1- Derinin Kısa Tarihi
Deri, kullanımı çok eski bir materyaldir. Öyle ki, ipekten bile daha eskiye uzanır. Tarih öncesi çağlarda insanlar soğuktan korunmak için avladıkları hayvanların derilerini giyerlerdi. Orta Çağ'a gelindiğinde insanlar deriyi daha iyi işlemeyi başardılar ve sadece kılıf-kıyafet değil, okların içine koyulduğu "sadak" ve kılıcın kılıfı olan "kın" gibi aksesuarlar da ürettiler. Ayrıca hafif ve sağlam olmasından ötürü orduda bile özellikle atlı okçular tarafından sıkça kullanıldı. Günümüze gelindiğindeyse deri kullanımı çok daha geniş bir alana yayıldı. Sadece tekstilde değil; aksesuar, mobilya hatta kitap ciltleme gibi çeşitli alanlarda kullanılmaya başlandı. Ancak biz bu yazımızda deri ceketler üzerinde duracağız.
2- Deri Ceket Giymenin Etik Tarafı
Bildiğiniz gibi deri ceketler, bir hayvanın postundan elde edilir. Dolayısıyla satın aldığınız bir deri ceket, birkaç kuzu ya da koyuna ait olmuş olabilir. Bu durum, "Hayvanların derilerini kullanmak ne kadar doğru?" sorusunu akıllara getirmektedir. Deri ceketler genelde eti tüketilebilen büyükbaş ve küçükbaş hayvanların derilerinden imal edilir. Yani bu tip hayvanlar, derilerini almak için kesilmezler. Tamamen gıda ihtiyacı gereği mezbaha ya da kasaplarda kesilir ve derileri de yiyilemediği için tekstil firmalarına gönderilir. Tekstil firmaları da bu derilerden ceketler, ayakkabılar, çantalar üretir. Elbette hayvanların gıda amaçlı da olsa kesilmesine karşıysanız bu durumda deri ceket konusundaki hassasiyetinizde haklı olabilirsiniz. Bunların dışında bir de timsah, tilki, rakun gibi egzotik diyebileceğimiz hayvanların deri ve kürklerinden de ceket ve kabanlar imal edilmektedir ve bu tip kullanımlarda öldürülen hayvanlar sadece moda için öldürülmektedir. Ancak timsah derisi ve diğer hayvan kürklü kıyafetler zaten çok pahalı olduğu için biz Türkiye hatta tüm dünyada yaygın olarak satışta olan hayvan derilerinin özellikleri üzerinde duracağız.
3- Deri Ceketlerde Kullanılan Hayvan Derilerinin Özellikleri
Her deri aynı kalınlıkta ve rahatlıkta değildir. Nasıl ki kaşmir yünün dokusu polyesterden daha farklı ise, hayvan derileri de birbirleri arasında fark gösterebilmektedir. Söz konusu bu hayvanları küçükbaş ve büyükbaş şeklinde iki kategoriye ayırabiliriz.
3.1- Küçükbaş Hayvan Derileri
Küçükbaş hayvanların derilerinden elde edilir. Dünya genelinde yaygın olarak kullanılır.
3.1. 1- Koyun
Koyun derisi, deri ceketin iç etiketinde "sheep leather" veya Türkçe ifadeyle "koyun derisi" olarak geçer. Genel olarak ince ve yumuşak bir yapısı vardır. Çok sık kullanılmaz. Deriler arasında en düşük dayanıklılığa sahip deridir ancak tabaklanma şekli ve derinin hangi kısmının kullanıldığı bu hususta önem teşkil etmektedir ki birazdan bunlara da detaylı değineceğiz. Koyun derisi esneme yapabilir, hafif olduğundan mevsimlik ceketlerde tercih edilebilir. Konforludur.
3.1. 2- Kuzu
En yaygın kullanılan deridir. İç etikette "lamb leather" veya Türkçe ifadeyle "kuzu derisi" olarak geçer. Oldukça yumuşak bir yapısı vardır ve hafif esneme yapabilir. Tüm deriler arasında en konforlu olanıdır. Hafif olduğu için mevsimlik ceketlerde kullanılabilir. Dayanıklılık konusunda koyun derisiyle benzerdir.
3.1. 3- Keçi
Keçi derisi iç etikette "goat leather" veya Türkçe ifadeyle "keçi derisi" olarak geçer. Küçükbaş hayvan derileri arasında en dayanıklı olandır. Koyun ve kuzu derilerinden bir tık daha kalın ve sağlam olsa da yumuşaklık ve konfor açısından biraz daha geride kalır. Yaygın olarak kullanılmaz.
3.2- Büyükbaş Hayvan Derileri
Büyükbaş hayvanların derilerinden elde edilir. Günümüzde daha çok ayakkabı ve valizlerde kullanılmaktadır. Ancak nadir de olsa deri ceketlerde de tercih edilmektedir.
3.2. 1- Dana/Sığır
Dana ve sığır, genel itibarıyla birbirinden farklı kavramları ifade eder. İç etikette "bovine leather" veya "cow leather" olarak geçer. Tüm küçükbaş hayvan derilerinden daha dayanıklıdır. Daha kalın ve ağır bir yapısı vardır. Esneme yapmaz. Konfor açısından küçükbaş hayvan derileri kadar konforlu olmasa da daha uzun ömürlüdür.
3.2. 2- Manda
Manda derisi nadir kullanılan hayvan derilerinden biridir. İç etikette "buffalo leather" veya Türkçe ifadeyle "manda derisi" olarak geçer. Dana ve sığır derisinden daha kalın ve serttir. Ancak konfor bakımından oldukça geri kalmaktadır. Zira giydiğinizde üzerinize karton giymişsiniz gibi bir hissiyat yaratabilir. Esnemez hatta pek bükülmez bile. Ense kısmınıza temas eden deri kısmı rahatsız edebilir. Dolayısıyla rahat bir kullanımı yoktur. Daha çok kışlık ceketlerde tercih edilebilir.
4- Tabaklanma Şekillerine Göre Deriler
Çoğu insan deri ceket satın alacağı zaman "hakiki deri" yazıp yazmamasına bakar. Ancak bu yeterli değildir. Yukarıda belirttiğimiz hayvan derileri, söz konusu kullanım alanınıza göre oldukça farklı etkiler yaratacaktır. Eğer kalın ve ağır bir ceket taşımak istemiyorsanız küçükbaş hayvan derileri sizin için daha uyumlu olacaktır. Ancak motosiklet kullananlar veya üzerinde ağırlığını hissetmek isteyip daha da sağlam olmasını isteyenler büyükbaş hayvan derilerine yönelmelidirler. Fakat yine de bunlar yeterli değildir. Çünkü hangi hayvanın derisinden imal edildiği kadar işlenme şekli de oldukça önemlidir ve ne yazık ki üretici firmalar bu bilgilere yer vermemektedir. Ancak bunları anlamanız oldukça kolaydır.
4.1- Sırçalı (Full Grain) Deri
Sırçalı veya tam tahıllı deri, derinin en üst ve sağlam kısmının kullanılmasıyla elde edilir. Bu kısım kullanıldığında deri ceket üzerinde hayvanın damar ve yara izleri belirgin olabilir. Derinin en sağlam kısmı olduğundan dayanıklılığı da yüksektir. Daha sağlam ve daha ağır olduğundan kolay kolay bakım gerektirmez ancak daha az hava alır.
4.2- Yarı Sırçalı (Top Grain) Deri
Derinin en sağlam kısmı olan üst yüzeyi kullanılır ancak deri ceket üzerinde damar ve yara izleri gibi doğal kusurlar belirgin olmaması için zımparalama işlemi görürler. Bu zımparalama işlemleri, deriyi "Full grain" derinin aksine yüzeydeki damar ve doğal görünümleri yok ederek daha kusursuz bir yüzey görünümüne kavuşturur. Ancak zımparalama gördüğü için deri biraz incelir ve sağlamlığı sırçalı (Full grain) deriye kıyasla azalmış olur. "Nubuk" deriler bu kategoriye girer.
4.3- İç Kısım
Derinin iç kısmıyla elde edilir. Üst ve daha sağlam yüzey kullanılmaz. Tabiri caizse deri ikiye yarılır. Bu şekilde inceltilerek daha fazla deri kullanılır ve maliyet azaltılmış olunur. Ancak deri inceldiği için dayanıklılığı da ciddi derecede azalır. Misal kuzu derisini ele alalım. Kuzu derisi genel itibarıyla incedir ve bu derinin de yarısı kullanıldığında deri daha da incelmiş olur ve bu şekilde imal edilen deri ceketin ömrü 5 yılın üzerine çıkmaz.
5- Gerçek Deri mi Yoksa Yapay Deri mi?
Deri ceketlerin fiyatları nispeten yüksektir. Bunun iki sebebi vardır: Birincisi, hayvan derisinden elde edilmeleri. İkincisi ise el işçiliğinin fazla olması. Hâliyle üretici firmalar, deri ceket görünümünde yapay deri ceketler de üretmektedir ve bunlarda genelde "poliüretan" isimli bir materyal kullanmaktadır. Maliyet daha düşük olduğundan gerçek deri ceketlere kıyasla çok daha uygun fiyatlarda sunulmaktadır. Ancak aralarında ciddi farklılıklar vardır:
6- Deri Ceketin Ömrünü Artırmak İçin Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Deri ceketler de tıpkı otomobiller hatta bilgisayarlar ve telefonlar gibi zamanla bakıma ihtiyaç duyarlar. Düzenli bakımlarının yapılması, deri ceketinizin ömrünü artıracağı gibi dikkatli kullanmak da bu hususta bir o kadar önemlidir.
Deri, kullanımı çok eski bir materyaldir. Öyle ki, ipekten bile daha eskiye uzanır. Tarih öncesi çağlarda insanlar soğuktan korunmak için avladıkları hayvanların derilerini giyerlerdi. Orta Çağ'a gelindiğinde insanlar deriyi daha iyi işlemeyi başardılar ve sadece kılıf-kıyafet değil, okların içine koyulduğu "sadak" ve kılıcın kılıfı olan "kın" gibi aksesuarlar da ürettiler. Ayrıca hafif ve sağlam olmasından ötürü orduda bile özellikle atlı okçular tarafından sıkça kullanıldı. Günümüze gelindiğindeyse deri kullanımı çok daha geniş bir alana yayıldı. Sadece tekstilde değil; aksesuar, mobilya hatta kitap ciltleme gibi çeşitli alanlarda kullanılmaya başlandı. Ancak biz bu yazımızda deri ceketler üzerinde duracağız.
2- Deri Ceket Giymenin Etik Tarafı
Bildiğiniz gibi deri ceketler, bir hayvanın postundan elde edilir. Dolayısıyla satın aldığınız bir deri ceket, birkaç kuzu ya da koyuna ait olmuş olabilir. Bu durum, "Hayvanların derilerini kullanmak ne kadar doğru?" sorusunu akıllara getirmektedir. Deri ceketler genelde eti tüketilebilen büyükbaş ve küçükbaş hayvanların derilerinden imal edilir. Yani bu tip hayvanlar, derilerini almak için kesilmezler. Tamamen gıda ihtiyacı gereği mezbaha ya da kasaplarda kesilir ve derileri de yiyilemediği için tekstil firmalarına gönderilir. Tekstil firmaları da bu derilerden ceketler, ayakkabılar, çantalar üretir. Elbette hayvanların gıda amaçlı da olsa kesilmesine karşıysanız bu durumda deri ceket konusundaki hassasiyetinizde haklı olabilirsiniz. Bunların dışında bir de timsah, tilki, rakun gibi egzotik diyebileceğimiz hayvanların deri ve kürklerinden de ceket ve kabanlar imal edilmektedir ve bu tip kullanımlarda öldürülen hayvanlar sadece moda için öldürülmektedir. Ancak timsah derisi ve diğer hayvan kürklü kıyafetler zaten çok pahalı olduğu için biz Türkiye hatta tüm dünyada yaygın olarak satışta olan hayvan derilerinin özellikleri üzerinde duracağız.
3- Deri Ceketlerde Kullanılan Hayvan Derilerinin Özellikleri
Her deri aynı kalınlıkta ve rahatlıkta değildir. Nasıl ki kaşmir yünün dokusu polyesterden daha farklı ise, hayvan derileri de birbirleri arasında fark gösterebilmektedir. Söz konusu bu hayvanları küçükbaş ve büyükbaş şeklinde iki kategoriye ayırabiliriz.
3.1- Küçükbaş Hayvan Derileri
Küçükbaş hayvanların derilerinden elde edilir. Dünya genelinde yaygın olarak kullanılır.
3.1. 1- Koyun
Koyun derisi, deri ceketin iç etiketinde "sheep leather" veya Türkçe ifadeyle "koyun derisi" olarak geçer. Genel olarak ince ve yumuşak bir yapısı vardır. Çok sık kullanılmaz. Deriler arasında en düşük dayanıklılığa sahip deridir ancak tabaklanma şekli ve derinin hangi kısmının kullanıldığı bu hususta önem teşkil etmektedir ki birazdan bunlara da detaylı değineceğiz. Koyun derisi esneme yapabilir, hafif olduğundan mevsimlik ceketlerde tercih edilebilir. Konforludur.
3.1. 2- Kuzu
En yaygın kullanılan deridir. İç etikette "lamb leather" veya Türkçe ifadeyle "kuzu derisi" olarak geçer. Oldukça yumuşak bir yapısı vardır ve hafif esneme yapabilir. Tüm deriler arasında en konforlu olanıdır. Hafif olduğu için mevsimlik ceketlerde kullanılabilir. Dayanıklılık konusunda koyun derisiyle benzerdir.
3.1. 3- Keçi
Keçi derisi iç etikette "goat leather" veya Türkçe ifadeyle "keçi derisi" olarak geçer. Küçükbaş hayvan derileri arasında en dayanıklı olandır. Koyun ve kuzu derilerinden bir tık daha kalın ve sağlam olsa da yumuşaklık ve konfor açısından biraz daha geride kalır. Yaygın olarak kullanılmaz.
3.2- Büyükbaş Hayvan Derileri
Büyükbaş hayvanların derilerinden elde edilir. Günümüzde daha çok ayakkabı ve valizlerde kullanılmaktadır. Ancak nadir de olsa deri ceketlerde de tercih edilmektedir.
3.2. 1- Dana/Sığır
Dana ve sığır, genel itibarıyla birbirinden farklı kavramları ifade eder. İç etikette "bovine leather" veya "cow leather" olarak geçer. Tüm küçükbaş hayvan derilerinden daha dayanıklıdır. Daha kalın ve ağır bir yapısı vardır. Esneme yapmaz. Konfor açısından küçükbaş hayvan derileri kadar konforlu olmasa da daha uzun ömürlüdür.
3.2. 2- Manda
Manda derisi nadir kullanılan hayvan derilerinden biridir. İç etikette "buffalo leather" veya Türkçe ifadeyle "manda derisi" olarak geçer. Dana ve sığır derisinden daha kalın ve serttir. Ancak konfor bakımından oldukça geri kalmaktadır. Zira giydiğinizde üzerinize karton giymişsiniz gibi bir hissiyat yaratabilir. Esnemez hatta pek bükülmez bile. Ense kısmınıza temas eden deri kısmı rahatsız edebilir. Dolayısıyla rahat bir kullanımı yoktur. Daha çok kışlık ceketlerde tercih edilebilir.
4- Tabaklanma Şekillerine Göre Deriler
Çoğu insan deri ceket satın alacağı zaman "hakiki deri" yazıp yazmamasına bakar. Ancak bu yeterli değildir. Yukarıda belirttiğimiz hayvan derileri, söz konusu kullanım alanınıza göre oldukça farklı etkiler yaratacaktır. Eğer kalın ve ağır bir ceket taşımak istemiyorsanız küçükbaş hayvan derileri sizin için daha uyumlu olacaktır. Ancak motosiklet kullananlar veya üzerinde ağırlığını hissetmek isteyip daha da sağlam olmasını isteyenler büyükbaş hayvan derilerine yönelmelidirler. Fakat yine de bunlar yeterli değildir. Çünkü hangi hayvanın derisinden imal edildiği kadar işlenme şekli de oldukça önemlidir ve ne yazık ki üretici firmalar bu bilgilere yer vermemektedir. Ancak bunları anlamanız oldukça kolaydır.
4.1- Sırçalı (Full Grain) Deri
Sırçalı veya tam tahıllı deri, derinin en üst ve sağlam kısmının kullanılmasıyla elde edilir. Bu kısım kullanıldığında deri ceket üzerinde hayvanın damar ve yara izleri belirgin olabilir. Derinin en sağlam kısmı olduğundan dayanıklılığı da yüksektir. Daha sağlam ve daha ağır olduğundan kolay kolay bakım gerektirmez ancak daha az hava alır.
4.2- Yarı Sırçalı (Top Grain) Deri
Derinin en sağlam kısmı olan üst yüzeyi kullanılır ancak deri ceket üzerinde damar ve yara izleri gibi doğal kusurlar belirgin olmaması için zımparalama işlemi görürler. Bu zımparalama işlemleri, deriyi "Full grain" derinin aksine yüzeydeki damar ve doğal görünümleri yok ederek daha kusursuz bir yüzey görünümüne kavuşturur. Ancak zımparalama gördüğü için deri biraz incelir ve sağlamlığı sırçalı (Full grain) deriye kıyasla azalmış olur. "Nubuk" deriler bu kategoriye girer.
4.3- İç Kısım
Derinin iç kısmıyla elde edilir. Üst ve daha sağlam yüzey kullanılmaz. Tabiri caizse deri ikiye yarılır. Bu şekilde inceltilerek daha fazla deri kullanılır ve maliyet azaltılmış olunur. Ancak deri inceldiği için dayanıklılığı da ciddi derecede azalır. Misal kuzu derisini ele alalım. Kuzu derisi genel itibarıyla incedir ve bu derinin de yarısı kullanıldığında deri daha da incelmiş olur ve bu şekilde imal edilen deri ceketin ömrü 5 yılın üzerine çıkmaz.
5- Gerçek Deri mi Yoksa Yapay Deri mi?
Deri ceketlerin fiyatları nispeten yüksektir. Bunun iki sebebi vardır: Birincisi, hayvan derisinden elde edilmeleri. İkincisi ise el işçiliğinin fazla olması. Hâliyle üretici firmalar, deri ceket görünümünde yapay deri ceketler de üretmektedir ve bunlarda genelde "poliüretan" isimli bir materyal kullanmaktadır. Maliyet daha düşük olduğundan gerçek deri ceketlere kıyasla çok daha uygun fiyatlarda sunulmaktadır. Ancak aralarında ciddi farklılıklar vardır:
- Gerçek deri giyildikçe vücudun formunu alırken yapay deri almaz. Omuzlar daha pot durabilir, bu yüzden yapay deri tercih ederken beden uyuşmazlığına dikkat edilmelidir.
- Gerçek derinin daha diri ve parlak bir yüzeyi vardır ve bu parlaklık giyildikçe artabilir. Ancak yapay derilerde giderek solma hatta soyulma gibi durumlar olabilmektedir.
- Gerçek deri, yapay deriye nazaran daha fazla hava aldığından sağlıksız terleme yapmaz.
- Gerçek deri, yapay deriden daha sağlamdır.
- Gerçek deri, yapay deriden daha uzun ömürlüdür.
- Gerçek deri, yapay deriden daha pahalıdır.
- Gerçek deri, yapay deriden daha fazla bakım gerektirir.
6- Deri Ceketin Ömrünü Artırmak İçin Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
Deri ceketler de tıpkı otomobiller hatta bilgisayarlar ve telefonlar gibi zamanla bakıma ihtiyaç duyarlar. Düzenli bakımlarının yapılması, deri ceketinizin ömrünü artıracağı gibi dikkatli kullanmak da bu hususta bir o kadar önemlidir.
- Deri ceketinizi yıkamayın. Deri ceketinizi çamaşır makinesinde yıkarsanız kullanılmaz bir hâle gelmesine neden olabilirsiniz? Ayrıca kuru temizleme yapılması da tavsiye edilmez. Nemli bir bezle silinebilir.
- Deri ceketinizi ütülemeyin ve her türlü ısı kaynağından uzak tutun.
- Deri ceketinizi güneşli havalarda sık sık giymeyin. Bu zamanla deri yüzeyinde güneş yanığı lekelerinin oluşmasına sebebiyet verebilir. (Güneş yanığı lekelerinin giderilmesi için deri ceketin boyatılması gerekir.)
- Deri ceketinize yılda bir defa vazelin uygulaması yapın. Bu deriyi yumuşatır ve derinin dökülmesini önler. Bu işlemleri yapamıyorsanız bir deri ustasına götürmenizde yarar vardır.
- Deri ceketinizi yağmurlu havada giymeyin ve her türlü su temasından koruyun.
