Zamların haksız olduğunu düşünenleri görünce inanın hayrete düşüyorum. Kime göre, neye göre haksız? Gelin çok basit bir örnekle izah edeyim.
X marka bir peynirin üreticisi olduğunuzu hayal edin. Ürünleriniz sürekli olarak raflarda ön sıralarda yer alıyor, satışlarınız iyi, fabrikanızda harıl harıl üretim yapmaktasınız. Fabrikanız şehir dışında bir alanda ve oldukça da büyük.
Binlerce kişiye istihdam da sağlamaktasınız, insanlar sayenizde evlerine ekmek götürüyorlar.
Her şey harika dediğiniz anda birden rüzgar tersine dönüyor. Bir anda 3 lira olan dolar 6 liraya, 5 lira olan benzin 7 liraya yükseliyor.(Daha da gidecek ötvden karşılıyoruz denmekte, ötv dayanamaz hale gelince muhtemelen 9-10 lira olacak.) Elektriğe önce %15, bir hafta sonra ise %9 zam geliyor. Yetmiyor doğalgaza da %30 zam geliyor.
Şimdi fabrikanıza tekrar göz atalım.
- Paketinizi yaptığınız malzeme dışarıdan ithal geliyormuş, satın aldığınız yer fiyata %50 zam yapmış. Bu ne kardeşim dediğinizde ise "abi ne bekliyon daha kağıt bile üretemiyoruz malzemeler gökten zembille inmiyor ya dışarıdan alıyoruz biz de, dolar artınca bunlar da arttılar işte" diyor.(Hakkı da var elbette.) Eyvallah diyorsunuz.
- Elektrik faturanız ortalama 10 lira olarak geliyordu, şimdi bir bakıyorsunuz gelen fatura zamdan dolayı durduğu yerde 12-13 lira olmuş. Ona da eyvallah diyorsunuz.
- Bu peyniri ürettikten sonra, bir de insanlara ulaşması var. Malınız Türkiye'nin dört bir yanına gönderiliyor. Gönderilirken nakliye kamyonlarıyla gönderiyorsunuz. Çalıştığınız kamyoncu normalde malınızı 2000 liraya taşırken, "abi benzine zam geldi artık fiyat 3000 lira oldu" diyor. Tahmin edebildiniz mi? Evet, ona da eyvallah birader diyorsunuz.
- Önümüz kış, insanlar fabrikada çalışırken soğuktan donacak halleri yok. Mecburen kaloriferler yanacak doğalgaz harcanacak. Normalde 10 lira gelen doğal gaz faturanız, durduğu yerde arttı 13 lira gelmeye başladı.
Bu bardağı taşıran son damla oldu. Artık kimseye eyvallah falan yok, giren size giriyor. Şimdi önünüzde 2 seçenek var:
1) Ürün fiyatınızı arttıracaksınız,
2) Ayda 1600 liraya zar zor geçinen, işsiz kaldıkları taktirde hayatları mahvolacak insanları gelir-gider tablonuzu düze çıkarabilmek için işten çıkaracaksınız.
Siz olsanız hangisini tercih ederdiniz?
Bakın bunlar aklıma gelen en basit şeyler. Kim bilir işin arkasında daha neler var. Üretici böyle bir ortamda zam yapmayacak da ne yapacak? Evet istisnalar çok fazla, fırsatçılar yok mu? Sürüyle var ama birilerini ya da birilerinden şikayet edecekseniz ilk edeceğiniz isim üreticiler, satıcılar olmamalı.