Öncelikle şunu belirtmek gerekir ki "darboğaz" denen sorun sadece işlemci ve ekran kartı arasında gerçekleşen bir sorun değildir. Ekran kartı ve işlemciyle beraber fiziksel bellek (RAM), harddisk, SSD ve verimsiz güç kaynakları darboğaza sebebiyet verebilir. Uzun uzun ve çok daha detaylı örnekler vererek yazmak isterdim fakat sade dil ile yazmam herkes için daha açıklayıcı olacaktır.
Darboğaz Nedir?
Bir işin girdi ve çıktısı arasında yaşanan kayıp zamanın adı tam olarak darboğazdır. Buna sebep olan faktörlerin başında yüksek donanım gücü karşısında zayıf kalan donanımdır. Zayıf donanım yüksek güçlü donanımı her zaman frenleyecektir. Örnek verecek olursak GTX 1080 ekran kartıyla 2 GB 800 MHz fiziksel belleği aynı anakart üzerinde kullanıyorsunuz. Yada işlem gücü yüksek bir sistemde 3DS MAX'de çizim ve render işleminde SATA II destekli aktarım hızı yavaş bir harddisk ile çalışıyorsunuz. İşte bu tür donanım gücü dengesizliği iş çözümünün süresini geciktireceği için donanım tercihi yaparken terazi kefelerini mümkün olduğunca eşit tutmamız gerekiyor.
Olayın biraz daha detayına bakalım
İşlemci ve ekran kartıyla yola çıkalım. Oyunumuz yapılması gereken işleri derleyerek işlemcimizin kapısını çalar ve ondan bu işleri hesaplamasını ister. İşlemci bu hesapları eksiksiz yapar ve bilgileri grafik işlemciye yani ekran kartına gönderir. Grafik işlemcimiz ortamın koordinatlarını hesaplar ve hemen monitöre gidecek olan görüntünün çizimini yapmaya başlar. Bu eylem ardı ardına ve denge içerisinde tekrarlanırken yeterli güce sahip olmayan işlemcimiz ekran kartımızın iş hızına yetişemiyor. Bu sebeple oyun deneyimi ciddi şekilde sekteye uğruyor. Bu da FPS düşüşleri ve sadece geometrik çizimleri yapılmış dokusuz kare (artifact) sorunlarını beraberinde getiriyor.
Darboğaz olup olmadığını nasıl anlarım?
Hangi yazılımda ya da hangi oyunda faaliyet gösteriyorsanız bilgisayarınız yük altındayken işlemci, sabit disk, fiziksel bellek ve grafik işlemcinizin kaynak kullanımını eş zamanlı olarak kontrol edin. Mesela ekran kartınızın kullanımı %50-%60 düzeyinde ve işlemcinizin kullanımı %95 %100 civarlarında. İşlemcinizin yoğun yük altında olduğunu ve oyun yazılımının derlemiş olduğu işleri gerekli zaman zarfında grafik işlemciye gönderemeyip yavaş kaldığını göreceksiniz. Bu sabit disk ve RAM içinde geçerlidir.
Darboğazın önüne nasıl geçilir?
Genelde çoğu kullanıcı ekran kartının darboğaza uğramaması için işlemci seçimine daha ağırlıklı bütçe ayırır. Bu düşünce doğrudur fakat genelde diğer bileşenler için az bir bütçe kalır ve kullanıcı bu durumdan pek endişelenmez. Veya eski sisteminin işlemci ve ekran kartını yükseltmek isteyen kullanıcılarda olabilir. Bu seferde RAM, güç kaynağı ve sabit disk bu yüksek donanımların hızına eşlik edemeyebilir. Donanım seçimi yapacaksak ve söz konusu darboğaz ise donanımlarımız birbirleriyle yük alışverişini mutlaka eş zamanlı yapacak güçte olmalı. Çözüme gelecek olursak en yaygın kullanılan yöntemlerden birisi hız aşırtma veya voltaj arttırma (overclock). Destekli ekran kartınıza ve kilit çarpanı açık işlemcilerinize overclock yapıp darboğazdan bir nebze kurtulabilirsiniz.
Olayı genel olarak incelediğimizde elde edeceğimiz sonuç donanımlar arası dengeyi korumak olacaktır. Ayrıca donanımların tükettiği güce göre darboğaz hesaplaması yapmak ciddi şekilde yanıltıcı sonuçlar doğuracaktır. Bir donanımın tükettiği güçten ziyade yaptığı iş hesaba katılarak darboğaz hesaplaması yapılmalı. Darboğaz hesaplaması birazda donanımları tanımak ve donanımlara yeterli düzeyde hakim olmayı gerektiriyor. Darboğaz ile ilgili kafasında soru işaretleri olan arkadaşlar çekinmeden konu altında sorular sorabilir ve donanım özelliklerini belirterek olası darboğaz sorunu için cevap arayabilirler.