Selamlar,
Bugün site içerisinde hatalı ve gereksiz kullanımına sıkça rastladığımız noktalı virgüle sırasıyla doğru kullanımlar, istisnalar ve hatalı kullanımlar olmak üzere üç farklı ana başlık altında değineceğiz. Hazırsanız vakit kaybetmeden başlayalım.
1) Doğru Kullanımlar:
TDK'ye göre noktalı virgülün doğru kullanımları.
1.1) Virgüllerle Ayrılmış Tür - Cins ve Takım Adlarını Birbirinden Ayırmak:
Herkesin bildiği klasik bir kullanım. Kısaca örnek vermek gerekirse: "Yeni doğan erkek köpeklere Karabaş, Çakır ve Aslan; dişi köpeklere Pamuk, Ponçik ve Mavi isimleri verildi."
Kısaca ne yapmış olduk burada? Erkek ve dişi köpeklerin isimlerinin birbirine karışmasını önlemiş, türleri ve takımları güzelce ayırmış, gruplamış olduk.
Bir de cümledeki erkek ve dişi köpeklerden birer tanesini çıkaralım, tek bir virgül kullanarak örnek verelim: "Yeni doğan erkek köpeklere Karabaş ve Çakır, dişi köpeklere Pamuk ve Ponçik isimleri verildi."
Gördüğünüz üzere cümlede tek bir virgül kullanıldığı için noktalı virgül kullanma gereği duymadık. Yani kısacası noktalı virgülü virgülün yardımcısı, asistanı gibi düşünebiliriz.
1.2) Özneyi Belirginleştirmek:
"Ali; Ahmet, Mehmet, Mustafa'ya kıyasla yarışı daha önce bitirmiştir."
Şimdi burada noktalı virgül kullanarak neyi vurgulamış olduk? Ali'nin yarışı Ahmet, Mehmet ve Mustafa'dan daha önce bitirdiğini vurgulamış olduk. Eğer noktalı virgül kullanmasaydık her şey karışırdı. Sanki dört yarışçı arasında belirtilmeyen bir yarışçı yarışı daha önce bitirmiş gibi saçma sapan bir durum olurdu, kısacası yarışı daha önce bitiren kişinin kim olduğu anlaşılmazdı.
1.3) Ögeleri Arasında Virgül Bulunan Sıralı Cümleleri Ayırmak:
TDK'den basit, klasik bir örnek alalım: "Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkahalar atmak istiyordum."
Gördüğünüz üzere cümlede sığmak ve istemek üzerine iki adet fiil kullanılmış. Cümleyi ikiye ayırarak "Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor. Bağırmak, kahkahalar atmak istiyordum." şeklinde de kullanabilirdik fakat ne yaptık? Noktalı virgül sayesinde tek bir cümle içerisinde karışıklık yaratmadan cümleyi ikiye ayırabildik. Bu örnekte de noktalı virgülü virgülün asistanı gibi düşünebiliriz.
2) İstisnalar:
TDK'nin "Virgül olmayan cümlede kesinlikle noktalı virgül kullanılmaz." söylemine istisna olan kullanımlar.
2.1) Bağlaçlar Yerine Noktalı Virgül Kullanımı:
1. Örnek: "Diğerlerini bilmem; ben sonuna kadar seninleyim." (Diğerlerini bilmem ama ben sonuna kadar seninleyim.)
2. Örnek: "Söylediğin yere gittim; evrakları teslim ettim." (Söylediğin yere gittim ve evrakları teslim ettim.)
Görüldüğü üzere iki örnekte de noktalı virgül bağlaç yerine geçtiği için virgül kullanmadık.
3) Hatalı Kullanımlar:
TDK'ye göre noktalı virgül kullanımının hatalı olduğu kullanımlar.
3.1) Açıklama Yaparken İki Nokta Yerine Noktalı Virgül Kullanımı:
1. Kullanım (Yanlış): "Bu kararın istinat ettiği en kuvvetli muhakeme ve mantık şu idi; Esas, Türk milletinin haysiyetli ve şerefli bir millet olarak yaşamasıdır."
2. Kullanım (Doğru): "Bu kararın istinat ettiği en kuvvetli muhakeme ve mantık şu idi: Esas, Türk milletinin haysiyetli ve şerefli bir millet olarak yaşamasıdır."
Gördüğünüz üzere yanlış kullanımda noktalı virgül, doğru kullanımda ise iki nokta kullandık. Açıklama yaparken iki nokta kullanılması gerekiyor.
3.2) Bağlaçlardan Önce Noktalı Virgül Kullanımı:
1. Kullanım (Yanlış): "Otobüsün arkasından koştum; ancak yetişemedim."
2. Kullanım (Doğru): "Otobüsün arkasından koştum ancak yetişemedim."
Türk Dil Kurumu; oysaki, hâlbuki, çünkü, ancak, lâkin, fakat, ama gibi bağlaçlardan önce virgül veya noktalı virgül kullanılmasını uygun bulmuyor. Yalnızca noktalı virgüle özel bir durum değil anlayacağınız. Gördüğünüz üzere burada da ayaküstü doğru kullanım örneği vermiş olduk.
Kısacası cümle içerisinde virgül veya noktalı virgül kullanılmadan yalnızca bağlacın yazılıp geçilmesi bu gibi durumlarda yeterli.
3.3) Şart Ekinden Sonra Noktalı Virgül Kullanımı:
1. Kullanım (Yanlış): "Hava soğuksa; dışarı çıkmayalım."
2. Kullanım (Doğru): "Hava soğuksa dışarı çıkmayalım."
Kimi yazarlar hâlâ kullansa da kimi kitaplarda hâlâ örnekleri görülse de şart ekinden sonra kullanımı görüldüğü üzere yanlış. Üstteki örnek gibi virgül veya noktalı virgül kullanmadan direkt cümleyi yazıp geçmeniz bu gibi durumlarda da yeterli.
Konuya ek olarak de/da bağlacından sonra da virgül veya noktalı virgül kullanılmaz. Bunun da yanlış kullanım örneklerini sıklıkla görüyoruz maalesef.
3.4) Zarf/Sıfat Fiilinden Sonra Noktalı Virgül Kullanımı:
1. Kullanım (Yanlış): "Bu işi bitirip; seninle ilgileneceğim."
2. Kullanım (Doğru): "Bu işi bitirip seninle ilgileneceğim."
Gördüğünüz gibi zarf veya sıfat fiilinden sonra direkt noktalama işareti kullanılmasını doğru bulmuyor Türk Dil Kurumu. Bu hatalı kullanım da yalnızca noktalı virgüle özel bir durum değil.
Kısacası zarf veya sıfat fiili kullandıktan sonra başka bir ihtiyacınız yoksa eğer noktalama işareti kullanmadan cümleyi bitirebilirsiniz.
Son Söz/Sonuç Olarak:
TDK noktalı virgül veya diğer noktalama işaretlerinde henüz herhangi bir standart oluşturmadığı için normal şartlar altında cümlenizi bu kadar dikkat etmeden, yalnızca karşınızdaki anlayacak şekilde yazmanız yeterli. Tabii bu durumun zırt pırt noktalı virgül kullanımını tetiklemesini istemeyiz, bu konuda bu rehber umarım işinize yarar.
Ek bir kaynak koymayacağım. Tamamen son birkaç günde özellikle okuduğum yazılar ve bildiklerim üzerine yazdım bu yazıyı.
Teşekkürler.
Bugün site içerisinde hatalı ve gereksiz kullanımına sıkça rastladığımız noktalı virgüle sırasıyla doğru kullanımlar, istisnalar ve hatalı kullanımlar olmak üzere üç farklı ana başlık altında değineceğiz. Hazırsanız vakit kaybetmeden başlayalım.
1) Doğru Kullanımlar:
TDK'ye göre noktalı virgülün doğru kullanımları.
1.1) Virgüllerle Ayrılmış Tür - Cins ve Takım Adlarını Birbirinden Ayırmak:
Herkesin bildiği klasik bir kullanım. Kısaca örnek vermek gerekirse: "Yeni doğan erkek köpeklere Karabaş, Çakır ve Aslan; dişi köpeklere Pamuk, Ponçik ve Mavi isimleri verildi."
Kısaca ne yapmış olduk burada? Erkek ve dişi köpeklerin isimlerinin birbirine karışmasını önlemiş, türleri ve takımları güzelce ayırmış, gruplamış olduk.
Bir de cümledeki erkek ve dişi köpeklerden birer tanesini çıkaralım, tek bir virgül kullanarak örnek verelim: "Yeni doğan erkek köpeklere Karabaş ve Çakır, dişi köpeklere Pamuk ve Ponçik isimleri verildi."
Gördüğünüz üzere cümlede tek bir virgül kullanıldığı için noktalı virgül kullanma gereği duymadık. Yani kısacası noktalı virgülü virgülün yardımcısı, asistanı gibi düşünebiliriz.
1.2) Özneyi Belirginleştirmek:
"Ali; Ahmet, Mehmet, Mustafa'ya kıyasla yarışı daha önce bitirmiştir."
Şimdi burada noktalı virgül kullanarak neyi vurgulamış olduk? Ali'nin yarışı Ahmet, Mehmet ve Mustafa'dan daha önce bitirdiğini vurgulamış olduk. Eğer noktalı virgül kullanmasaydık her şey karışırdı. Sanki dört yarışçı arasında belirtilmeyen bir yarışçı yarışı daha önce bitirmiş gibi saçma sapan bir durum olurdu, kısacası yarışı daha önce bitiren kişinin kim olduğu anlaşılmazdı.
1.3) Ögeleri Arasında Virgül Bulunan Sıralı Cümleleri Ayırmak:
TDK'den basit, klasik bir örnek alalım: "Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkahalar atmak istiyordum."
Gördüğünüz üzere cümlede sığmak ve istemek üzerine iki adet fiil kullanılmış. Cümleyi ikiye ayırarak "Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor. Bağırmak, kahkahalar atmak istiyordum." şeklinde de kullanabilirdik fakat ne yaptık? Noktalı virgül sayesinde tek bir cümle içerisinde karışıklık yaratmadan cümleyi ikiye ayırabildik. Bu örnekte de noktalı virgülü virgülün asistanı gibi düşünebiliriz.
2) İstisnalar:
TDK'nin "Virgül olmayan cümlede kesinlikle noktalı virgül kullanılmaz." söylemine istisna olan kullanımlar.
2.1) Bağlaçlar Yerine Noktalı Virgül Kullanımı:
1. Örnek: "Diğerlerini bilmem; ben sonuna kadar seninleyim." (Diğerlerini bilmem ama ben sonuna kadar seninleyim.)
2. Örnek: "Söylediğin yere gittim; evrakları teslim ettim." (Söylediğin yere gittim ve evrakları teslim ettim.)
Görüldüğü üzere iki örnekte de noktalı virgül bağlaç yerine geçtiği için virgül kullanmadık.
3) Hatalı Kullanımlar:
TDK'ye göre noktalı virgül kullanımının hatalı olduğu kullanımlar.
3.1) Açıklama Yaparken İki Nokta Yerine Noktalı Virgül Kullanımı:
1. Kullanım (Yanlış): "Bu kararın istinat ettiği en kuvvetli muhakeme ve mantık şu idi; Esas, Türk milletinin haysiyetli ve şerefli bir millet olarak yaşamasıdır."
2. Kullanım (Doğru): "Bu kararın istinat ettiği en kuvvetli muhakeme ve mantık şu idi: Esas, Türk milletinin haysiyetli ve şerefli bir millet olarak yaşamasıdır."
Gördüğünüz üzere yanlış kullanımda noktalı virgül, doğru kullanımda ise iki nokta kullandık. Açıklama yaparken iki nokta kullanılması gerekiyor.
3.2) Bağlaçlardan Önce Noktalı Virgül Kullanımı:
1. Kullanım (Yanlış): "Otobüsün arkasından koştum; ancak yetişemedim."
2. Kullanım (Doğru): "Otobüsün arkasından koştum ancak yetişemedim."
Türk Dil Kurumu; oysaki, hâlbuki, çünkü, ancak, lâkin, fakat, ama gibi bağlaçlardan önce virgül veya noktalı virgül kullanılmasını uygun bulmuyor. Yalnızca noktalı virgüle özel bir durum değil anlayacağınız. Gördüğünüz üzere burada da ayaküstü doğru kullanım örneği vermiş olduk.
Kısacası cümle içerisinde virgül veya noktalı virgül kullanılmadan yalnızca bağlacın yazılıp geçilmesi bu gibi durumlarda yeterli.
3.3) Şart Ekinden Sonra Noktalı Virgül Kullanımı:
1. Kullanım (Yanlış): "Hava soğuksa; dışarı çıkmayalım."
2. Kullanım (Doğru): "Hava soğuksa dışarı çıkmayalım."
Kimi yazarlar hâlâ kullansa da kimi kitaplarda hâlâ örnekleri görülse de şart ekinden sonra kullanımı görüldüğü üzere yanlış. Üstteki örnek gibi virgül veya noktalı virgül kullanmadan direkt cümleyi yazıp geçmeniz bu gibi durumlarda da yeterli.
Konuya ek olarak de/da bağlacından sonra da virgül veya noktalı virgül kullanılmaz. Bunun da yanlış kullanım örneklerini sıklıkla görüyoruz maalesef.
3.4) Zarf/Sıfat Fiilinden Sonra Noktalı Virgül Kullanımı:
1. Kullanım (Yanlış): "Bu işi bitirip; seninle ilgileneceğim."
2. Kullanım (Doğru): "Bu işi bitirip seninle ilgileneceğim."
Gördüğünüz gibi zarf veya sıfat fiilinden sonra direkt noktalama işareti kullanılmasını doğru bulmuyor Türk Dil Kurumu. Bu hatalı kullanım da yalnızca noktalı virgüle özel bir durum değil.
Kısacası zarf veya sıfat fiili kullandıktan sonra başka bir ihtiyacınız yoksa eğer noktalama işareti kullanmadan cümleyi bitirebilirsiniz.
Son Söz/Sonuç Olarak:
TDK noktalı virgül veya diğer noktalama işaretlerinde henüz herhangi bir standart oluşturmadığı için normal şartlar altında cümlenizi bu kadar dikkat etmeden, yalnızca karşınızdaki anlayacak şekilde yazmanız yeterli. Tabii bu durumun zırt pırt noktalı virgül kullanımını tetiklemesini istemeyiz, bu konuda bu rehber umarım işinize yarar.
Ek bir kaynak koymayacağım. Tamamen son birkaç günde özellikle okuduğum yazılar ve bildiklerim üzerine yazdım bu yazıyı.
Teşekkürler.
Son düzenleme:
.
