USB4 en yeni ve en hızlı USB sürümü olsa da, bu standardın yaygınlaşması zaman alacak. Teknolojik cihazlardaki ve çevre birimlerinde yer alan en yaygın bağlantı teknolojisinin “USB 3” olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Cihazların teknik özellik sayfalarına baktığınızda USB 3.2 veya 3.1’den sonraki nesil numaralarını da göreceksiniz: Örneğin USB 3.2 Gen 1, USB 3.2 Gen 2 ve hatta USB 3.2 Gen 2×2 gibi.
Bu isimlendirmeler doğal olarak son tüketicide kafa karışıklığına neden oluyor. Şimdi bu standartlar arasındaki temel farklara ve veri aktarım hızlarına bakalım. En sonunda ise kısaca USB4’e değinelim.
USB 3.2, USB 3.1 ve USB 3.0 Sürümleri
USB 3.0, USB 3.1 Gen 1 ve USB 3.2 Gen 1 isimleri birbirinin yerine kullanılabiliyor ve veri aktarım hızı maksimumda 5 Gbps’ye çıkıyor. USB 3.1 Gen 2 ve USB 3.2 Gen 2 ise iki kat (10 Gbps) daha fazla hız sunuyor ve aslında aynı standartlar geçerli.
Standartları geliştiren USB-IF (USB Implementers Forum) aslında üreticilerin bu sürüm numaralarını kullanmamaları gerektiğini defalarca söylemişti. Bunun yerine SuperSpeed, SuperSpeed 10 Gbps veya SuperSpeed gibi isimler kullanılabilirdi. Bir diğer alternatif isimlendirme şeması ise USB 5 Gbps, USB 10 Gbps ve USB 20 Gbps şeklindeydi. Ancak üreticiler bu önerilere riayet etmedi.
USB-IF, üretilen ürünler için sertifika verirken perakende satışta kullanılması için bazı logolar bile hazırlamıştı. Ancak bu logoları ne yazık ki pek sık görmek mümkün değil.
USB-IF’nin isteklerine rağmen, çoğu PC satıcısının bağlantı noktalarını USB 3.2 veya USB 3.1 olarak listelediğini görüyoruz. Ayrıca bu portların sunduğu hızlar hakkında hiçbir bilgi sağlanmıyor. Hatta teknik özellik sayfasında sürüm numarası belirtmeyen satıcılar bile var. Bu portlar yüksek ihtimalle Gen 1 (5 Gbps) hızlarından yararlanıyordur.
USB 3.x tarafında sürüm numaralarının sürekli değişme nedeni ise her bir yenilikte farklı bir isimlendirme kullanılması. 2008 yılında piyasaya sürülen USB 3.0 standardı, USB hızlarını 5 Gbps’ye çıkararak USB 2.0’ın 480 Mbps’lik hızına kıyasla büyük bir sıçrama yaratmıştı. Uzun yıllar boyunca USB portlarının sağladığı en yüksek hız buydu. Aslında bugün bile USB destekli cihazların büyük çoğunluğu 5 Gbps’nin ötesine geçmiyor. Bazı ürünlerde 5 Gbps gerçekten yeterli. Bazı ürünlerde ise kullanıcılar daha yüksek hızlara ihtiyaç duyuyor.
Çoğu zaman kullanıcılar hangi portu kullandığını, ne kadar hız elde ettiğini bilmiyor. Belki kullandığınız mobil aygıtlar veya depolama cihazları çok daha fazlası için destek sunuyor. Ancak bilgisayarınızda kullandığınız portlar hızları kısıtlıyor olabilir.
USB-IF, 2013 yılında USB hızlarını 10 Gbps’ye çıkarırken aynı zamanda tüm USB 3.x ürünlerinin sürüm numarasını değiştirdi. Böylece USB 3.0’ın (5 Gbps) ismi USB 3.1 Gen 1 oldu ve yeni 10 Gbps hız sunan standart USB 3.1 Gen 2 olarak adlandırıldı.
Kuruluş 2017 yılında USB 3.x cihazlar için hızları 20 Gbps’ye çıkaran yeni bir standart sundu. Böylelikle tüm hızlar için sürüm numaraları da değişti;
- 5 Gbps hız USB 3.2 Gen 1
- 10 Gbps hız USB 3.2 Gen 2
- 20 Gbps hız USB 3.2 Gen 2×2
20 Gbps’lik sürüme USB 3.2 Gen 2×2 denmesinin arkasındaki ana neden, 20 Gbps hızı sağlamak için iki adet 10 Gbps şerit kullanılması. Belki de USB 3.2 Gen 3 olarak adlandırılsaydı daha az kafa karışıklığı olurdu.
Ayrıca USB 3.2 Gen 1×2 adında, 10 Gbps hızında ve USB 3.2 Gen 2 ile neredeyse aynı olan daha az kullanılan bir sürüm de var. Aradaki farka gelince, USB 3.2 Gen 2 tek bir 10 Gbps veri şeridine sahipken, USB 3.2 Gen 1×2’nin toplam 10 Gbps hıza ulaşmak için iki adet 5 Gbps şerit kullandığını not edelim. Son kullanıcı olarak bu sizin için pek önemli olmayabilir lakin bu isimlendirmeyi bir yerlerde görebilirsiniz.
USB 3 Veri Aktarım Hızları
| USB Sürümü | Aktarım Hızı |
Alternatif İsim |
Konnektör Tipleri |
Karşılığı |
|---|---|---|---|---|
| USB 3.2 Gen 1 | 5 Gbps | SuperSpeed USB | Tip-A, Tip-C, Tip-B, Mikro | USB 3.1 Gen 1, USB 3.0 |
| USB 3.2 Gen 2 / Gen 2×1 | 10 Gbps | SuperSpeed+ USB 10 Gbps | Tip-A, Tip-C | USB 3.1 Gen 2 |
| USB 3.2 Gen 2×2 | 20 Gbps | SuperSpeed+ USB 20 Gbps | Tip-C | – |
| USB 3.1 Gen 1 | 5 Gbps | SuperSpeed USB | Tip-A, Tip-C, Tip-B, Mikro | USB 3.2 Gen 1, USB 3.0 |
| USB 3.1 Gen 2 | 10 Gbps | SuperSpeed+ USB 10 Gbps | Tip-A, Tip-C | USB 3.2 Gen 2 |
| USB 3.0 | 5 Gbps | SuperSpeed USB | Tip-A, Tip-C, ipe-B, Micro | USB 3.1 Gen 1, USB 3.2 |
Güncelleme: Ekim 2022
USB standartlarından sorumlu kuruluş USB-IF (USB Implementers Forum), standarda bağlı olarak çeşitli logolarda bazı değişiklikler yapıldığını duyurdu. Güncellemeyle birlikte şu anda kullanılan çok sayıda logonun daha basite indirgenmesi hedefleniyor. Böylelikle tüketiciler de ürün seçimini daha kolay yapacak.
SuperSpeed USB logosu artık kullanımdan tamamen kalkıyor ve markalama yeni piyasaya çıkacak ürünlerde görünmeyecek. Bununla birlikte, “SuperSpeed USB 5 Gbps” ve “SuperSpeed USB 10 Gbps” artık “USB 5 Gbps” ve “USB 10 Gbps” isimleriyle anılacak.
“USB4” adı da ortadan kalkıyor. “USB4 40 Gbps” ve “USB4 20 Gbps” bundan böyle “USB 40 Gbps” ve “USB 20 Gbps” olarak bilinecek.
Öte yandan sertifikalı USB Tip-C kablolarının markaları da güncelleniyor. Sadece veri aktarım hızlarını listelemek yerine, üreticilerin kabloların desteklediği şarj watt değerini de listelemesi gerekecek. Yani bir kablo sadece 40 Gbps kablo olarak markalanamayacak, artık 60W veya 240W gibi şarj özellikleri de gösterilecek.
Bu isim ve logoların zorunlu olmadığını tekrardan belirtmekte fayda var. USB-IF tarafından onaylanan USB cihazlarda bahsettiğimiz değişikliklerin hepsi zorunlu. Ancak piyasadaki tüm ürünler sertifikalı olarak satılmıyor.
Temel USB sürüm numaraları hiçbir yere gitmiyor. Üreticiler ve OEM’ler hala USB4 Gen3x2 ve USB4 Version 2 gibi standartlar kullanmaya devam edecek. USB-IF, müşterilerin sürüm numaralarıyla sorunlar yaşamasını istemiyor. Evet, “USB4 Version 2.0” gerçekten sorunlu bir isimlendirme. Kuruluşun amacı ise bu standardı “USB 80 Gbps” olarak tanımlamak, sürüm numaralarını ortadan kaldırmak.
Ayrıca USB4 v2 ile birlikte sunulacak teknolojilerden bahsedildi. Thunderbolt 3 ve 4 ile çapraz uyumluluk sunan USB4, 40 Gbps’ye kadar olan bağlantıları destekliyor. USB4 sürüm 2.0 ise maksimum hızı 80 Gbps’ye çıkarıyor. Ancak yüksek çözünürlüklü monitörler için bant genişliği tek yönde 120 Gbps’ye kadar (40 Gbps aşağı yönlü bağlantı ile) daha da yükseğe çıkabiliyor.
USB 4 v2.0’ın bant genişliğini kullanan standart DisplayPort 2.1 ile tam uyumlu. Bu bağlamda sıkıştırmaya gerek kalmadan 240 Hz’e kadar 4K ekran veya 60 Hz’de 10K ekrana destek sağlanabiliyor.
USB 4 Sürüm 2.0 (resmi olarak USB4 şeklinde yazılıyor) hem mevcut USB4 40 Gbps pasif kablolar, hem de yeni aktif 80 Gbps kablolar üzerinde çalışacak. DisplayPort 2.1 ile uyumlu olmasının yanı sıra, USB-IF’ye göre PCIe 4.0 ile “yakından uyumlu” olacak.
Kuruluşun resmi sertifikasyon sürecinden geçen ürünler, paketler üzerinde “Sertifikalı 80 Gbps” logosunu kullanabilecek:
80 Gbps bağlantıları destekleyen diğer cihazlar ve hatta bilgisayarlar, sertifikaları varsa 80 Gbps bağlantı logosunu kullanabilir:
Sertifikalı kablolar, sunduğu watt desteğine göre 80 Gbps logosu taşıyacak:
USB 3.2 ve USB 3.1 Hangi Konnektörleri Kullanır?
Hem 5 Gbps hem de 10 Gbps hızları USB Tip-A ve USB Tip-C konnektörleri ile kullanılabilir. USB Tip-A bağlantı noktaları, yalnızca tek yönlü takılabilen geleneksel, dikdörtgen konektörlere sahiptir. USB Tip-C bağlantı noktaları ise daha küçük, oval şekilli ve ters çevrilse bile kullanılan bir yapıya sahip. USB Tip-C standardı dizüstü bilgisayarlarda ve telefonlarda son derece yaygın olmasına rağmen, masaüstü bilgisayarda Tip-C bağlantılarını halen çok az görebiliyoruz.
Çok yaygın olmamakla birlikte, Tip-B konnektörlere sahip USB 3.x kablolar da görebilirsiniz. Bu bağlantılar çoğunlukla yazıcılara ve USB hub’larına bağlanmak için kullanılmakta.
Ayrıca bazı SuperSpeed mikro USB konektörler de piyasada mevcut. Ancak bu SuperSpeed Tip-B ve mikro USB konektörler, normal Tip-B ve mikro konektörlerden daha büyüktür. Dolayısıyla geriye dönük olarak uyumlu değildir.
Sonuç olarak, kablo veya adaptör konusunda seçim yapmanız gerekiyorsa sürüm numarası tek başına yeterli değil. USB 3.2 Gen 1, USB 3.2 Gen 2 ya da USB 3.1 standartları fark etmeksizin, farklı türde konnektörler karşınıza çıkabilir.
Eğer söz konusu USB 3.2 Gen 2×2 (20 Gbps) bağlantı noktasıysa kesinlikle USB-C türünde bir konnektör kullanacaksınız demektir. Ancak nadiren de olsa USB 3.2 Gen 1×2 (yine 10 Gbps) standardına sahip bazı kablolar da Tip-C kullanabilir. Ek olarak, A Tipi bağlantı noktaları 10 Gbps ile sınırlandırılmıştır.
USB 3.2 / USB 3.1 Bağlantı Noktaları Hangi Renkte?
USB-IF, USB bağlantı noktalarının belirli bir renkte olması için bir zorunluluk belirtmiyor. Mavi renkteki bağlantı noktası genellikle 5 Gbps’dir, bu da SuperSpeed USB (diğer adıyla USB 3.2 Gen 1, USB 3.1 Gen 1 veya USB 3.0) sürümünde olduğu anlamına gelir. Ek bir bilgi olarak, bazı üreticiler artık SuperSpeed 10 Gbps USB (USB 3.2 Gen 2 veya USB 3.1 Gen 2 olarak da bilinir) için kırmızı USB bağlantı noktaları kullanıyor.
Bağlantı noktalarının sadece siyah olması da mümkün. Bu durumda bir yorumda bulunmak mümkün değil. İster USB hub, ister SSD, ister bir anakart olsun, detayları öğrenmek için ürünün teknik özellik sayfasına bakmakta fayda var.
USB 3.2 / USB 3.1 için Hangi Kablolara İhtiyacınız Var?
USB 3.2 ve USB 3.1, eski USB standartlarıyla geriye dönük uyumludur. Örneğin bir USB 2.0 cihaz veya kablosu kullanıyorsunuz. Eğer bunu USB 3.2 bağlantı noktasına takarsanız kullanım sağlayabilirsiniz, ancak en zayıf halka olan USB 2.0’ın, yani 480 Mbps’lik hızla kısıtlanırsınız.
USB 3.2 Gen 2 bağlantı noktasına sahipseniz ve 10 Gbps hızından yararlanmak istiyorsanız, 10 Gbps’yi destekleyen (USB 3.2 Gen 2 veya USB 3.1 Gen 2 olabilir) bir ürün/kablo elde etmelisiniz. Eğer 20 Gbps hızına ulaşmak istiyorsanız, üç parçanın da (bağlantı noktası, çevre birimi ve kablo) bu hızı desteklemesi gerekir.
USB 2 ve USB 3 İhtiyaçları
USB 3.2 Gen 1 ve USB 3.1 Gen 1 standardı, 5 Gbps’ye kadar ulaşan hızlarda çalışır ve bu da çoğu çevre biriminin ihtiyacını fazlasıyla karşılayacaktır. Üst düzey kablolu fareler ve klavyeler bile USB 2.0’ın 480 Mbps sınırına ulaşmaz. Genel olarak web kameraları için USB 2.0 yeterlidir. Ancak 2K veya 4K çözünürlük sunan bazı gelişmiş kameralar USB 3.2 / 3.1 / 3.0 bağlantısı gerektirebilir.
Bir USB hub kullanıyorsanız, o hub’a bağlı tüm çevre birimleri bu bant genişliğini paylaşacağından en az 5 Gb/sn bağlantı gerekecektir. Nitekim hepsi aynı hub’a bağlı çok sayıda cihazınız varsa, kesinlikle USB 3.2 Gen 1 / USB 3.1 Gen 1’in sağladığı 5 Gbps hıza ihtiyacınız olacak.
Standart USB-A bağlantısı üzerinden video çıkışı yapmasını sağlayan DisplayLink teknolojisini kullanan monitörler veya bağlantı istasyonları genellikle 5 Gbps hız gerektirir. Son olarak SSD’lere gelelim. Harici SSD’ler ve sabit sürücülerin en az USB 3.2 / 3.1 / 3.0 hızlarına ihtiyacı vardır. Yüksek hızlı SSD’ler veya SSD kutuları, USB 3.2 Gen 2 (10 Gbps) veya USB 3.2 Gen 2×2 (20 Gbps) bağlantıları gerektirebilir. Ancak 10 Gbps’lik bağlantı en yaygın olanıdır.
USB Standartları Ne Kadar Güç Sunuyor?
USB 3.2 / USB 3.1 / USB 3.0 standartları sadece 5 Volt ve 900mA ile toplamda 4.5 watt gibi düşük güçler sunar. USB 2.0 standardı 2.5 watt ile sınırıdır ve yeni nesil bir akıllı telefonu hızlı şarj etmek için yeterli değildir.
| Standart | Port Türü | Maksimum Watt |
Maksimum Amper |
Volt |
|---|---|---|---|---|
| USB 3.2 / 3.1 / 3.0 | USB-A, USB-B | 4.5W | 900mA | 5V |
| USB Power Delivery (PD) | USB-C’ye Özel | 240W | 5A | 5V, 9V, 15V, 20V, 28V, 36V, 48V |
| USB Battery Charging (BC) | USB-A, USB-C | 7.5W | 1.5A | 5V |
| USB-C (PD’den yoksun) | USB-C | 15W | 3A | 5V |
| USB 2.0 | USB-A, USB-B, mikro USB | 2.5W | 500mA | 5V |
Ancak bir bağlantı noktasının desteklediği şarj standartları ile USB sürüm numarasının ilişkili olmadığını unutmamak önemlidir. Birçok şarj cihazı ve hub, USB 2.0 veya USB 3.0 sınırlarının çok üstüne çıkmalarını sağlayan farklı şarj standartları kullanır. USB Battery Charging (USB BC) teknolojisiyle Tip-A bağlantı noktasından 7.5 watt’a güç sağlanabiliyor. Ayrıca Qualcomm Quick Charge gibi üçüncü taraf standartlar da 18 watt ve ötesine kadar çıkabiliyor.
USB Tip-C standardına özgü olan USB Power Delivery (PD) teknolojisi ile şarj cihazı/ana cihaz maksimumda 240 watt güç sınırına destek sunabilir. Watt değerinin veri hızlarıyla bir ilgisi yoktur çünkü USB 2.0 bağlantı noktası güç dağıtımına sahipken USB 3.2 bağlantı noktası bu destekten yoksun olabilir.
USB Bağlantısı Üzerinden Video Aktarımı
Teknik olarak konuşmak gerekirse, ne USB 3.2 ne de USB 3.1 tek başına geniş video akışı sağlayabilir. DisplayLink teknolojisi kullanılarak video, özel olarak etkinleştirilmiş bir hub’a veya taşınabilir monitöre giden USB verilerine dönüştürülebilir. Ancak günümüzde çok az kişi DisplayLink cihazlarını kullanmakta.
Üst sınıf dizüstü bilgisayarlar ve ekran kartlarının çoğunda “alt modu” destekleyen USB Tip-C bağlantı noktaları vardır; bu da USB kablosunun ve bağlantı noktasının USB standardıyla alakasız olarak bir protokol kullanarak veri sağlayabileceği anlamına geliyor. USB alt modu genellikle DisplayPort 1.2, 1.3 veya 1.4 protokolleriyle birlikte çalışıyor. Son olarak, bir bağlantı noktasının USB 3.2’yi ve hatta USB 3.2 Gen 2×2’yi desteklemesi, mutlaka alt modu destekleyeceği anlamına gelmiyor.
Yeni Thunderbolt Standardı
Intel, USB 4 sürüm 2’nin piyasaya sürülmesinin ardından USB Implementer Forum tarafından sunulan özellik setiyle ve DisplayPort 2.1 ile uyumlu olacak Thunderbolt teknolojisi hakkında yeni detaylar verdi. Daha öncesinde yeni sürümle birlikte Thunderbolt 4’e kıyasla iki katlık bant genişliği (80 Gbps) sağlanacağı bildirilmişti. Şimdi ise 120 Gbps gibi muazzam hızlara olanak tanıyan teknolojiler sergilendi.
Daha önce bu standart Thunderbolt, Thunderbolt 2, Thunderbolt 3 ve Thunderbolt 4 isimleriyle birlikte markalanıyordu. Intel halen yeni standart hakkında bir isim vermedi. Yaklaşan bağlantı teknolojisi, şeritlerini aynı anda 80 Gbps’ye kadar hem veri iletimi hem veri çekişi için eşit olarak kullanıyor. Ancak konnektörler daha fazla bant genişliği gerektiren bir ekrana (belki bir 8K monitör) bağlandığında, yeni arayüz iletim tabanlı bağlantının bir kısmını devralırken tam hızda kullanım imkanı veriyor.
USB-IF, kısa süre önce 120 Gbps iletim hızı sağlamak için benzer bir asimetrik sinyal arabirimi duyurmuştu. Thunderbolt 3 ve 4 ile çapraz uyumluluk sunan USB4, 40 Gbps’ye kadar olan bağlantıları destekliyor. USB4 sürüm 2.0 ise maksimum hızı 80 Gbps’ye çıkarıyor. Ancak yüksek çözünürlüklü monitörler için bant genişliği tek yönde 120 Gbps’ye kadar (40 Gbps aşağı yönlü bağlantı ile) daha da yükseğe çıkabiliyor.
Intel, Thunderbolt’un en son USB sürümüyle “uyumluluk” sağladığını söyledi. Yeni nesil standart, belirli video iş yükleri için hem 80 Gbps hem de 120 Gbps’ye kadar hızlara destek sağlayacak. Şirket tarafından paylaşılan slaytta 20 Gbps’nin üzerindeki hızlar da dahil olmak üzere USB 4’teki tüm “isteğe bağlı” özellikler gösteriliyor. Kısacası Intel, Thunderbolt kullanırsanız daha garantili sonuçlarla daha iyi bir deneyim elde edeceğinizi iddia ediyor.
Yeni Thunderbolt konnektörleri bir metre uzunluğa kadar piyasada bulunan pasif kablolarla uyumlu çalışacak. Ayrıca GPU bağlantılarıyla elde edilen oyun deneyimini geliştirmek amacıyla önceki teknik özelliklere göre iki katına kadar PCI Express veri çıkışını destekleyecek şekilde tasarlandı.
