Bumin kağan, Türk adı ile kurulan ilk devlet olan göktürk kağanlı'nın 1.kağanı ve kurucusudur. Bumin kağan, cücenlerin (juan juan) egemenliği altında yaşayan aşina sülalesinin ve diğer Türk boylarının lideridir. Bumin kağan önderliğindeki Türk boyları, 534 yılında Çin'de hüküm sürmeye başlayan batı vey (tabgaç) devletinin sınırlarını istila edip yağmalamış ve henüz Çin ile temas 542 yılında sarı ırmak yakınlarında görülmüştür. Bumin kağan hakimiyetindeki boylar demircilik ile uğraştığından dolayı türkler, asyada en iyi silah yapan millet olmuştur. 546 yılında, Türk boyu olan tölesler, cücenlere karşı ayaklandılar. Bunun üzerine bumin kağan ayaklanmayı bastırdı ve tölesleri tekrar hakimiyeti altına aldı. Ayaklanmayı bastıran bumin kağan, cücen kağanı Anahuan'a bir elçi göndererek kızı ile evlenmek istediğini belirtti. Anahuan,"senin demirci bir köle(m), benim kızımı hangi cesaret ve cür'et ile isteyebilir?" diyerek bu isteği aşağılayan bir üslüp ile reddedince bumin kağan sözü leten elçiyi öldürdü. Ret cevabının üzerine Türk boylarının kağanı, cücenler ile iletişimi tamamen kesti. Bazı kaynaklar bu olayın bumin kağanın bir savaş nedeni aramak ve Türk boylarını cücenlere karşı birleştirmek için kullandığını iddia eder.
Bumin 551 yılında, batı vey hanedanlığından prenses chang ile evlendi. Ocak 552 yılında ise huai-huang yakınlarında cücenlere, hiç beklemedikleri ani bir saldırı ile son verdi. Cücen kağanı anahuan ise yenilginin ardından intihar etti. Böylece türkler bumin kağan önderliğinde yeniden bağımsızlıklarında ulaşmışlardı. Cücenlerin ardından türkler için çok önemli bir yere sahip olan ötüken merkezli göktürk kağanlığı kuruldu. Bumin kağan bu olaylar üzerine "illig kağan" ünvanını almıştır.
Kül tigin yazıtlarında şöyle yazmaktadır:"üstte mavi gök, altta yağız yer yaratıldıktan sonra, ikisi arasında insan oğlu yaratılmış. İnsan oğlunun atalarım bumin kağan, istemi kağan oturmuş. Oturduktan sonra Türk milletinin ilini(ülkesini), töresini yönetmiş ve düzenlemiş. Dört taraf hep düşman ile çevrelenmiş. Ordularıyla dört taraftaki milletleri buyruğu altına almış, boyun eğdirmiş. Başlıya, baş eğdirmiş, dizlilere, diz çöktürmüş. Doğuda kadırkan ormanına kadar, batıda demir kapı'ya kadar Türk halkını
yerleştirmiş. İkisi arasında bir arada bulunan göktürkler öylece otururlarmış".
Bumin 551 yılında, batı vey hanedanlığından prenses chang ile evlendi. Ocak 552 yılında ise huai-huang yakınlarında cücenlere, hiç beklemedikleri ani bir saldırı ile son verdi. Cücen kağanı anahuan ise yenilginin ardından intihar etti. Böylece türkler bumin kağan önderliğinde yeniden bağımsızlıklarında ulaşmışlardı. Cücenlerin ardından türkler için çok önemli bir yere sahip olan ötüken merkezli göktürk kağanlığı kuruldu. Bumin kağan bu olaylar üzerine "illig kağan" ünvanını almıştır.
Kül tigin yazıtlarında şöyle yazmaktadır:"üstte mavi gök, altta yağız yer yaratıldıktan sonra, ikisi arasında insan oğlu yaratılmış. İnsan oğlunun atalarım bumin kağan, istemi kağan oturmuş. Oturduktan sonra Türk milletinin ilini(ülkesini), töresini yönetmiş ve düzenlemiş. Dört taraf hep düşman ile çevrelenmiş. Ordularıyla dört taraftaki milletleri buyruğu altına almış, boyun eğdirmiş. Başlıya, baş eğdirmiş, dizlilere, diz çöktürmüş. Doğuda kadırkan ormanına kadar, batıda demir kapı'ya kadar Türk halkını
yerleştirmiş. İkisi arasında bir arada bulunan göktürkler öylece otururlarmış".
