Mutasyon nedir?

Etrafimizda bulunan kimyasallar ve radyoaktif ışınlar sürekli olarak ve rastgele biçimde genetik yapimizi değiştirir. Bu değişimler anlik olur, bu anlik yaşanan değişimlere mutasyon denir.

Mutasyon, diger evrim mekanizmalari gibi doğrudan evrimin kendisi değildir, çeşitliliğe katkı sağlarlar. Mutasyonlar genetik çeşitlilik açısından epey değerlidirler. En önemli mekanizma olmasa bile önemleri var.

Evrimsel süreçte genlerin değişimi faydali olsa da genlerin rastgele değişimi tehlikeli sonuçlar doğurabilir. Bu sebeple evrimsel süreçte genlerimizdeki hatalari düzelten ve mutasyonları düzelten bazi mekanizmalar gelişmiştir.

Mesela prokaryotik yapılı canlılarda bu mekanizma çok daha hatali ve basit işlerken, ökaryotik yani gelişkin hücreli canlılarda daha kapsamli ve etkili çalışır. Ancak ökaryotik canlılarda bile hata payi oldukça yüksektir ve genlerdeki hatalari düzelten mekanizmalar sıklıkla hata yapar.

Örneğin insan hücresinde günde ortalama olarak 10 bin adet mutasyon meydana gelir. Bu mutasyonların büyük çoğunluğu genetik hatalari gideren mekanizmalar sayesinde düzeltiliyor. Düzeltilemeyen mutasyonlar ise eğer hücrenin üreme döngüsünü bozarsa ve savunma mekanizmalari bu mutasyonu yok edemezse kanser dediğimiz hastalik ortaya çıkar.


Mutasyonlar zararlı mi yararli mi?

Bu durum canlidan canliya göre değişir aslında. Mesela vücudunuzun savunma sisteminden ötürü bir bakteriye karşı tam koruma altindasiniz. Bu bakteride meydana gelen mutasyon bakterinin savunma sistemini yarıp sizi ölüme götürebilir. Bu örneğe baktığımızda mutasyon sizin için zararli olabilir, ancak bakteri için zararlı diyemeyiz. Çünkü bu mutasyon sayesinde bakteri yayılıp üremiş. Işte bu sebeple canliladan canliya göre bu durum değişiyor.


Son olarak mutasyonlarin büyük bir bölümü ne yararlidir, ne de zararlidir. Mutasyonların büyük çoğunluğu nötrdir yani etkisizdir.

Bilim adamlarin araştırmasına göre mutasyonların %70-90'ı etkisizdir. Mutasyonlarin %10-30'u zararli mutasyonlardir, geriye kalan %1-10'lık kısım ise yararli mutasyonlardır. Bu yüzdeler kafayi karıştırabilir kisaca şöyle diyeyim mutasyonların %70'i nötr, %20'si zararli, %10'u ise yararlidir.

Nötr durumda olan mutasyon çevrenin etkisiyle yararlı ve zararli olarak da ortaya çıkabilir.

Nötr mutasyonlar her ne kadar etkisiz olarak adlandirilsa da evrimsel sürece etki ederler. Bunlara etkisiz denmesinin sebebi canlının üzerinde herhangi bir değişim yapmamasidir. Ancak nesiller içerisinde mutasyonlar yavrulara aktarıldığında ve bu yavrularda başka etkisiz mutasyonlar meydana geldiğinde bu etkisiz mutasyonlar bir araya gelebilir, bunlarin bir araya gelmesiyle oluşan yavrular atalarinda olmayan özelliklere kavuşabilir.

Mutasyon aslında kısaca çevresel şartlara göre gelişen ihtiyaca karşı oluşur diyebiliriz sanki. Yani yağmurda şemsiye açmak gibi algılamasın kimse o kadar basit değil tabii ki

painkiller dedi:

Mutasyon aslında kısaca çevresel şartlara göre gelişen ihtiyaca karşı oluşur diyebiliriz sanki. Yani yağmurda şemsiye açmak gibi algılamasın kimse o kadar basit değil tabii ki

Genişletmek için tıkla...

Yani.

BERWAR dedi:

Yani.

Genişletmek için tıkla...

Ne bileyim şimdi biri kalkar "E o zaman ıslanınca şemsiye açmak da mı mutasyon?" der, ben önlemimi alayım sonra başıma geleceği biliyorum

Canlilar mutasyona ugramak istemezler. Hucrede, DNA sarmali kopyalanirken yapilabilecek hatalari onleyecek birden fazla onlem bulunur. Herhangi bir sekilde mutasyona ugramis olan hucreleri ( kanserli hucre ) tespit edip yok edecek birden fazla savunma mekanizmasi bulunur.

Ornegin her hucrenin kendi icinde sentezledigi proteinlerin orneglerini tasiyan MHC yapilari bulunur. Bunlari tepside sunulmus "protein, gen ornegi" gibi dusunebilirsiniz. Bu yapilar hucre zarinin disinda sergiye acilir. Bagisikliktan sorumlu hucreler, tek tek diger hucrelerin MHC yapisini kontrol ederek, dogru protein ve gen yapisini sergileyemeyen hucreleri oldururler. ( Hucre oldurmenin de farkli yollari fark. En kolayi hucreye "kendini oldur" sinyali vermek. Buna apoptosis denilir. Apoptosis yapamayan hucreler T hucrelerince alinip en yakin lenf nodlarina goturulur. Burada imha edilir. Cok fazla defolu hucre olmasi durumunda lenf nodlarinin sismesi bundandir. Kanser teshisi koymak isteyen doktorlarin lenf nodlarini elleriyle kontrol etmesinin arkasinda da bu sebep yatar. HIV virusunun oldurmesinin sebebi de, bu mekanizmayi bozmasidir. Defolu hucreler tespit edilemez, bagisiklik sistemi dostu dusmandan ayirt edemez hale gelir. HIV'e yakalanan canli, baska bir hastaliktan olur.
( MHC = major histocompatibility complex , bir suru cesidi var bunun )

Bunu niye anlatiyorum, mutasyonun onca savunma mekanizmasina ragmen ne kadar kuvvetli oldugunu gorebilsin insanlar diye. Hucre tek basina cok komplekstir ve her seye ragmen bir yerlerde hata olacaktir. En basitinden yaslandikca, hucreler kopyanin kopyasinin kopyasinin kopyasinin... kopyasini uretirken hata yapacaktir ve yeni bir farklilik olusacaktir. Bu farklilik genelde hic bir seye etki etmez, cunku canli genomundaki her gen bir ise yaramaz. ( Express edilmez denilir bunun icin )

Genomu mufredat gibi dusunursen, bazi konular sinavda cikmadigi icin islenmezler. Gen de boyledir, pasif olup bir ise yaramayani da vardir, ayni anda birden cok seyi kontrol eden de vardir. Mutasyon es kaza bir seyleri kontrol eden kisimda gerceklesir, bu gerceklesenen olay kanser savunma mekanizmalari tarafindan tespit edilemez ya da yok edilemez ise ve bir sekilde bu farklilik kalitimsal hale gelirse ( ne kadar zor bir olay oldugunu goruyor musunuz ) nur topu gibi rastgele farklilasmaya yelken acilir.

Her an milyonlarca hucre bolunuyor ve binlerce mutasyon oluyor bunyede. Belli basli kimyasallar ve radyasyon, savunma mekanizmalarini yok ettiginden ya da bir seyleri bozdugundan mutasyonlara direkt sebep oluyor. Cok fazla tekrarlandigi icin bir noktada mutasyonlar neredeyse kesinlikle basariya ulasiyorlar. Insan omrunun ciddi artis gosterdigi son yillarda en onemli problemlerimizden birinin kanser olmasinin sebebi de bu. Vucudun onca savunma mekanizmasina ragmen mutasyon da basariya ugruyor. Insan omru 200 sene olsa, her insan omrunde en az 3 defa kanser gecirecekti. bu sebepten.

Canlilar cesitliligi sever, bize en cekici gelen insanlar bize en az benzeyenler olur. ( esmerler sarisin, duz saclilar kivircik sacli sever ). Akraba evlilikleri basarisiz sonuclar uretir. Kokusunu en begendiginiz insanlar genotip olarak size en farkli olanlardir. Crossing-over gibi mekanizmalarla farklilik yaratmaya calisiriz. Her dogan birey anne babasindan genom olarak farkliliklarla dogar rastgele. Ama ne olursa olsun, canlilar bu cesitliligi kendi kontrol etmek ister, mutasyon gibi rastgelelikten hoslanmaz cunku kanser = olum demek.

Bir de bu konular incelenirken, canlilara bireysel organizmalar seklinde degil, populasyon seklinde bakmak gerekiyor. Yani bir grup insan, surekli yeni mutasyonlar gecirip yeni ozellikler kazaniyor, aralarindan zayif olanlar eleniyor, guclu olanlar yasiyor vs seklinde.