Rehber 12VO Standardı Nedir? Intel’in Yeni Güç Kaynağı Formatının Sonu

Daha düne kadar benim bile adını duymadığım, ama Intel’in aslında bundan yaklaşık 5 yıl önce, yani 2020’de duyurduğu 12VO standardını sizlere anlatmak istedim. Gerçekten de garip ve bana göre pek başarılı olamamış bir fikir.

-12VO Standardı Nedir?-


Intel’in 2020 yılında tanıttığı ATX12VO (ATX 12 Volt Only) standardı, klasik bilgisayar güç kaynağı tasarımını kökten değiştirmeyi hedefleyen bir girişimdi.
Tabii… fiyasko olana kadar.

Amacı aslında basit: PSU’larda hep deriz ya, “12V hattı sağlam ama 5V ve 3.3V biraz dengesiz” diye işte Intel de “e o zaman bu hatları PSU’dan tamamen çıkaralım, regülasyonu anakart yapsın” demiş.
Ve böylece ortaya, kâğıt üstünde mantıklı ama pratikte oldukça tuhaf bir fikir olan 12VO standardı çıkmış.
​

- Peki, İntel ne diye çıkarttı ki? -​

Yeni nesil sistemlerde, özellikle de boşta çalışırken harcanan güç, enerji verimliliği testlerinde bayagı önem kazandı.
ATX12VO sayesinde:

Güç kaynağı sadece 12 V hattını yönetiyor,
Anakart ihtiyaca göre diğer voltajları “yerinde” dönüştürüyor,
Böylece boşta güç tüketimi ciddi şekilde düşüyor (hatta %50’ye kadar).

California Energy Commission'ın belirlediği verimlilik standardı içinde önemliydi yani.
​

Tek bir 12 V hattı = daha az karmaşa.
Artık PSU’nun içinde 3 farklı voltaj için ayrı devreler yok; her şey anakartın üzerinde düzenleniyor.
Üreticiye göre bu:

daha ucuz üretim,
daha kompakt tasarım
anlamına geliyor.

Ama tabii anakart tasarımcıları bu durumda “tüm işi bize yıktılar yahu.” diye mırıldanıyor olabilir…
​

Eskiden HDD, CD sürücü, PCI kartlar 5 V’la çalışırdı.
Ama bugün:

CPU, GPU, NVMe SSD, fan, pompalar, hepsi zaten 12 V temelli.
Yani 5V ve 3.3V hattı büyük ölçüde “emekli” oldu.
Bu yüzden, “madem her şey 12 V istiyor, niye hâlâ 3.3V ve 5V kablosu taşıyoruz?” sorusu haklıydı.
Intel de “haklısınız, atalım gitsin” dedi.
​

- Hiç mi eksisi yok? -

Bu sistemde PSU yalnızca tek bir voltaj hattı, yani 12V üretiyor.
Anakart ise o 12V’u alıp üzerinde bulunan dönüştürücülerle 5V ve 3.3V haline getiriyor.
Kulağa temiz, modern ve verimli geliyor olabilir ama aslında tam bir mühendislik kabusu.

Neden mi?
Çünkü en basitinden ATX standardı 30 yıla yakın süredir var.
Bugün isterseniz 2000’lerin başındaki bir anakartı bile modern bir güç kaynağıyla kullanabiliyorsunuz; pin dizilimi, voltajlar, her şey aynı.
Eğer bu 12VO standardı gerçekten yaygınlaşsaydı, ileride inanılmaz bir karmaşa oluşurdu:
Bir tarafta 12VO destekli anakartlar ve PSU’lar, diğer tarafta klasik ATX yapısında olanlar…
Hangi kablo nereye girecek, hangi PSU hangi anakartla uyumlu olacak, tam bir ekosistem kaosu.

Üreticiler açısından da durum farksız.
Her PSU üreticisi mecburen iki farklı hat kurmak zorunda kalacaktı:
biri klasik 24-pin ATX için, diğeri 10-pin 12VO için.
Anakart üreticileri de her modelin iki versiyonunu üretmek zorunda kalacaktı.
Yani maliyet artacak, stok yönetimi zorlaşacak, tüketici de ne alacağını şaşıracaktı.
Kısacası “verimlilik” adı altında karmaşayı pazarlamış olurlardı.

Dahası, kazanç da ciddi bir şey değil.
12VO’nun sağladığı verimlilik farkı, özellikle masaüstü bilgisayarlarda yüzde 2–3 civarında.
Bu fark günlük kullanımda neredeyse sıfır, elektrik faturasına bile yansımaz.
Ama anakart tarafında fazladan VRM devreleri, DC-DC dönüştürücüler ve regülatörler gerekiyor.
Yani hem maliyet artıyor, hem ısı artıyor, hem de sistem daha karmaşık hale geliyor.


Intel’in bu fikri aslında OEM sistemler (Dell, HP, Lenovo gibi) için mantıklıydı.
Çünkü bu firmalar zaten özel PSU’lar kullanıyor, kablolar da sabit.
Yani onlar için “12V ver, gerisini anakart halletsin” yaklaşımı sadeleştirici bir çözüm.
Ama kendi bilgisayarını toplayan kullanıcı için tamamen gereksiz.
Zaten her bileşen kendi başına yeterince karmaşık, bir de PSU standardını değiştirmek iyice tuz biber olurdu.

Nitekim öyle de oldu:

12VO, birkaç ASRock anakart dışında kimse tarafından benimsenmedi.
Çoğu büyük marka “bizi bulaştırmayın bu işe” deyip kenara çekildi.
Intel de bir süre sonra fark etti ki toplama sistem pazarında bu iş ölü doğmuş.
Sonuç olarak standardın yeni versiyonu çıksa da (ATX12VO 2.0),
masaüstü tarafında hâlâ tek bir dişe dokunur destek yok.




ASRock Z490 Phantom Gaming 4SR

ASRock'un bu modeli gayet iyi bir örnek. Sağ tarafta görebileceğiniz gibi alışık olduğumuz 24 pin yerine 10 pin bulunuyor. Ayrıca dikkat etmişsinizdir ki anakartın sağ tarafında tonlarca bobin ve kondansatör mevcut. Yani devre tasarımı oldukça karışık.

,


Sağdaki şu an kullandığımız geleneksel 24 pin anakart pini soldaki ise ATX12VO'da 10 pine ve 6 pinli PEG konektörüne kadar küçülüyor.
​

-Dual 12VO güç kaynakları nedir?-

Bugün piyasada “dual mode” denen, yani hem klasik 24 pin hem 12VO modunu destekleyen PSU’lar var.
Ama onlar da tamamen “ya biri lazım olursa” mantığıyla üretiliyor.
Kimse gidip özellikle “12VO destekli PSU arıyorum” demiyor çünkü hiçbir anakartta karşılığı yok.

Intel, sonrasında bu karmaşayı yumuşatmak için “Dual 12VO” adını verdiği hibrit güç kaynaklarını da gündeme getirdi. Bu modeller hem klasik 5V - 3.3V hatlarını hem de 12VO hattını bir arada sunuyordu. Yani yeni nesil anakartlar için 12VO, eski sistemler için klasik ATX olarak kullanılabiliyorlardı. Ancak karmaşık yapı, maliyet ve düşük talep nedeniyle bu fikir de tıpkı 12VO’nun kendisi gibi sessizce rafa kalktı.



PlatiGemini 1200 Watt Platinyum Tam modüler ATX 3.1 & ATX12VO güç kaynağı

ENERMAX çoğu şey de olduğu gibi bu standartta da öncü oldu ve ilk ATX 3.1 ve DUAL 12VO standartlı güç kaynağını çıkardı. Gerçekten güzel lakin bana göre oldukça başarısız bir girişim.
​

- SONUÇ -

Belki Intel haklıdır; belki gelecekte tüm sistemler sadece 12 voltla çalışacak.
Ama bugünün şartlarında 12VO, masaüstü dünyasında bir mühendislik denemesi olarak kaldı.
Güzel düşünülmüş, ama yanlış zamanda doğmuş bir fikir bana göre...​