Sınava girildi, tercihler yapıldı, bir yer kazanıldı. Yurt ya da ev tutulmaya başlandı. Üniversiteler yakında açılıyor. Peki sırada ne var?
1. Kariyer Endişesi
Sırada kariyer endişesi var. Ne yapmak istediğini düşünmek var. İleride hangi alanda ne iş yapacaksın? Kamuya mı gireceksin özel sektöre mi? Yurt dışı düşünüyor musun? Her şeyi detaylı düşünüp karar vermelisin çünkü 4. sınıfta ya da mezun olduktan sonra karar vermeye çalışırsan zaman kaybedersin. Avukat mı olacaksın? Ne avukatı? Hakim savcı olacak mısın? Kendi büronu açabilir misin yoksa şirketlerin avukatı mı olacaksın? Her şeyi düşün.
2. Arkadaş Ortamı
İlk ders çıkışında hemen birkaç arkadaş edinirsin fakat bunların kalıcı olmayabileceğini de aklında tut. Çevreni küçük bir arkadaş grubu ile sınırlamaktansa çok fazla kişiyle arkadaş olup bir network kurmaya başla. İleride özel sektöre gireceksen çok işine yarayacaktır. Arkadaşlarına çok bel bağlama, kendi işlerini kendin görmeye çalış. İşe yaramaz, sadece eğlence için oraya gelmiş insanlardan uzak dur. Sana bir şey katmayacakları gibi senden çok şey götürürler.
Not: Hazırlık okuyanlar hazırlıkta başka bölümden arkadaşlar edinebilirler fakat hazırlık sonrası kendi bölümünden arkadaş edinmek, burada asıl bahsettiğim nokta.
3. Derslere Çalışmak, Notlar ve Devamlılık
Dersleri elinden geldiğince aksatma. Hoca sinir bozucu olabilir, ders sıkıcı olabilir, kimse gelmiyor olabilir, etraftan topladıkları ders notlarına güveniyor olabilirler fakat sen o derse de gideceksin. Dersleri aksatmamak önemli çünkü ileride öğrendiğin bilgileri kullanacaksın. Eğer bölümünden farklı bir kariyer amacın varsa bu noktada biraz esneklikler olabilir. Ya da staj yaparken derslere gidemediğin zamanlar olur. Yine de gidebildiğin kadar gidip her şeyin notlarını düzgünce tutmaya çalış ve bunlar düzenli olsun. Yani lisedeymiş gibi bir defter al ve hocanın ağzından çıkan her şeyi ve slaytları oraya not al. Sınava çalışırken çok işine yarayacak. Kan emici arkadaşlarına da notlarını vermek istemeyebilirsin. Mesela bir arkadaşım bana 1 sayfa not vermeyip "Gelseydin derse." demişti ama benim defterimi alıp tamamını okuyarak bir dersi 90 ile geçmişti. Böyle utanmaz insanlarla not paylaşmak zorunda değilsin, bunu anlamayanlara da yol ver gitsin. İstersen dönem sonunda notlarını fotokopi satan kırtasiyelere iyi ücretlere satabilirsin. Eğer iyi not tutuyorsan derslere harıl harıl çalışmak zorunda değilsin, haftada bir açıp ne yaptığına bak yeter. Sınav gününden önce çoğu şeyi öğrenmiş olacaksın. Öğrenmiş diyorum, ezberlemiş değil. Ayrıca vizede yüksek al ki finalde üzerinde baskı olmasın ya da bütünlemeye kalma. Alttan ders kalırsa sorun yaşarsın, o dersten soğursun ve belki 4 yıl o dersi geçemezsin. O yüzden ipin ucunu sıkı tut ve ortalamanı da 3 üstü tut. Bu Erasmus gibi imkanlarda ya da yüksek lisansta işine yarar.
4. Kötü Alışkanlıklar
Halihazırda devam eden bir kötü alışkanlığın varsa bırakmaya çalış fakat üzerine yenilerini eklemediğine emin ol. Arkadaşlarla ayda yılda bir 2 bira içmek kötü olmayabilir fakat sürekli olursa cebine yemek parası kalmaz. Aynı şey sigara için de geçerli. Yasal olmayan ve insana büyük zararlar veren türden alışkanlıklara ise asla tamam deme. İnsanların uzattıkları sigaraları alma. Hatta "Kurabiye yapıp getirdim." diyenlerden bile uzak dur. İçinde ne olduğunu bilemezsin. Hayatını ve emeklerini boşa götürme.
5. Staj ve Erasmus
Mümkünse 2. sınıftan sonra staj imkanlarını iyice araştır ve 3. sınıfta kesin staj yapmış ol. Zorunlu stajın olmasa bile seçmeli ders olarak staj yap. Sonra CV hazırladığında "Keşke staj yapsaydım." demezsin ve işe alınma olasılığın yükselir. Mümkünse kurumsal şirketlerde staj yapmaya çalış ve küçük aile şirketlerinden hem stajda hem iş hayatında uzak dur.
Erasmus imkanı varsa mutlaka yapmaya çalış. Mevlana gibi programlara da bakabilirsin. En azından bir yurt dışı görmüş olursun, kendine bir şeyler katarsın. Orada da derslerinin yoğun olabileceğini unutma. Ayrıca Erasmus'un öğrenci değişim programının yanı sıra staj imkanları da oluyor. Staj için bir şirket ile anlaşıp üniversiten aracılığı ile gitmeye çalış. Bu işlere uluslararası ilişkiler koordinatörlüğü/ofisi bakar. Öğrenci işlerine ya da hocalara böyle şeyleri sorma. Her şeyin sorulacağı bir yer vardır. Hocana ders konusunu sorarsın fakat öğrenci işlerine ders kredilerini, belgelerini sorarsın. Uluslararası ilişkiler koordinatörlüğüne/ofisine ise Erasmus işlerini sorarsın.
6. Projeler, Gönüllülükler ve Öğrenci Kulüpleri/Toplulukları
Derslerinle ortalamanı yüksek tuttun, Erasmus yaptın, staj yaptın. Ama yetmez. Aktif bir öğrenci olman gerek. Projelere katkı sunmalısın, gönüllü olarak çalışmalar yapmalısın. Mesela TEMA gönüllüsü olup bölgendeki ağaç dikme etkinliklerine vs. katılabilirsin. Hayvanlarla ilgili bir derneğe gönüllü olup projeler yapabilirsin. Ayrıca öğrenci kulüplerine ve topluluklarına birinci sınıftan katılmalısın. Bu çok işine yarar. Bölümünle ilgili olsun ya da olmasın, mutlaka en az bir kulübe katılıp etkinliklerine katılım yap. İleride kulüp ya da topluluğun başkanı olup CV'ne çok iyi bir şey ekleme imkanı bulabilirsin.
7. Gezip Tozma, Etkinlikler ve Ders Dengesi
Gezip tozmaya, kulüp ya da dernek etkinliklerine, arkadaşlarına vakit ayırdın. Güzel hoş ama derse gitmen ve ara sıra açıp notlarına bakmak zorundasın yoksa sosyalliğin kariyerinin önünde engel olabilir. Her şeye yeteri kadar zaman ayırmaya çalış. Peki bunların hepsini yapmak zorunda mısın? Vallahi yapan bölüm arkadaşların olacak ya da senin üniversitende olmasa bile ODTÜ, İTÜ, Boğaziçi gibi üniversitelerde yapan insanlar olacak. Onların yanında senin bir kariyer şansın olsun istiyorsan yorgunluktan bayılana kadar koşman gerekebilir.
8. Dil Öğrenmek
İngilizce bilmeyeni işe almıyorlar. İngilizce geliştirmek için hazırlık yetmez, okul dersleri yetmez. Ekstradan zaman ayırıp dilini geliştirmelisin. Eğer çoktan B2 ya da C1 seviyesinde İngilizce biliyorsan yanına bölümünde işine yarayabilecek bir tane daha dil katabilirsin. İleride yurt dışı hedefin varsa bu önünü açar. Girdiğin yer global bir şirket ise yine yurt dışına gitmene yarayabilir.
9. Makale ya da Bitirme Tezi yazmak ve Hocalarla İyi Geçinmek
Eğer fırsatın olursa hocalarınla konuşup makale yazmayı deneyebilirsin. Zorunlu bir bitirme tezin varsa bunu da makaleye dönüştürmek için hocanla konuşabilirsin. Bilimsel yayının olması seni üzmez. Buraya bir de "Hocalarla zıtlaşma, sana takabilir." notunu düşeyim. Hatta hocaların bir nevi yalakası olmak da sınav notlarını etkileyebilir. Hoca bilgisayarı açamadı mı? Bir Technopat olarak hemen hocaya yardım teklif et. Bir süre sonra teknoloji hakkında sorunlar yaşandığında gözler direkt sana dönecek ve sınıfın kurtarıcısı olacaksın. Hoca sınıf için bir temsilci istediğinde de öne atla, CV'ye yazılacak şeyler değil ama hocaların seni fark etmesi için bir fırsat. Hoca 100 kişilik sınıfta 3-5 kişinin adını biliyorsa ve biri de sensen bu iş tamamdır. Ayrıca hocaya gece 3'te WhatsApp'tan yazma. Mail atabilirsin. Hocalar bu konuyu onaylamadığı sürece özel numarasından ya da Instagram'dan hocayı darlama. Mail ile işlerini halletmen gerekecek. Hocaların maillerini bir kenara not al.
10. Sunumlar
Sunuma önce evde kendin çalış. Konuya hakim olursan rahat olursun. Kendi kendine anlat, zaman tut. Ne kadar sürdüğünü ölç. Her şeyi göze hitap edecek şekilde iyi yaptığına emin ol. Bir de Office 365 ile yaptığın sunumu okuldaki bilgisayarda Office 2010 ile açacaksan sorun yaşarsın. O yüzden sunumu bir de PDF dosyası olarak yanında bulundur ki bir aksilik olmasın. Sunumlar iş hayatında da işine yarayacak. Bu korkuyu üniversitede aş.
Ek sorularınız varsa yanıtlayabilirim. Bunların hepsi benim ve çevremde gözlemlediğim şeyler, uygularsanız sizi üzmez.