. Eğer her şey standart kullanmak istiyorsanız Samsung C Die için 3600MHz+ üstünü 1:1 hedeflerseniz 2T garanti yolda kalmalısınız.

• tCL: timing CAS Latency anlamına gelir. Herkesin dilinde dolanan klasik "CL" değeri kaç deyimi bu timingten gelir.

Aslında bunu yukarıda anlattım 3600 MHz için genellikle tCL18 şanslıysanız tCL17'ye belki düşürebilirsiniz.

• tRCDRD: Çipin kalitesini direkt belirleyen kilit ayardır. Bu timingte gecikme sistem gecikme değerini doğrudan etkiler ve düşürülmesi size çok daha iyi bir deneyim kazandırır. Genellikle XMP'de tanımlanan değerden 1-2 birim düşürebilirsiniz. Daha fazla düşürmek için yukarıda bahsettiğim SoC voltajlar ile oynamalar yapabilirsiniz fakat çok ekstrem şeyler asla beklemeyin. Çünkü VDIMM ve DRAM Voltajını çok değiştiremediğiniz için düzgün ölçekleyemezsiniz. Ama 1 birim rahatlıkla düşürülebilir.
• tRCDWR: Bu değer en düşük olarak 8 olabiliyor. Stabiliteye hiç etkisi yok diyebiliriz. Şu ana kadar hangi hiçbir çipte bu değerde sorun yaşayan gözlemlenmedi.
• tRP: Yine "ns" değerine etki eden bir ayardır. Farklı BIOS'larda ismi CAS PRE TIME olarak da geçiyor. Bu değer ile tRCDRD arasında 1-2 birim fark oluşabilir TRCDRD'ye göre düşürmesi bir tık daha kolay. Yaklaşık varsayılan profilinize göre 3-4 birim düşürülebilir.
• tıraş: Farklı anakartlarda ismi RAS ACT TIME olarak da geçiyor. Bu değer 34 olarak ben verebildim fakat şöyle bir durum var. Samsung C Die özelinde olabilir.
• tRC: Sistem gecikmesini etkileyen en önemli geickmelerden biridir. Frekansa göre değişkenlik gösterse de 3600 MHz ve üzeri frekansta genellikle 60 ve üstünde stabilite yakalarsınız. Daha aşağıda bir değerde sorun yaşayacaksınız. tRP + tıraş = tRC olması gerekiyor eğer tRP+tıraş < tRC ise atağınız tıraş değeri göz ardı edilir. Direk tRC - tRP = tıraş değeriniz olur. Hatta tıraş değerini ne kadar değiştirirseniz değiştirin gecikme okuma yazma ve kopyalama hızlarınız hiç değişmeyecektir. Bu durum buradan gelir.
• tRFC: Tüm belleklerde varsayılan XMP porfilinde frekansınıza bağlı olarak 350 ns olarak gelir. Ortalama bir C Die sahipseniz 312-320 ns kadar rahatlıkla düşebilirsiniz. Örnek veriyorum.

3600 MHz için 1800 FCLK verdiğinizde 1:1 için 562 tRFC değeri verdiğinizde 562/1800: 312.2222 gelir. Ama 3733 MHz 1867 MHz için 312 değerine düşmek isterseniz

584 değeri vermelisiniz.

584/1867: 312.8570. Gelecektir.

• tCWL: Bu değeri düşürmek zordur. TCL değeriniz ne ise onunla aynı kalsın yeterlidir. Bazen TCL-2 birim ayarlanabiliyor en fazla bu kadar sıkıştırın daha fazla sıkıştırısanız zaten stabilite sorunları yaşayacaksınız.
• tRRDS & tRRDL & tFAW: Bu üç ayarı orantılı kullanmak faydalı olacaktır. TRRDS ile TRRDL'nin çarpımı tFAW değerini verirse güzel bir ayar oluyor. Mesela tRRDS ile TRRDL'ye 4 girdiyseniz TFAW'ı 16 yapın. TRRDS ile TRRDL'yi 5 girdiyseniz 25 yapın gibi gibi. 4-4-16 rahatlıkla verilebiliyor hiçbir sorun yaşamadım.
• tRTP: Çoğu çipte zor düşen bir ayardır fakat 5 değeri bile verebildim fakat 6 değerinden daha düşük ayarlayınca yazma ve okuma değerlerim düşünce 6'ya çıakrdım. TWR ile bağlantılı bir timingtir ve genellikle yarısını vermek stabiliteyi artırır.
• tWR: tRTP ile bağlantılıdır. En düşük 10 bile verebilirsiniz fakat 12 değerini verince daha iyi bir stabilite yakaladığımı belirteyim.
• tRDRDSC_L & tWRWRSC_L: Çipin kalitesini belirleyen bir diğer gecikme ikilisidir. Eğer 2 veya 3 olabilen bir çipe sahipseniz çok iyi "bin" demektir. Çok zorlamadan her ikisine de 4 değerini verebilirsiniz.
• Gear Down Mode: Disabled yaptığınızda tekli sayı CL değeri girebiliyorunuz. Mesela CL15 değerini eğer bu ayarı kapatmadan yaparsanız sistem bunu otomatik 16 yapar. Disabled yaptığınızda 15 olur.command Rate ile bağlantılı bir mode'dur. Disable yapmanız yaklaşık 1ns düşük gecikme sağlamanıza yardımcı olur ve özellikle Command Rate 2 kullanıyorsanız kapatmanızı şiddetle öneririm. Gecikme değerinizi doğrudan etkiler.

Hepsini tek tek anlatmayacağım genel hatlarıyla bu kadar vermem yeterli.

Kendim halihazırda kullandığım RAM'ler ile ilgili fotoğraf paylaşacağım. Yukarıda bahsettiğim gibi 3600 MHz TCL 18-22-22-42 diğer gecikmelerinizi hiç ellemesiniz bile neredeyse tüm Samsung C Die RAM'ler frekansı ne olursa olsun bunu yapabiliyor.

İşte XMP profilim kendi oluşturuğum timinglerim DRAM voltaj 1.33V haricinde hiçbir voltaj ellemeden sadece XMP açıp el ile manuel 3733 MHz 1867 FCLK verdiğim 1:1 ayarlamalarım. Direkt olarak bu değerleri referans olarak kullanabilirsiniz. Unutmayın sıcaklık burada en önemli etkenlerden biridir.
Bende stabil diye sizde olacak bir durum yok.

Overclock işlemini TestMem5 ve Memtest86 ile kesinlikle test etmenizi öneririm. Ayrıca sisteminiz için zorlayıcı bir oyunu en az 2-3 saat aralıksız bir şekilde oynamanızı öneririm. Eğer sıcaklıklar artsa bile sorun yaşamıyorsanız sorunsuz bir işlem gerçekleştirmişsiniz. Unutmayın bu işlemler 5-10 dakika da yapılabilecek işlemler değildir stabilite için uzun uğraşlar ve testler gerektireceğini unutmayın.
Rehberin atlında her türlü soruyu sotabilirsiniz.





Rehberi hazırlarken referans aldığım @William Butcher ve hardwareluxxta bulunan Samsung 8Gbit DDR4 C-Die K4A8G085WC - Başlangıç yazısında OC sonuçları! teşekkürlerimi sunarım.

lazye dedi:

tCWL: Bu değeri düşürmek zordur. TCL değeriniz ne ise onunla aynı kalsın yeterlidir. Bazen TCL-2 birim ayarlanabiliyor en fazla bu kadar sıkıştırın daha fazla sıkıştırısanız zaten stabilite sorunları yaşayacaksınız.

Genişletmek için tıkla...

Değil aslında. tCL, tCWL ve tRDWR bağıntılı zamanlamalar. Detaya girmenin pek lüzumu yok, ben tCWL=tCL-2 kullanılmasını öneririm. Basitçe tCL=tCWL iken tRDWR'ın görüntü vermeyi kestiği değeri bulun, ardından tRDWR'a eklediğiniz kadar tCWL'dan çıkartın. Örneğin tCL 18, tCWL 18 iken tRDWR 8 ise tCL 18 tCWL 14 tRDWR 12 yapabilirsiniz veya bu mantıkla tCWL=tCL-6 yapabilirsiniz ama bir yerden sonra pek bir faydası olmuyor genellikle. Bu yüzden tCWL=tCL-2 öneriyorum. Ayrıca tCWL için tek sayı değerlerini önermiyorum, bazı anakartlarda sıkıntı çıkabiliyor. tRDWR ve tCL'in tek veya çift olması önemli değil.

lazye dedi:

Gear Down Mode: Disabled yaptığınızda tekli sayı CL değeri girebiliyorunuz. Mesela CL15 değerini eğer bu ayarı kapatmadan yaparsanız sistem bunu otomatik 16 yapar. Disabled yaptığınızda 15 olur.command Rate ile bağlantılı bir mode'dur. Disable yapmanız yaklaşık 1ns düşük gecikme sağlamanıza yardımcı olur ve özellikle Command Rate 2 kullanıyorsanız kapatmanızı şiddetle öneririm. Gecikme değerinizi doğrudan etkiler.

Genişletmek için tıkla...

tCL'in yanı sıra tCWL, tWR ve tRTP'i de etkiliyor bu ayar. Çoğu anakartta Gear Down aktif olduğunda Command Rate ayarını geçersiz kılıyor, yani 1T veya 2T girmenizin anlamı kalmıyor. Stabilite konusunda bazen fazlaca uğraştırabilen bir ayar olduğundan açık kalmasını öneriyorum ama duruma göre kapatılabilir. CAD Bus ayarlarını elden geçirmek, DRAM ve SOC voltajlarını arttırmak veya tRP, tRCDRD, tRC gibi zamanlamaları gevşetmeyi gerektirebiliyor. Tabii her sistemde gerektirecek gibi bir durum yok.

Eline sağlık.

@William Butcher Ben çok fazla bilgilendirme yapmak istemediğim için çok uzatmamıştım direkt olarak bu değeri verin ama neden verdiğinizi kısaca bilin diye bir rehber hazırlamıştım. Yine de bilgilendirmeler için teşekkürler hocam elinize sağlık.