Günümüzde belki de en çok ihtiyaç duyulup birçok durumda başvurulan şey bilgisayarlardır. Günlük kullanım, ofis işleri ve öğrencilik hayatı gibi alanlarda büyük kolaylıklar sağlarlar. Boş zamanlar geldiğinde de kafa dinlemek üzere dizi ve oyun gibi eğlence seansları için vazgeçilmezdir. Bu kadar çok senaryoda bizimle olabilmesi için bir bilgisayarın en önemli özelliği taşınabilir olmasıdır. Dizüstü bilgisayarlar ihtiyacımız olan ve istediğimiz her durumda elimizin altında olmasıyla öne çıkıyor. Peki elinde bir dizüstü bilgisayar olmayan ve almayı düşünen, aklında birçok soru işareti olanlar ne yapmalı? Bu yazımda soru işaretlerini olabildiğince gidermekle beraber tercih konusunda nasıl bir sonuca varılabileceğini, bir dizüstü bilgisayar seçerken önceliklerin neler olması gerektiğini anlatacağım.
Öncelikle değerlendirmelerimi yaparken baz alacak olduğum öncelik üçgeninden bahsetmek istiyorum:
Görselde de görüldüğü üzere en aşağısında en temel ve önemli olduğunu düşündüğüm özellikler bulunmakta. Yukarıya doğru değerlendirmede bir sonraki etken olabilecek özellikler var.
Bu önem kriterleri kişisel olarak önem verdiğim şeyleri de kapsıyor olduğu için sizlerin kullanım tercihlerinize göre değişkenlik gösterebilir. Fakat yazımda verecek olduğum bilgilerle siz de kendi önceliklerinizi rahatlıkla oluşturabiliyor olacaksınız.
1. İşlemci(CPU) ve Grafik Kartı(GPU)
İşlemci ve grafik kartı bir bilgisayarın beynini oluşturan iki hayati parçadır.
İşlemci(CPU)
İşlemci, bir bilgisayar üzerinde gerçekleştirilmek istenen bütün işlemlerin uğradığı birimdir. Küçüğünden büyüğüne her türlü iş ve işlem için gerekli işleme gücünü işlemci sağlar. Neredeyse her sene yeni nesil ve daha güçlü işlemci modelleri çıkar. Bir dizüstü bilgisayar seçerken yeni nesil işlemci seçimi yapmaya odaklanmak en önemli unsurlardandır çünkü işlemciler dizüstü bilgisayarların değişmez parçalarındandır. Çok istisnai durumlar olsa da sonradan müdahale edilerek daha iyisiyle değiştirilemezler.
Kullanım amacınıza göre yeni nesil işlemcili bir bilgisayar tercihi yapabilmek için bilmeniz gereken iki önemli unsur var: işlemci nesli ve işlemci modellerindeki sayılar-harfler.
Başlıca iki işlemci üreticisi olan Intel ve AMD'den önce Intel işlemciye sahip olan modelleri odaklanacağız.
Eğer daha önce dizüstü bilgisayar modellerini incelediyseniz i3, i5 ve i7 gibi ibarelere denk gelmişsinizdir. Bu ibareler Intel işlemcilerin genel olarak hedeflediği performans kitlesini gösterir.
i3 ibaresine sahip işlemciler daha bütçe dostu ve çok ağır olmayan işler için geliştirilmiştir. Eğer günlük işler ve basit ofis işleri için çok yüksek fiyatlarda olmayan bir bilgisayar arıyorsanız i3 işlemciye sahip bir model tercih edebilirsiniz.
i5 ibaresine sahip işlemciler performans ihtiyacı daha çok olan kullanıcılara hitap etmeye başlayan işlemcilerdir. Günlük işler ve ofis işlerinin üstesinden gelmeleri bir yana fotoğraf ve video düzenleme, grafik işleme ve oyunlar gibi daha çok güce ihtiyaç duyan işlemlerin de üstesinden gelebilmektedirler. Genelde bütçe dostu modellerden biraz daha yüksek fiyatlarda konumlanmış modellerde görülür.
i7 ibaresine sahip işlemciler performans olarak üstleri hedefleyen kullanıcılar için uygundurlar. Yüksek işleme gücü gerektiren tüm işlerin üstesinden rahatlıkla gelebilirler. Bu işlemcilere sahip dizüstü bilgisayarlar genel olarak en yüksek fiyatlara sahip modeller arasındadır.
i9 ibaresine sahip işlemciler dizüstü bilgisayarlarda çok yaygın bulunmamakla beraber en pahalı ve her anlamda ultra performansa sahip işlemcilerdir.
Bir diğer işlemci üreticisi olan AMD'nin işlemcileri ise daha farklı kategorilere sahiptir. Ryzen 3-5-7-9 şeklinde ibarelerine sahiptir ve Intel için yapmış olduğumuz açıklamalara uyarlanarak değerlendirilebilirler. Kısaca Ryzen 3 bütçe dostu ve günlük kullanıma uygun, Ryzen 5 performans ihtiyacına hitap eden, Ryzen 7 daha üst seviye işler ve tatmin edici performans için tercih edilen, Ryzen 9 ise ultra performans vadeden işlemcilerdir.
Bilinmesi gereken hususlardan biri de işlemcilerdeki sayılar ve harflendirmelerdir. Intel işlemcilerde model ismindeki ilk iki sayı, AMD işlemcilerdeyse ilk sayı işlemcinin neslini belirtir. Örnek vermek gerekirse Intel i5 11... ve AMD Ryzen 3 5... tarzı örnekler verebiliriz. Intel'in 11. nesli ve AMD'nin 5. nesil işlemcileri 2021 için güncel nesil saydığımız işlemcilerdir.
Nesil örneği verirken noktayla boş bırakmış olduğum yerdeki sayıların yüksek olması işlemcinin aynı nesil içerisindeki diğer modellerden daha performanslı olduğunu gösterir. Örneğin AMD 5500 işlemcisi AMD 5300 işlemcisinden daha performanslıdır. Aynısı Intel işlemciler için de geçerlidir.
Son olarak işlemci modellerinin sonunda bulunan anlaması kolay harf belirteçlerinden bahsedeceğim. İşlemci model isminin sonunda bulunan U harfi "Ultra Düşük Güç Tüketimi"ni ifade eder, U ibaresine sahip işlemcili dizüstü bilgisayarlar düşük güç tüketimlerinden dolayı daha uzun süre dayanan pil süreleriyle öne çıkarlar. H harfi ise "Yüksek Performans"ı ifade eder, istisnaları olmakla beraber genelde bu işlemcilere sahip dizüstü bilgisayarlar U ibaresine sahip işlemcili modeller kadar uzun pil süreleri vadetmeyebilir.
Ekran Kartı(GPU)
Grafik işleme birimi, bilgisayar üzerinde gerçekleştirilen tüm görsel işlemlerin ve grafik işlemlerinin hesaplandığı, işleme alındığı birimdir. Yaygın olarak ekran kartı diye de isimlendirilirler. İşlemci de bu grafik işlemleri hesaplayabilecek olsa da harici ekran kartları bunun için özel üretilmiş olduklarından işlemcilerden katbekat daha fazla grafik işleme gücü sunarlar.
Ekran kartları, dahili ve harici olmak üzere ikiye ayrılır.
Dahili ekran kartları, işlemcilere dahil edilmiş grafik işleme birimleridir. Harici ekran kartları kadar performanslı olmasalar da günlük işlerin ve ofis işlerinin üstesinden rahatlıkla gelebilirler. Günümüz işlemcilerinin dahili ekran kartları fotoğraf düzenleme ve video işleme konusunda sıkıntı çekmeseler de iş oyunlara geldiği zaman harici grafik kartlarıyla yarışamamaktadırlar. Daha önce bahsetmiş olduğum özellikle AMD'nin H ibaresine sahip işlemcilerinde bulunan dahili ekran kartları Intel'e nazaran genelde daha güçlüdür ve oyun performansı konusunda daha iyi olma potansiyeline sahiptir.
Harici ekran kartları, işlemciden bağımsız grafik işleme birimleridir. Kendilerine özel işleme çekirdekleri ve grafik bellekleri bulunur. Tamamen grafik ve görsel işlem odaklı tasarlanmış olmaları performans açısından büyük avantaj sağlar. Böylelikle yüksek grafik gücü gerektiren 3D işleme ve oyunlarda -istisnaları olsa da- dahili ekran kartlarından çok daha başarılı performans sergilerler.
Peki seçecek olduğumuz dizüstü bilgisayarda bulunacak olan ekran kartına nasıl karar verebilirsiniz? Öncelikle kullanım amacımıza karar vermelisiniz.
Eğer günlük işler ve ofis işleri tarzı şeyler için kullanılacak bir dizüstü bilgisayar arayışındaysanız günümüz işlemcilerinde halihazırda bulunmakta olan dahili ekran kartları işinizi hayli görecektir. Hatta AMD işlemcilerin genelde daha güçlü dahili grafik birimlerine sahip olmaları günlük işlerin yanı sıra çok ağır olmayan 3D işlemelerin ve oyunların da üstesinden gelebilir. Intel işlemcilerde bulunan dahili ekran kartları "Intel HD Graphics" veya "Intel Iris" diye isimlendirilirken AMD işlemcilerde bulunan dahili grafik birimleri "Radeon Vega" diye isimlendirilir.
Eğer daha çok güce ihtiyaç duyan 3D işleme ve yüksek grafikli oyunlarla ilgileniyorsanız harici ekran kartına sahip bir dizüstü bilgisayar tercih etmeniz en doğrusudur.
Laptoplarda bulunan ekran kartlarını birbirinden ayırmanın yolu işlemcilerin isimlerinde olduğu gibi modellerde bulunan harflere ve sayılara bakmaktır. Bu ayrımı yapabilmek üzere iki ayrı ekran kartı üreticisi olan AMD ve NVIDIA'nın yaygın model isimlendirmelerine göz atalım.
AMD işlemci üretmenin yanı sıra harici ekran kartları da üretmektedir fakat NVIDIA kadar yaygın değildir. Bu yüzden pek tercih meselesi olmazlar fakat genel olarak iş amaçlı kullanılan bilgisayarlarda günümüzde "AMD Radeon RX 640" ekran kartı bulunur, oyuncu dizüstü bilgisayarı denilen bazı modellerdeyse "AMD Radeon RX 5300M-5500M-6600M" gibi ekran kartları bulunabilir.
NVIDIA ekran kartına sahip modellerde çeşitlilik çok daha fazladır, üretici modelleri performans ve kullanım amaçlarına göre belli seriler altında numaralandırmış olduğu için püf noktaları bildikten sonra seçim yapması kolaydır.
MX serisi ekran kartları genelde günlük işler ve ofis işleri için tercih edilen bilgisayarları grafik işleme gücü olarak desteklemek amacıyla kullanılmaktadır. Günümüzde "NVIDIA GeForce MX 110-130-250-330-450" gibi modelleri bulunmakla beraber işlemci isimlendirmesinde olduğu gibi modeldeki sayılar yükseldikçe daha yüksek performanslı modeller belirtilmiş olur.
GTX serisi ekran kartları genel olarak oyunculara yönelik dizüstü bilgisayarlarda kullanılmakla beraber 3D işleme ve video işlemesi benzeri ağır işlerle uğraşılacak dizüstü bilgisayarlarda da bulunmaktadır. Günümüzde "NVIDIA GeForce GTX 1050-1050 Ti-1650-1650 Ti-1660 Ti" gibi modelleri vardır ve aynı şekilde sayılar yükseldikçe daha yüksek performans vadettikleri ifadesi anlaşılır. "Ti" takısı ise aynı model numarasına sahip ekran kartının güncellenmiş ve daha performanslı hali olduğunu ifade etmektedir.
RTX serisi ekran kartları üst düzey grafikler içeren oyunlar ve her türlü ağır iş için en yüksek performansı hedefleyen kullanıcıların beklentilerini karşılayacak dizüstü bilgisayar modellerinde bulunmaktadır. Günümüzde "NVIDIA GeForce RTX 2060-2070-2080-2080 Ti-3050-3050 Ti-3060-3070-3080" model isimlerine sahip olan seri de diğer seriler gibi yükselen sayıları takip eden yükselen performanslara sahip modellerden oluşur. "RTX 3000" kod adına sahip seriler 2021 itibarıyla en güncel sayılan ekran kartlarıdır.
2. Bellek(RAM), Depolama Birimi(SSD/HDD) ve İşletim Sistemi
Bellek(RAM)
Bellek, yaygın adıyla RAM, bir bilgisayar üzerinde yapılmakta olan işlemlerin anlık ve hızlı olarak bilgilerinin depolandığı, çoklu program çalıştırılan durumlarda programların askıya alınıp daha sonra hızlı bir şekilde geri dönülebilmesi üzere bekletildiği birimdir. İyi bir işlemci ve ekran kartıyla beraber yeterli miktarda RAM, ağır işlerden çoklu program çalıştırma senaryolarına kadar her koşulda bilgisayara rahat bir nefes niteliğinde olacaktır.
Günümüzde standartlarında güncel işletim sistemlerinin ve programların rahatlıkla çalışabilmesi için bir bilgisayarın sahip olması gereken RAM miktarı 8 GB'tır. Günlük işlerden daha ağır olan işlemler ve oyunlar içinse 16 GB RAM veya fazlası tavsiye edilmektedir. Teknolojiler gelişip kapasiteleri arttıkça günümüzde kullandığımız programların da gelişmesi ve daha çok kaynak tüketimine sahip olmaları kaçınılmaz olduğundan seneler geçtikçe bu standartların artabilecek olmasına rağmen 2021 için standartlar aşağı yukarı bu değerlerdir. RAM'i öncelik olarak 2. sırada olmasının sebebi işlemci ve ekran kartı aksine genelde değiştirilebilir olan parçalardır. Kimi dizüstü bilgisayar modellerinde RAM'ler anakart üzerine lehimlenmiş olabilir ve RAM eklemesi yapılmak üzere boş yuva yok ise en baştan ihtiyacınıza uyacak RAM miktarına sahip dizüstü bilgisayarı almaya özen göstermeniz önemlidir.
Depolama Birimi(SSD/HDD)
Depolama birimi olarak günümüzde yaygınca SSD kullanılır. Klasik depolama birimi olan HDD'lerden daha hızlı olan SSD'ler, hızını HDD'lerin aksine çalışmak üzere mekanik parçalara ihtiyaç duymamasından alır. SSD'ler daha yeni ve hızlı bir depolama teknolojisi olduğundan GB başına maliyeti HDD'lere göre daha yüksektir fakat gittikçe yaygınlaşması aradaki fiyat farkını daha aza indirmektedir. Günümüzde dizüstü bilgisayarlarda 128 GB'tan 2 TB ve daha fazlasına kadar uzanan geniş bir depolama alanı skalası vardır fakat daha yaygın olarak 256 GB, 512 GB veya 1 TB boyutunda SSD'lere sahip dizüstü bilgisayar modelleri piyasadadır. Depolama alanı ihtiyacı kullanıcının kullanımı ve depolamak istediği veri boyutlarına bağlı olmakla beraber alınacak olan bilgisayarda depolama birimi olarak SSD bulunması günümüz standartları açısından bir hayli önemlidir. SSD'yle beraber HDD'ye de sahip olan bilgisayarlar daha fazla depolama alanı sunması avantajıyla beraber fazla alana ihtiyacı olan ve bütçesini aşmak istemeyen kullanıcılar için hayat kurtarıcıdır. Depolama birimleri de RAM'ler gibi genelde değiştirilebilir olan parçalar kategorisindedir.
İşletim Sistemi
İşletim sistemi, bir bilgisayarın çalışabilmesi için donanımlarla bağlantı kuran yazılımlar bütünüdür. Günümüzde en yaygın olan işletim sistemleri Windows, MacOS'tir fakat bir MacBook almaya karar vermediğiniz sürece genel olarak Windows işletim sistemine sahip bir bilgisayar tercih ediyor olacaksınız. Ubuntu ve benzeri farklı Linux tabanlı işletim sistemleri olsa da bunlar günümüzde örnekteki iki işletim sistemi kadar yaygın olmaması sebebiyle günlük kullanıcıya tamamen hitap etmeyebilir. Bu yüzden dizüstü bilgisayarlar genelde Windows veya FreeDOS isimli işletim sistemleriyle gelir. Windows işletim sistemine sahip bilgisayarları aldığınız gibi alışılageldiği üzere kullanmaya başlayabiliyor olsanız da FreeDOS'a sahip bilgisayarlar Windows işletim sistemi yükleme sürecinden geçmelidirler fakat endişelenmeyin, bilgisayar hakkında bilgi sahibi bir kişi bir Windows kurulum USB'si hazırlayarak size rahatlıkla yardımcı olabilir ve ardından bilgisayarınızı kullanmaya başlayabilirsiniz.
3. Ekran Boyutu/Çözünürlüğü, Hafiflik ve Pil Süresi
Ekran Boyutu/Çözünürlüğü ve Hafiflik
Ekran boyutu tamamen kullanıcının inisiyatifine kalmış bir konudur. Hangi büyüklükte bir dizüstü bilgisayarın sizin kullanımınız için daha uygun olacağına dair en uygun ve isabetli kararı bir teknoloji mağazasına gidip boyutları karşılaştırarak yapabilirsiniz. Genel standartlar 13 inç, 14 inç, 15.6 inç, 16 inç ve 17.3 inç gibi ekran boyutlarıdır. 13 inç gibi küçük ekran boyutuna sahip bilgisayarlar taşınabilirlik açısından avantaj sağlayacak olsa da içerik tüketimi zevki olarak kişisel tercihinize hitap etmeyebilir. 17.3 inç gibi büyük ekran boyutuna sahip bilgisayarlar özellikle tasarım veya her yerde büyük, keyifli bir ekran deneyimi için iyi olsa da taşınabilirliği baltalayacaktır. Bilgisayarın ağırlığı da genel olarak boyutlarıyla orantılı olacak şekilde artıyor olduğundan taşınabilirliği korumak adına 15.6 inç veya tercihinize göre bu civarlara yakın bir ekran boyutuna sahip dizüstü bilgisayar tercih ederek bir orta yol bulabilirsiniz.
Ekran çözünürlüğü için günümüzde en yaygın değer 1080p Full HD çözünürlüğünü ifade etmekte olan 1920x1080 çözünürlüğüdür. Genelde daha eski dizüstü bilgisayarlar modellerinde gördüğümüz 1366x768 çözünürlüğü ise günümüz yeni modellerinde pek kullanılmamakla beraber tercih edilmemesi tavsiye edilir. Ekran çözünürlüğüyle beraber kullanım deneyimini etkileyen bir diğer etken de kullanılan görüntü panelinin türüdür. Bunlardan en yaygın ikisi TN ve IPS panellerdir. TN ekran panelleri üzerine gelen ışığı yansıtan parlak bir yüzeye sahiptir, bu yüzden özellikle dış mekanlarda kullanımda kullanıcıya sıkıntı yaratabilmektedir. IPS ekran paneli ise mat bir yüzeye sahip olması nedeniyle daha rahat ve yansımasız bir görüş sunar.
Ekran panellerinin bir diğer önem arz eden özelliği, "yenileme hızı" adı verilen bir saniye içerisindeki görüntü yenileme sayısıdır. Eğer bu kavramı daha iyi anlamak istiyorsanız FPS(Frames Per Second) kavramını araştırabilirsiniz. Günlük olarak kullandığımız birçok cihazda 60 Hz değerinde, yani bir saniyede 60 kare sunabilecek ekranlar bulunmaktadır, bu günlük kullanıcılar için gayet yeterli bir değer olmakla beraber oyunlara karşı ilgisi olan insanların görüntülere milisaniyelerce daha hızlı ulaşıp daha refleksif olabilmeleri için tercih meselesi olabilmektedir. Özellikle oyuncu dizüstü bilgisayarlarında 120-144 ve daha yüksek Hz'lere varan ekranlar görebilirsiniz.
Pil Süresi
Dizüstü bilgisayarlar için bir diğer önemli konu olan pil süresi bilgisayarın hedeflemiş olduğu kullanıcı kitlesine göre değişmektedir. Yazımın işlemci kısmında bahsetmiş olduğum U ibaresine sahip işlemci modelleri daha az güç tüketiyor olduğundan bu işlemcilere sahip modeller genelde daha uzun pil süresi vadeder. Daha yüksek performansa sahip dizüstü bilgisayarlar ise çok ağır işler yapılmadığı sürece ultra düşük güç tüketimi odaklı modeller kadar olmasa da günlük kullanım için yeterli bir pil süresi sunabilir. Fakat yüksek performans ve uzun pil süresi dizüstü bilgisayarlarda genelde bir arada bulunmayan iki etkendir. Eğer genel olarak prize uzak kullanmak isteyeceğiniz bir dizüstü bilgisayar seçmek istiyorsanız enerji verimliliği yüksek işlemcili modelleri tercih etmelisiniz. Bazı işlemciler U ibaresine sahip olmamasına rağmen çok yüksek olmayan güç tüketimleri sayesinde pil süresi beklentilerini karşılayabilmektedir.
4. Materyal Kalitesi, Garantisi ve Servisi
Materyal Kalitesi
Materyal kalitesi, bir dizüstü bilgisayarı ilk gördüğünüz ve dokunduğunuz zaman dikkatinizi çekebilecek etken olma özelliğine sahiptir. Kasası özellikle alüminyum, magnezyum ve benzeri gibi metallerden yapılmış olan dizüstü bilgisayarlar hem daha bütünlüklü hem daha kaliteli hissettirir. Bu materyallerle üretilmiş dizüstü bilgisayarların güzel olması bir yana kimi zaman bu durum maliyeti artırabilmektedir, bu yüzden kimi dizüstü bilgisayarlar metaller ve genelde kaliteli sert plastiklerin birleşiminden oluşur. Kalite anlayışı ve tercihlerinize bağlı olarak, sağlamlık ve hafiflik dengesini kurarak içinize sinen bir seçim yapabilirsiniz.
Garanti ve Servis
Alacak olduğunuz dizüstü bilgisayarın bilindik markaların ürünlerinden olmasının avantajı daha sağlıklı bir garanti ve onarım servisine sahip olmalarıdır. Elektronik ufak bir ihtimal de olsa şans işi olduğundan yaşayacağınız herhangi bir sıkıntı sonucunda ilgili bir servis hizmetiyle karşılaşmak adına alacak olduğunuz dizüstü bilgisayar markasının servisini araştırmayı düşünebilirsiniz.
Yazımda elimden geldiğince detaylı ve yardımcı olabilecek şekilde düşüncelerimi aktarmaya çalıştım. Yardımcı olabilmekten mutluluk duyarak hepinize iyi seçimler diliyorum Technopat okurları