Uçak Gemisi, üzerinde uçak taşıyan, uçağın iniş-kalkış yapabildiği ve üzerindeki uçak ve personelin her türlü lojistik desteğini sağlayabilen su platformlarına denir. Uçak gemileri Dünya'nın en büyük savaş gemileri olarak bilinir. Ağırlıkları 100 bin tona kadar çıkabilmektedir. Uçak gemisi taşınabilir hava üssü gibidir. Dünya'nın istediğiniz bir noktasına uçaklarınızı gönderebilir ve aylarca orada operasyon yapabilirsiniz. Özellikle kıtalararası operasyonlarda kullanıcılarına çok ciddi avantaj sağlamaktadır. İşletme maliyetleri nedeniyle sadece gelişmiş ülkelerin envanterinde bulunur. Birçok çeşitte ve boyutta uçak gemisi bulunmaktadır.
Foudre Gemisi
Foudre Gemisinden Uçak Suya İndirilirken
İlk uçak gemileri başka gemileri modifiye ederek oluşturulmuştur. Dünya'nın ilk uçak gemisi Fransızlar tarafından yapılmıştır. Foudre isimli bu gemi modifiye edilerek bir uçak gemisine çevrilmiştir. Foudre gemisinin arkasında bir hangar bulunmaktaydı ve uçaklar orada kanatları sökülü bir şekilde tutulmaktaydı. Uçaklar birleştirilip suya indiriliyordu ve işleri bittiğinde vinçler aracılığı içe uçak gemisine geri alınıyordu ardından sökülüp hangara geri yerleştiriliyordu. 1920'li yıllara kadar uçak gemileri bu şekilde üretiliyordu.
HMS Argus Uçak Gemisi
1924 yılında İngilizler tarafından Dünya'nın ilk uçuş güvertesine sahip olan HMS Argus gemisi inşa edildi. Bir yolcu gemisi modifiye edilerek üzerine bir uçuş güvertesi eklenmişti. Dünya'nın ilk gerçek anlamda uçak gemisi olarak tarihe geçti. İngilizler, Amerikanlar ve Japonlar bu tarz uçak gemileri yapmaya başladılar ancak bu fikirden vazgeçtiler. Var olan bir gemiyi modifiye ederek uçak gemisinin üst kısmına uçuş güvertesi eklemek kolaydı. Ancak sonradan eklenen bu uçuş güvertesi geminin ağırlık merkezini çok yukarı çekiyor ve geminin performansını olumsuz etkiliyordu. Özellikle dalgalı denizlerde çok ciddi güvenlik riskleri oluşturuyordu.
II. Dünya Savaşı'nda Kullanılan USS Hornet Uçak Gemisi
II. Dünya Savaşı'nda uçak gemilerinin altın çağını yaşıyordu. Gerçek anlamda uçak gemisi olarak tasarlanıp üretilen gemileri bu dönemde gördük. Özellikle Amerika, İngiltere ve Japonya uçak gemileri ile ciddi zaferler elde ettiler. II. Dünya Savaşı bittikten sonra bu ülkeler uçak gemilerini işletmeye devam ettiler ancak daha sonradan vazgeçtiler.
II. Dünya Savaşı sonrasında üretilen USS Nimitz uçak gemisi. Yerini yavaşça yeni nesil USS General R. Ford gemilerine bırakacak.
II. Dünya Savaşı sonrasında uçak gemilerine en çok ilgi gösteren ülke Amerika oldu. Çok gelişmiş nükleer enerji kullanan uçak gemileri yaptılar ve hala kullanıyorlar. İngiltere ve Avrupa ülkeleri daha küçük uçak gemileri veya helikopter gemisi kullanmayı tercih ettiler. Rusya'da uçak gemilerine sahip oldu ancak Amerika kadar ilgi göstermedi ve yoğun olarak kullanmadı.
Günümüzde en çok kullanılan üç tür uçak gemisi bulunmaktadır. Uçak gemilerinin en büyük ayrılma şekli uçakların iniş ve kalkış şekilleridir. Bunlar CATOBAR, STOBAR ve STOVL olarak üçe ayrılır:
CATOBAR Tipi Amerikan USS General R Ford Gemisi
CATOBAR Tipi Fransız Charles De Gaulle Gemisi
1- CATOBAR(Catapult Assisted Take-Off Barrier Arrested Recovery)
Uçağın tekeri kalkacağı zaman mancınığa bağlanır ve denizden arıtılan su ısıtılarak buhara çevrilir. Buhar gücü yeterli seviyeye ulaştığında uçak fırlatılır. Uçağın ağırlığına göre buhar basıncı hesaplanır ve ayarlanır. Uçak 90~ metre içinde 280~ kilometre hıza ulaşır ve kalkar. Mancınık sisteminin en büyük avantajı uçağı tam yükle kaldırabilme imkanına sahip olmanızdır. Bir uçağa ağzına kadar yakıt ve mühimmat doldurarak kaldırabilirsiniz. Bu sayede uçaklarınızın potansiyelinden en üst düzeyde yararlanabilirsiniz. En büyük dezavantajı ise karmaşık yapısı, işletme maliyetlerini arttırması ve gemide ciddi bir alan kaplamasıdır. Günümüzde tüm CATOBAR tipi uçak gemilerinde nükleer reaktör bulunmaktadır. ABD'nin yeni uçak gemisi olan USS General R. Ford gemisinde ve ondan sonra üretilecek gemilerde elektromanyetik mancınık sistemi kullanılacaktır. Uçak gemisinde kısa bir pist bulunur. Bu kısa pistin üzerinde halatlar bulunur. Uçak, uçak gemisinin pistine teker koyduğu zaman uçağın kancası halatı yakalar ve hidrolik sistem halatı çekerek uçağı durdurur. Amerikan ve Fransız uçak gemileri CATOBAR tipi uçak gemileridir.
STOBAR Tipi Rus Admiral Kuznetsov Gemisi
STOBAR Tipi Çinli Liaoning Gemisi
2- STOBAR(Short Take-Off Barrier Arrested Recovery)
Bu uçak gemilerinin önünde bir adet rampa bulunur ve bu gemiden kalkan uçaklar STOL(Kısa Kalkış-İniş) yeteneğine sahip olmalıdır. Uçaklar kendi motor gücüyle ve rampanın eğimi ile kalkar. İniş şekli CATOBAR tipi uçak gemileriyle aynıdır. Güverte üzerindeki pistte bulunan halatı uçaktaki kanca yakalar ve uçak yavaşlar. Daha az maliyetli ve daha az karmaşık olması sebebiyle tercih edilir. En büyük dezavantajı ise uçakları ağzına kadar yakıt ve mühimmatla dolduramazsınız. Bundan dolayı uçaklar tam potansiyelini gösteremez. Çin, Rusya ve Hindistan gibi doğu ülkelerinde tercih edilir.
STOVL Tipi Amerikan Wasp Gemisi
3- STOVL(Short Take-Off And Vertical Landing)
Diğer geri kalan ülkelerin gemilerinde ne mancınık sistemi ne de halatlı durdurma düzeneği bulunur(Bu gemiler STOVL tipindedir). Bu gemiler sadece STOVL(Kısa Kalkış, Dikey İniş) yeteneğine sahip uçaklara ve helikopterler ile görev yapabilir. Mancınık ve halatlı durdurma sistemi olmadığı için nispeten ucuz ve kolay işletilebilir olurlar. STOVL uçaklar dikey olarak inip kalkabilir ancak dikey olarak kalkmak istediklerinde gücü sadece motorlar sağladığı için faydalı yük(yakıt ve mühimmat) taşıma kapasitesi çok düşer. Bundan dolayı uçaklar kısa bir pistten kalkarak kanatlarda kaldırma kuvveti oluşması sağlanır. Bu sayede uçak faydalı yük taşıyabilir. Uçak yönlendirilebilir egzozu ve kontrol yüzeyleri sayesinde bir helikopter gibi herhangi bir dış desteğe ihtiyaç duymadan inebilir.
Günümüzde farklı boyutlarda ve farklı türlerde toplam 43 adet operasyonel uçak gemisi bulunmaktadır. 20 uçak gemisi ile Amerika Birleşik Devletleri en çok uçak gemisine sahip ülkelerdir. Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Tayland, Türkiye, İspanya, Güney Kore, Rusya, Japonya, İtalya, Hindistan, Fransa, Mısır, Çin, Brezilya ve Avurstralya uçak gemisine sahip veya sahip olacak ülkeler arasındadır.
Foudre Gemisi
Foudre Gemisinden Uçak Suya İndirilirken
İlk uçak gemileri başka gemileri modifiye ederek oluşturulmuştur. Dünya'nın ilk uçak gemisi Fransızlar tarafından yapılmıştır. Foudre isimli bu gemi modifiye edilerek bir uçak gemisine çevrilmiştir. Foudre gemisinin arkasında bir hangar bulunmaktaydı ve uçaklar orada kanatları sökülü bir şekilde tutulmaktaydı. Uçaklar birleştirilip suya indiriliyordu ve işleri bittiğinde vinçler aracılığı içe uçak gemisine geri alınıyordu ardından sökülüp hangara geri yerleştiriliyordu. 1920'li yıllara kadar uçak gemileri bu şekilde üretiliyordu.
HMS Argus Uçak Gemisi
1924 yılında İngilizler tarafından Dünya'nın ilk uçuş güvertesine sahip olan HMS Argus gemisi inşa edildi. Bir yolcu gemisi modifiye edilerek üzerine bir uçuş güvertesi eklenmişti. Dünya'nın ilk gerçek anlamda uçak gemisi olarak tarihe geçti. İngilizler, Amerikanlar ve Japonlar bu tarz uçak gemileri yapmaya başladılar ancak bu fikirden vazgeçtiler. Var olan bir gemiyi modifiye ederek uçak gemisinin üst kısmına uçuş güvertesi eklemek kolaydı. Ancak sonradan eklenen bu uçuş güvertesi geminin ağırlık merkezini çok yukarı çekiyor ve geminin performansını olumsuz etkiliyordu. Özellikle dalgalı denizlerde çok ciddi güvenlik riskleri oluşturuyordu.
II. Dünya Savaşı'nda Kullanılan USS Hornet Uçak Gemisi
II. Dünya Savaşı'nda uçak gemilerinin altın çağını yaşıyordu. Gerçek anlamda uçak gemisi olarak tasarlanıp üretilen gemileri bu dönemde gördük. Özellikle Amerika, İngiltere ve Japonya uçak gemileri ile ciddi zaferler elde ettiler. II. Dünya Savaşı bittikten sonra bu ülkeler uçak gemilerini işletmeye devam ettiler ancak daha sonradan vazgeçtiler.
II. Dünya Savaşı sonrasında üretilen USS Nimitz uçak gemisi. Yerini yavaşça yeni nesil USS General R. Ford gemilerine bırakacak.
II. Dünya Savaşı sonrasında uçak gemilerine en çok ilgi gösteren ülke Amerika oldu. Çok gelişmiş nükleer enerji kullanan uçak gemileri yaptılar ve hala kullanıyorlar. İngiltere ve Avrupa ülkeleri daha küçük uçak gemileri veya helikopter gemisi kullanmayı tercih ettiler. Rusya'da uçak gemilerine sahip oldu ancak Amerika kadar ilgi göstermedi ve yoğun olarak kullanmadı.
Günümüzde en çok kullanılan üç tür uçak gemisi bulunmaktadır. Uçak gemilerinin en büyük ayrılma şekli uçakların iniş ve kalkış şekilleridir. Bunlar CATOBAR, STOBAR ve STOVL olarak üçe ayrılır:
CATOBAR Tipi Amerikan USS General R Ford Gemisi
CATOBAR Tipi Fransız Charles De Gaulle Gemisi
1- CATOBAR(Catapult Assisted Take-Off Barrier Arrested Recovery)
Uçağın tekeri kalkacağı zaman mancınığa bağlanır ve denizden arıtılan su ısıtılarak buhara çevrilir. Buhar gücü yeterli seviyeye ulaştığında uçak fırlatılır. Uçağın ağırlığına göre buhar basıncı hesaplanır ve ayarlanır. Uçak 90~ metre içinde 280~ kilometre hıza ulaşır ve kalkar. Mancınık sisteminin en büyük avantajı uçağı tam yükle kaldırabilme imkanına sahip olmanızdır. Bir uçağa ağzına kadar yakıt ve mühimmat doldurarak kaldırabilirsiniz. Bu sayede uçaklarınızın potansiyelinden en üst düzeyde yararlanabilirsiniz. En büyük dezavantajı ise karmaşık yapısı, işletme maliyetlerini arttırması ve gemide ciddi bir alan kaplamasıdır. Günümüzde tüm CATOBAR tipi uçak gemilerinde nükleer reaktör bulunmaktadır. ABD'nin yeni uçak gemisi olan USS General R. Ford gemisinde ve ondan sonra üretilecek gemilerde elektromanyetik mancınık sistemi kullanılacaktır. Uçak gemisinde kısa bir pist bulunur. Bu kısa pistin üzerinde halatlar bulunur. Uçak, uçak gemisinin pistine teker koyduğu zaman uçağın kancası halatı yakalar ve hidrolik sistem halatı çekerek uçağı durdurur. Amerikan ve Fransız uçak gemileri CATOBAR tipi uçak gemileridir.
STOBAR Tipi Rus Admiral Kuznetsov Gemisi
STOBAR Tipi Çinli Liaoning Gemisi
2- STOBAR(Short Take-Off Barrier Arrested Recovery)
Bu uçak gemilerinin önünde bir adet rampa bulunur ve bu gemiden kalkan uçaklar STOL(Kısa Kalkış-İniş) yeteneğine sahip olmalıdır. Uçaklar kendi motor gücüyle ve rampanın eğimi ile kalkar. İniş şekli CATOBAR tipi uçak gemileriyle aynıdır. Güverte üzerindeki pistte bulunan halatı uçaktaki kanca yakalar ve uçak yavaşlar. Daha az maliyetli ve daha az karmaşık olması sebebiyle tercih edilir. En büyük dezavantajı ise uçakları ağzına kadar yakıt ve mühimmatla dolduramazsınız. Bundan dolayı uçaklar tam potansiyelini gösteremez. Çin, Rusya ve Hindistan gibi doğu ülkelerinde tercih edilir.
STOVL Tipi Amerikan Wasp Gemisi
3- STOVL(Short Take-Off And Vertical Landing)
Diğer geri kalan ülkelerin gemilerinde ne mancınık sistemi ne de halatlı durdurma düzeneği bulunur(Bu gemiler STOVL tipindedir). Bu gemiler sadece STOVL(Kısa Kalkış, Dikey İniş) yeteneğine sahip uçaklara ve helikopterler ile görev yapabilir. Mancınık ve halatlı durdurma sistemi olmadığı için nispeten ucuz ve kolay işletilebilir olurlar. STOVL uçaklar dikey olarak inip kalkabilir ancak dikey olarak kalkmak istediklerinde gücü sadece motorlar sağladığı için faydalı yük(yakıt ve mühimmat) taşıma kapasitesi çok düşer. Bundan dolayı uçaklar kısa bir pistten kalkarak kanatlarda kaldırma kuvveti oluşması sağlanır. Bu sayede uçak faydalı yük taşıyabilir. Uçak yönlendirilebilir egzozu ve kontrol yüzeyleri sayesinde bir helikopter gibi herhangi bir dış desteğe ihtiyaç duymadan inebilir.
Günümüzde farklı boyutlarda ve farklı türlerde toplam 43 adet operasyonel uçak gemisi bulunmaktadır. 20 uçak gemisi ile Amerika Birleşik Devletleri en çok uçak gemisine sahip ülkelerdir. Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Tayland, Türkiye, İspanya, Güney Kore, Rusya, Japonya, İtalya, Hindistan, Fransa, Mısır, Çin, Brezilya ve Avurstralya uçak gemisine sahip veya sahip olacak ülkeler arasındadır.
