Konuya başlamadan önce belirtmeliyim ki ben bu paylaşımı sizleri bilgilendirmek adına yapıyorum. Tabii ki de kaynak olarak belirttiğim sayfalardan direkt olarak aldığım cümleler bulunuyor, ben sadece daha anlaşılır olması için tıp ile alakalı terimleri dilimize uygun bir düzeye getirmek için uğraştım. Tıp okuyupta bazı terimleri daha iyi açıklayabilecek kişiler yorum olarak açıklarsa konuyu tekrar düzenleyebilirim. Ayrıca yabancı kaynaklardan da yararlandığım için çeviriler konusunda bazı anlamsız cümleler olmuş olabilir.
Öncelikle nedir bu Monkeypox?
Monkeypox, insanlar da dahil olmak üzere bazı hayvanlarda ortaya çıkabilen maymun çiçeği virüsünün neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Monkeypox, öncelikle Orta ve Batı Afrika'nın tropikal yağmur ormanlarında ortaya çıkan ve zaman zaman diğer bölgelere taşınan bir zoonotik hastalıktır (hayvanlardan insanlara bulaşan ve her iki gruba dahil bireylerde ortak olarak şekillenen hastalıklar).
Monkeypox ilk olarak 1958'de laboratuvarlardaki maymun kolonilerinde çiçek benzeri bir hastalık salgınının ortaya çıkmasıyla keşfedilmiştir, bu nedenle "maymun çiçeği" adı verilmiştir. Maymun çiçeği virüsü vakası insanda ilk olarak 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde görülmüştür ve bu tarihten itibaren diğer Orta ve Batı Afrika ülkelerinde de bu vakanın görüldüğü bildirilmiştir.
Maymun çiçeği virüsünün Orta Afrika ve Batı Afrika olmak üzere iki farklı genetik grubu vardır. İnsanlarda görülen Orta Afrika maymun çiçeği virüsü, Batı Afrika virüsüne göre daha şiddetlidir ve daha yüksek ölüm oranına sahiptir.
Nasıl bulaşır?
İnsanlara çoğunlukla kemirgenler ve primatlar gibi vahşi hayvanlardan bulaşır, ancak insandan insana bulaşma da gerçekleşebilir.
Virüs, vücuda açık yaralar, solunum yolu veya mukoza zarları yani gözler, burun, ağız veya genital bölge gibi vücudunuzun dışarıya açık bölümlerinden vücuda girer. İnsandan insana bulaşmanın büyük solunum damlacıkları (öksürme, hapşırma veya konuşma sırasında ortaya çıkan ve patojen etken taşıyan vücut sıvıları) yoluyla gerçekleştiği düşünülmektedir. Solunum damlacıkları genellikle birkaç metreden fazla seyahat edemez. Hayvanlardan insanlara ısırma, tırmalama veya benzeri saldırgan eylemler ve iyi pişmemiş hayvan etleri ile bulaşabilir.
Belirtileri nelerdir?
Kuluçka süresi genellikle 6 - 13 gün veya 5 - 21 gün arasında değişebilir.
Enfeksiyon iki döneme ayrılabilir:
Tanıda, polimeraz zincir reaksiyonu (PCR), doğruluk ve duyarlılık oranı göz önüne alındığında tercih edilen laboratuvar testidir.
Maymun çiçeği salgınını kontrol altında tutmak amacıyla çiçek hastalığı aşısı ve ilaç olarak antiviral ilaçlar, İntravenöz immün globulin (VIG) kullanılabilir. Bununla birlikte, şu anda, orijinal (birinci nesil) çiçek hastalığı aşıları artık halka açık değildir. Maymun çiçeği için sırasıyla 2019 ve 2022'de bir aşı (MVA-BN) ve bir spesifik tedavi (tekovirimat) onaylanmış olsa da, bu karşı önlemler henüz yaygın olarak mevcut değildir ve dünya çapında 40 veya 50 yaşın altındaki popülasyonlar, önceki çiçek hastalığı aşılama programlarının sağladığı korumadan artık yararlanamamaktadır.
Hastalıktan nasıl korunabiliriz?
- Çoğu insan enfeksiyonu birincil olarak hayvandan insana bulaşmadan kaynaklanır. Yabani hayvanlarla, özellikle hasta veya ölü hayvanlarla, etleri, kanları ve diğer kısımları dahil, korunmasız temastan kaçınılmalıdır.
- Hayvan eti veya parçaları içeren tüm yiyecekler yemeden önce iyice pişirilmelidir.
- Virüs bulaşmış olan hastaları, diğer insanlardan izole edin.
- Virüs bulaşmış olan hayvanlarla veya insanlarla temastan sonra iyi bir el hijyeni uygulayın.
- Virüsün yaygın olduğu bir bölgede seyahat yapmış ve ülkenize dönüyorsanız eve gitmeden hastanelerden bir test yapmalarını isteyin.
Monkeypox, COVID-19'dan daha mı tehlikeli?
Monkeypox, COVID-19 gibi bir şey değildir. COVID-19'a göre daha az bulaşıcılığı bulunmaktadır (mutasyonlara göre değişiklik gösterebilir). Enfeksiyon hastalıkları uzmanları yeni bir pandemi anlamına gelmeyeceğini söylüyor. Ayrıca COVID-19 ilk çıktığı zamanlarda dünyada hiç bir uzman bilimadamları tarafından bilinmezken Monkeypox onlarca yıldır bilinen bir hastalıktır, fazla yayılması durumunda tedavisi daha kolay olacaktır.
Monkeypox kolay yayılamayacak ve hava yoluyla uzun mesafeler katedemeyecek bir virüstür. COVID-19 uzun süre kapalı ortamdayken bulunabilen bir virüstür. Monkeypox'ın insandan insana bulaşması için gereğinden fazla yakın temas (cinsel ilişki veya özel anlar vb.) olması gerekiyor yani COVID-19 gibi aynı ortamda bulunduğunuz kişiden bulaşmıyor (mutasyonlara göre değişiklik gösterebilir).
Monkeypox'a ait 2018 yılından bu yana yaklaşık olarak 1500 kadar vaka bildirilmiştir. Monkeypox'a suçiçeği aşısı etki edebiliyor (mutasyonlara göre değişiklik gösterebilir) yani bu da yayılmasının önüne geçilebileceği anlamına geliyor. Ancak bu hastalık gereğinden fazla yayılırsa mutasyonlar ile önüne geçilemeyecek bir hal de alabilir.
Yararlandığım kaynaklar:
Kaynak 1, Kaynak 2, Kaynak 3, Kaynak 4, Kaynak 5 ve Kaynak 6
Öncelikle nedir bu Monkeypox?
Monkeypox, insanlar da dahil olmak üzere bazı hayvanlarda ortaya çıkabilen maymun çiçeği virüsünün neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Monkeypox, öncelikle Orta ve Batı Afrika'nın tropikal yağmur ormanlarında ortaya çıkan ve zaman zaman diğer bölgelere taşınan bir zoonotik hastalıktır (hayvanlardan insanlara bulaşan ve her iki gruba dahil bireylerde ortak olarak şekillenen hastalıklar).
Monkeypox ilk olarak 1958'de laboratuvarlardaki maymun kolonilerinde çiçek benzeri bir hastalık salgınının ortaya çıkmasıyla keşfedilmiştir, bu nedenle "maymun çiçeği" adı verilmiştir. Maymun çiçeği virüsü vakası insanda ilk olarak 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nde görülmüştür ve bu tarihten itibaren diğer Orta ve Batı Afrika ülkelerinde de bu vakanın görüldüğü bildirilmiştir.
Maymun çiçeği virüsünün Orta Afrika ve Batı Afrika olmak üzere iki farklı genetik grubu vardır. İnsanlarda görülen Orta Afrika maymun çiçeği virüsü, Batı Afrika virüsüne göre daha şiddetlidir ve daha yüksek ölüm oranına sahiptir.
Nasıl bulaşır?
İnsanlara çoğunlukla kemirgenler ve primatlar gibi vahşi hayvanlardan bulaşır, ancak insandan insana bulaşma da gerçekleşebilir.
Virüs, vücuda açık yaralar, solunum yolu veya mukoza zarları yani gözler, burun, ağız veya genital bölge gibi vücudunuzun dışarıya açık bölümlerinden vücuda girer. İnsandan insana bulaşmanın büyük solunum damlacıkları (öksürme, hapşırma veya konuşma sırasında ortaya çıkan ve patojen etken taşıyan vücut sıvıları) yoluyla gerçekleştiği düşünülmektedir. Solunum damlacıkları genellikle birkaç metreden fazla seyahat edemez. Hayvanlardan insanlara ısırma, tırmalama veya benzeri saldırgan eylemler ve iyi pişmemiş hayvan etleri ile bulaşabilir.
Belirtileri nelerdir?
Kuluçka süresi genellikle 6 - 13 gün veya 5 - 21 gün arasında değişebilir.
Enfeksiyon iki döneme ayrılabilir:
- Ateş, yoğun baş ağrısı, lenf bezlerinin şişmesi, sırt ağrısı, kas ağrıları ve şiddetli halsizlik ile karakterize invazyon (yani hücrelerinizin virüs tarafından saldırıya uğraması) dönemi 0-5 gün arasında sürer. Lenf bezlerinin şişmesi, başlangıçta benzer görünebilen diğer hastalıklarla (suçiçeği, kızamık, çiçek hastalığı) karşılaştırıldığında maymun çiçeği virüsü vakasının ayırt edici bir özelliğidir.
- Deri döküntüsü genellikle ateşin ortaya çıkmasından sonraki 1-3 gün içinde başlar. Döküntü, gövdeden ziyade yüz ve kol ve bacak uçlarında görülebilir. Döküntüler genelde yüzde başlamış olup (vakaların %95'inde), avuç içlerini ve ayak tabanlarını (vakaların %75'inde) etkiler.
Tanıda, polimeraz zincir reaksiyonu (PCR), doğruluk ve duyarlılık oranı göz önüne alındığında tercih edilen laboratuvar testidir.
Maymun çiçeği salgınını kontrol altında tutmak amacıyla çiçek hastalığı aşısı ve ilaç olarak antiviral ilaçlar, İntravenöz immün globulin (VIG) kullanılabilir. Bununla birlikte, şu anda, orijinal (birinci nesil) çiçek hastalığı aşıları artık halka açık değildir. Maymun çiçeği için sırasıyla 2019 ve 2022'de bir aşı (MVA-BN) ve bir spesifik tedavi (tekovirimat) onaylanmış olsa da, bu karşı önlemler henüz yaygın olarak mevcut değildir ve dünya çapında 40 veya 50 yaşın altındaki popülasyonlar, önceki çiçek hastalığı aşılama programlarının sağladığı korumadan artık yararlanamamaktadır.
Hastalıktan nasıl korunabiliriz?
- Çoğu insan enfeksiyonu birincil olarak hayvandan insana bulaşmadan kaynaklanır. Yabani hayvanlarla, özellikle hasta veya ölü hayvanlarla, etleri, kanları ve diğer kısımları dahil, korunmasız temastan kaçınılmalıdır.
- Hayvan eti veya parçaları içeren tüm yiyecekler yemeden önce iyice pişirilmelidir.
- Virüs bulaşmış olan hastaları, diğer insanlardan izole edin.
- Virüs bulaşmış olan hayvanlarla veya insanlarla temastan sonra iyi bir el hijyeni uygulayın.
- Virüsün yaygın olduğu bir bölgede seyahat yapmış ve ülkenize dönüyorsanız eve gitmeden hastanelerden bir test yapmalarını isteyin.
Monkeypox, COVID-19'dan daha mı tehlikeli?
Monkeypox, COVID-19 gibi bir şey değildir. COVID-19'a göre daha az bulaşıcılığı bulunmaktadır (mutasyonlara göre değişiklik gösterebilir). Enfeksiyon hastalıkları uzmanları yeni bir pandemi anlamına gelmeyeceğini söylüyor. Ayrıca COVID-19 ilk çıktığı zamanlarda dünyada hiç bir uzman bilimadamları tarafından bilinmezken Monkeypox onlarca yıldır bilinen bir hastalıktır, fazla yayılması durumunda tedavisi daha kolay olacaktır.
Monkeypox kolay yayılamayacak ve hava yoluyla uzun mesafeler katedemeyecek bir virüstür. COVID-19 uzun süre kapalı ortamdayken bulunabilen bir virüstür. Monkeypox'ın insandan insana bulaşması için gereğinden fazla yakın temas (cinsel ilişki veya özel anlar vb.) olması gerekiyor yani COVID-19 gibi aynı ortamda bulunduğunuz kişiden bulaşmıyor (mutasyonlara göre değişiklik gösterebilir).
Monkeypox'a ait 2018 yılından bu yana yaklaşık olarak 1500 kadar vaka bildirilmiştir. Monkeypox'a suçiçeği aşısı etki edebiliyor (mutasyonlara göre değişiklik gösterebilir) yani bu da yayılmasının önüne geçilebileceği anlamına geliyor. Ancak bu hastalık gereğinden fazla yayılırsa mutasyonlar ile önüne geçilemeyecek bir hal de alabilir.
Yararlandığım kaynaklar:
Kaynak 1, Kaynak 2, Kaynak 3, Kaynak 4, Kaynak 5 ve Kaynak 6
Son düzenleme: