Rehber PSU Terimleri ve Anlamları

Öncelikle, PSU Power Supply Unit kelimelerinin kısaltımıdır; Türkçesi "Güç Kaynağı Ünitesi"dir. Bir sistemin kalbidir. Bir bilgisayarda paranın en son kısılacağı donanımdır, bu terimlerin karşılıklarının ve standartlarının bilinmesi PSU seçerken size yardımcı olacak ve sisteminize bütçenizin de izin verdiği şekilde en ideal güç kaynağını almanızda rol oynayacaktır.


Amper: Akımın SI birimidir, A harfi ile gösterilir.

• Akım PSU'larda 3 farklı şekilde incelenir:
  • Kaçak Akım: PSU'dan kasaya kontrolsüz şekilde aktarılan ve aktarılması istenmeyen akımdır, (PSU'larda) mA (miliamper) cinsinden ölçülür. PSU'larda standardı 3.5mA maksimum olacak şekildedir. Ne kadar düşükse o kadar iyidir.
  • Ani Akım: Sistem açıldığında anlık olarak maksimum çekilen akımdır, A (amper) cinsinden ölçülür. Yüksek bir ani akım devredeki bileşenlere zarar verebilir, sigortanın atmasına sebep olabilir. PSU'larda 100A değerini geçmediği sürece sorun olmaz, ne kadar düşükse o kadar iyidir.
  • Giriş Akımı: Devrede belirlenen AC voltaj ile bileşenlerin çalışması için gönderilen akımdır, A (amper) cinsinden ölçülür.

Voltaj: Gerilimin SI birimidir, V harfi ile gösterilir.

• PSU'larda güç tablosunda görünen 5 farklı voltaj kanalı vardır, bunlar: +12V, +5V, +3.3V, +5VSB ve -12V.
  • +12V Kanalı: Bilgisayarımızda GPU, CPU, fan, mekanik disk formatında depolama aygıtları (enerjilerinin bir kısmını alıyorlar), 4 pin RGB bağlantısı kullanan LED'ler gibi bileşenlerin beslendiği kanaldır, güncel PSU modellerinde +12V kanalının akımı ve gücü net bir şekilde diğer kanallardan ayrılır. Özellikle ekran kartının ve işlemcinin tükettiği güce göre aldığınız PSU'da isminde yazan güce değil, +12V kanalının gücüne göre alışverişinizi yapmalısınız.
  • +5V Kanalı: Bilgisayarımızda 3 pin ARGB bağlantısı, USB portları, mekanik disk formatında depolama aygıtları (enerjilerinin bir kısmını alıyorlar) gibi bileşenlerin beslendiği kanaldır. Çok fazla depolama aygıtı kullanacak olan insanlar +5V kanallarındaki akım ve güce dikkat etmelidir. +12V kanalı kadar güçlü bir kanal değildir, genellikle 20A gücünde olurlar. PSU'nun gücüne göre üstüne de çıkabilir, altına da inebilir. OCP ile ayarlananın üstüne çıkabilir.
  • +3.3V Kanalı: Bilgisayarımızda genellikle devre elemanlarını, M.2 formatındaki SSD'lerini beslemek için kullanılan kanaldır. PSU'larda en az özen gösterilen kanaldır, özellikle geçici yanıt testlerine bakıldığında sapma oranları diğer tüm kanalların sapma oranlarının üstündedir. Genelde 20A gücündedir, PSU'nun gücüne göre üstüne de çıkabilir; altına da inebilir. OCP ile ayarlananın üstüne çıkabilir.
  • -12V Kanalı: PSU'larda çok bir işlevi yok, genelde 0.3A'dan 3.6W bir kanaldır. Geriye dönük uyumluluk sağlama amacı ile kullanılmaya devam edilmektedir.
  • +5VSB Kanalı: "SB" ibaresi standby ifadesini temsil eder, bu kanal PC uyku modundayken PSU'da devrede olan tek kanaldır. Örneğin +5VSB kanalına sahip bir PSU'da PC uyku modundayken USB portuna takılı olan telefonunuz şarj olmaya devam eder. +5VSB kanalının +5V kanalından farkı uyku modunda da güç sağlayabilmesi ve açık şekilde +5V kanalından daha güçsüz olmasıdır. Genelde 2,5-3A arası bir akıma sahiptir (üniteden üniteye değişkenlik gösterebilir, OCP ile belirlenen sınıra göre bu akımın üstüne çıkabilir), 15W civarı bir güç standarttır.

Ripple: DC çıkış kanallarında rastlanan periyodik AC dalgalanmalarıdır, her çıkış kanalında farklı farklı ripple standartları olur ve mV (milivolt) cinsinden ölçülür. Genellikle +12V kanalının ripple değeri diğer kanalları geçse de bazen aksi de görülebilir. Ne kadar düşük olursa o kadar iyidir, daha temiz bir overclock ve iyi sistem sağlığı demektir. Standartlar:

• +12V kanalı: En fazla 120mV
• +5V kanalı: En fazla 50mV
• +3.3V kanalı: En fazla 50mV
• +5VSB kanalı: En fazla 50mV
  • Sürprizbozan: Bir Ripple Grafiği Örneği (+12V Kanalı, Tam Yük):

Vampire Power: Diğer adı "standby power", Türkçesi uyku gücüdür. PSU uyku modunda iken PSU'nun harcadığı güçtür. Hem 115VAC hem de 230VAC'de testleri yapılır ve iki giriş geriliminde de 0.1W'ı aşmaması beklenir.

Voltaj Regülasyonu: Kanallarda yük arttıkça voltajlarda düşüş yaşanabilir, kanallardaki voltaj sapmalarının olabildiğince az olması kararlılık adına önemlidir. Regülasyon, voltajın olabildiğince az sapma olacak şekilde düzenlenmesidir.

Geçici Yanıtlar: PSU'lar sisteme bağlı olarak değişken yüklerde çalışırlar, bunun sonucu olarak PSU çıkış voltajını ATX standartları içinde olabildiğince az sapma olacak şekilde tutmalıdır ki parçalar daha kararlı çalışabilsin. Geçici voltajlar düzgün regüle çıkış voltajlarından daha az olur ve sadece bir süreliğine parçalara sağlanır, bu konudaki sapması en fazla olan kanal +3.3V kanalıdır. ATX3.0 ile birlikte yeni gelen bir geçici yanıt testi de kendisini gösterdi.

Watt (W): Gücün SI birimidir, W harfi ile gösterilir.

• (DC için) W = V x A ile PSU'daki bir kanalın gücünü hesaplayabilirsiniz veya bu denklemi farklı şekillerde uyarlayarak farklı birimlerde sonuçlar elde edebilirsiniz. PSU'larda kombine güç ile kanal gücü karıştırılmamalıdır, kanalların gücünü görmek için PSU'nun üstündeki etiketten kanalların düzenli sağlayabildiği gücü görebilirsiniz, eğer watt cinsinden direkt yazmıyorsa verilen formül ile (çıkış kanalının gerilimi x aynı kanaldan sağlanan akım) watt cinsinden güç değerini bulabilirsiniz. Güç, bir PSU'da kalite göstergesi değildir.

Çalışma Sıcaklığı: Güç kaynağının tam yük altında sürekli olarak çalışabildiği sıcaklıktır, In/Out yani giriş ve çıkış olarak iki farklı şekilde ölçülür. 0-55°C standarttır. Üstüne çıkılmaması tavsiye edilir.


AC Input/Girişi: Güç kaynağının voltaj ve akımı AC (alternating current, alternatif akım) cinsinden aldığı giriştir. VAC ile ifade edilir, V voltajı; AC ise alternating current ifadesini temsil eder. Ülkeden ülkeye AC şebeke gerilimi değişkenlik gösterir, Türkiye'de şebeke gerilimi 230V'tur.

DC Output/Çıkışı: Güç kaynağının AC şekilde aldığı akım ve voltajın DC'ye (direct current, doğru akım) dönüştürüldükten sonra bileşenlere gönderildiği çıkıştır. Çıkışlar VDC ile ifade edilir, V voltajı; DC ise direct current ifadesini temsil eder.

Frekans: AC elektriğin saniyede yaptığı döngü sayısıdır, Hz ile ifade edilir. Şebeke frekansları ülkeden ülkeye değişiklik gösterir, Türkiye'de şebeke frekansı 50Hz'tir. Avrupa ülkelerinde de 50Hz, A.B.D'de ise bu frekans 60Hz'tir.

Verimlilik Sertifikaları: Bir PSU'da 115V için 20%, 50% ve 100% yüklerde, 230V için 10% (sadece Titanium sertifika için), 20%, 50% ve 100% yüklerde bağımsız bir laboratuvar (Ecova Plug Load Solutions bu işi yapar, Cybenetics de bu işi yapar ancak kendi adını taşıyan sertifikalar verir ve 80+'tan farklıdır) tarafından yapılan testlere göre ortaya çıkan verimliliğe bakılarak verilen verimlilik sertifikalarıdır. 80+ bazında White, Bronze, Silver, Gold, Platinium, Titanium olmak üzere 6 kola ayrılır; en düşük verimlilik White, en yüksek verimlilik Titanium'dadır. Sertifikalar farklı gerilimlere göre farklı yüzdeliklerde verimlilik gösterir. Verimlilik ne kadar yüksek olursa şebekeden çekilen ekstra güç daha az olur ve çekilen daha az güç demek daha az elektrik faturasının yanında daha az ısı ortaya çıkması demek. Sertifika, tek başına bir PSU'da kalite göstergesi değildir.

Şebekeden çekilen elektrik hesabını yapmak için bir örnek:
Sistem 300W talep ediyorsa, ve o yüke göre bir ünitenin 60% verimliliği varsa burada yapılacak işlem; 300 + (300 x 40/100) şeklinde olacaktır.


APFC (Active Power Factor Correction): Türkçesi "aktif güç faktörü düzeltmesi"dir, bu özellik en başta şebekeyi koruyucu bir özelliktir. Power factor okuma performansı iyi olan binlerce PSU, Türkiye şebekesinden örnek vermek gerekirse, stabil 50Hz frekansındaki formu korur ve destekler. Ancak power factor okuma performansı kötü olan veya APFC bile olmayan PSU'lu sistemden onlarca, hatta binlercesi şebekeye bu frekansı bozarak zarar verebilir. APFC ise standart PFC'nin aktif yani PSU tarafından bir kontrolcü/denetleyici aracılığı ile izlenen halidir.

Intel C6/C7 Güç Durumu: İşlemcinizin boşta iken daha az güç çekmesini sağlayan uyku modudur, güç tasarrufuna yöneliktir.

ASM/ALPM (Alternative Sleep Mode/Alternative Low Power Mode): Türkçesi "alternatif uyku modu" veya "alternatif düşük güç modu"dur, PSU'lar tarafından üretilen bazı sinyaller vardır, bu sinyaller ATX standartlarında kalacak şekilde olmalıdır ki başlıca anakart gibi diğer sistem bileşenleri ile uyumsuzluk sorunları belirmesin. ASM/ALPM'nin desteklenmesi için iki adet zamanlamada standartlar içinde kalınmalıdır:

• T1 (Açılış süresi): 150ms'ten az olmalı.
• T3 (PWR_OK gecikmesi): 100 ile 150ms arasında olmalı.

Form Faktörü: PSU'nun boyutları ve özellikleri ile ilgili faktörlerdir.

• Boyut olarak iki çeşit PSU vardır: ATX ve SFX. SFX PSU'lar 125mm genişlik ve 65mm yükseklik standartlı (uzunluk değişebilir) ve PCB ve kasa boyutu olarak ATX'lerden daha ufaklardır, mini ITX destekli kasalar için tasarlanmışlardır. ATX PSU'lar ise 150mm genişlik 85mm yükseklik standartlığına sahip PSU'lardır, uzunlukları PSU'ya göre değişkenlik gösterebilir.
• Özellik olarak ise EPS versiyonları vardır, en yeni EPS versiyonu şu tarih ile EPS 2.92'dir. Yeni EPS sürümleri major ve minor kanallarda güç, yük gibi değişiklerin yanında yeni bir +12V kanalına da müsaade edebilir.

Modülerlik: Güç kaynağının kablolarının tümleşik mi, yarı ayrık mı yoksa tamamen ayrık mı olduğunu belirten fiziksel özelliktir. Kablo karmaşasına karşı gelmesi için türemiştir.

• Tam modüler PSU'larda kablolar PSU'dan tamamen ayrı olur ve kullanıcı tarafından ilgili kablonun ilgili yuvaya takılması gerekir.
• Yarı modüler PSU'larda sadece sistem için gerekli olan 24/20+4 pin anakart ve 8/4+4 pin işlemci kabloları PSU ile tümleşik olur, diğer kablolar (8/6+2 pin ekran kartı kabloları, SATA güç kabloları, Molex bağlantı kabloları) PSU'dan ayrı olur ve kullanıcının kendi takması gerekir.
• Modüler olmayan Bütün kablolar PSU ile tümleşiktir. Kasaya ve kullanıcının kablolama becerisine göre kablo karmaşası ortaya çıkabilir.

Gauge: En basiti ile PSU kablolarının kalınlığıdır, AWG (American Wire Gauge) cinsinden ölçülür, standardı 14-18AWG ve arasıdır. AWG azaldıkça kablonun kalındığı artar.

Kablo İçi Kapasitörler: İngilizce tabiri ile "In-Cable/Inline Capacitors" olarak geçer, kablonun içinde ripple değerlerini düşürmeye yardımcı kapasitörlerdir. Corsair'ın RM-X ve NZXT'nin C serisi PSU'larında rastlanır.

Kablolar ve Bağlantılar: PSU'larda belirli donanımların desteklediği belirli bağlantılar olur, bu bağlantıların çeşidi ve sayısı PSU modeline bağlı olarak değişebilir. Bağlantılar:

• ATX (MB) 24-Pin (20+4): Güncel anakartlarda bulunan 24 pin güç girişi içindir, bazı eskide kalmış anakartlar (20 pin güç girişli) ile de PSU'ların uyumlu olabilmesi için 20+4 şeklinde ayrı pinler olarak bu bağlantılar üretilir.
• EPS (CPU) 8-Pin (4+4): Anakarttaki işlemci güç girişi bağlantısıdır, bir güç kaynağı seçerken dikkat edilmesi gereken en önemli bağlantı hususlarından biridir, anakartta eksik kalmış işlemci güç pinleri yük altında stabilite problemlerine yol açabilir.
• PCI-e (GPU) 8-Pin (6+2): Ekran kartı güç bağlantısıdır, yine PSU seçerken dikkat etmeniz gereken en önemli hususlardandır. Aynı şekilde eksik pinler stabilite sorunlarına yol açabilir. Bazı ekran kartlarında dahili güç girişi bulunmaz, PCI-e slotundan aldıkları güç yeterli gelir, bu durumda ekran kartı pinlerinin boşta kalmasının bir sakıncası yoktur.
• SATA Güç Bağlantısı: HDD'ler, fan/LED kontrolcüler, 2.5" SATA SSD'lerin güç alacağı giriştir. Tek bir kabloda birden fazla bağlantı görülür.
• Molex: Eski bir bağlantı tipidir, genelde fan bağlantıları için kullanılır, montajı SATA'dan daha zordur. Bazı giriş seviye fan kontrolcülerde de bulunabilir.
• Floppy: Disket sürücüsü güç bağlantısıdır, ölüme giden bir bağlantıdır.
• (OPSİYONEL) RGB Kabloları: PSU fanınız eğer RGB ise RGB bağlantısını yaptığınız kablodur. Aerocool Project 7 850W PSU'lardaki gibi kontrol için özel bir RGB kontrolcü gerektirebilir.
• PCI-E Gen5 (PCIE5) 12+4 Bağlantısı: ATX3.0 ile birlikte piyasada yerini alan bir bağlantı çeşididir, Tek bir 12+4 kablosu üzerinden 600W'a kadar güç aktarımı vadeden bir bağlantıdır.

Ses Sertifikaları: Cybenetics gibi yine bağımsız laboratuvarlar tarafından verilen sertifikalardır, hem 115VAC hem de 230VAC üzerinden ses çıkışı testleri yapılır ve çıkan sonuca göre PSU'ya bir ses sertifikası verilir. 7 adet Cybenetics sertifikası vardır:

• Standard: Bu sertifikayı alan üniteler ortalama ses seviyesi olarak 40-45dB(A) ses üretirler, Cybenetics'in en düşük seviye sertifikasıdır.
• Standard+: Bu sertifikayı alan üniteler ortalama ses seviyesi olarak 35-40dB(A) ses üretirler.
• Standard++: Bu sertifikayı alan üniteler ortalama ses seviyesi olarak 30-35dB(A) ses üretirler.
• A-: Bu sertifikayı alan üniteler ortalama ses seviyesi olarak 25-30dB(A) ses üretirler.
• A: Bu sertifikayı alan üniteler ortalama ses seviyesi olarak 20-25dB(A) ses üretirler.
• A+: Bu sertifikayı alan üniteler ortalama ses seviyesi olarak 15-20dB(A) ses üretirler.
• A++: Bu sertifikayı alan üniteler ortalama ses seviyesi olarak 15dB(A)'dan az ses üretirler. Cybenetics'in en yüksek seviye sertifikasıdır.

Zero RPM/0dB(A): PSU fanının belirli bir yüke kadar dönmemesi teknolojisidir, tamamen sessizlik üzerinedir. Bu yapıyı bulunduran güç kaynaklarının iç yapısında genelde kalın pasif soğutucular bulunur. Sharkoon SilentStorm Cool Zero gibi güç kaynaklarında bu özelliği devreye almak veya devre dışı bırakmak için bir tuş bulunur.

Fan Delay Mode: PSU kapandıktan sonra bile ünitenin daha hızlı soğumasına yardımcı olmak adına fanı (genelde 1 dakika kadar daha) açık tutacak şekilde ayarlayan moddur, ünitenin üzerinde bir tuş var ise kapatılması mümkün olur. Bulunduğu ünite sayısı pek fazla değildir.

Fan Bearing Yapıları: PSU fanının ömrünü ve yüke göre ses seviyesini etkileyen unsurdur, genellikle PSU'nun segmentine göre bearing yapıları aynı kalır ama bazı modellerde segmentine rağmen bearing daha ileri veya geri seviye olabilir. Bearing yapıları:

• Sleeve Bearing: Ucuz bir bearing türüdür, ömrü diğer bearinglere nazaran düşüktür. Ana hedef düşük devirlerde düşük ses üretimi sağlamaktır, yüksek devirlerde seslidir. İçindeki yağlayıcı mil ile yatak arasındaki sürtünmeyi azaltır, bu yağlayıcının yağı buharlaştığı zaman fanın ömrü bitmiş demektir. Buharlaşma ile birlikte artan sürtünme fanda ses, titreme gibi problemlere sebep olur. MTBF ömürleri genelde 30.000 saat olarak belirlenir.
  • Sürprizbozan: Sleeve Bearing Fan
• (Double) Ball Bearing: Mil ile yatak arasındaki sürtünmenin azalması için iki adet bilyalı rulman kullanılır, sleeve bearing'in aksine, yatay montaj için de uygundur (sleeve bearing yatay montaj için uygun değildir, sürtünme azaltmasının stabilitesini koruyamaz). Fan ömrü bittiğinde kullanıcıyı rahatsız edecek türden sesler çıkarabilir, ama ömrü devam eden bir ball bearing fan düşük yüklerde sessizdir. MTBF ömürleri genelde 50.000 saat olarak belirlenir.
  • Sürprizbozan: Ball Bearing Fan
• Fluid Dynamic ve Hydro Dynamic Bearing: Sleeve bearing yapısının modifiye edilmişidir, yağlayıcı ile mil arasında yağı sağlam tutmak ve yatay montaja uygun hale getirmek için contalar kullanılır. Yağlayıcıdaki yağ spiral bir oluk yardımı ile bütün mili yağ ile kaplar ve bu sürtünmeyi en aza indirmenin yanında sessizlik sağlar. Bu bearing yapısının maliyetli olmasının yanındaki bir diğer eksisi, fazla başlatma ve durdurma faaliyetlerine "gelememesidir". Bunu açmak gerekirse, FDB ve HDB yapılı bir fanda başlangıçta spiral oluk yağlayıcıdaki yağı tüm milin yüzeyine yayana kadar yağın ulaşamadığı bölümlerde artan bir sürtünme olur. Bu yüzden bu bearing yapıdaki fanların bulunduğu bir PSU veya soğutucu çok fazla "restart" yapılmaması daha uygundur. İki türdeki bearingler de birbirlerine çok benzerler. MTBF ömürleri genelde 50.000-100.000 saat olarak belirlenir.
  • Sürprizbozan: Fluid Dynamic ve Dynamic Bearing Fan
• Self-Stabilizing Oil-Pressure Bearing: Noctua'nın yüksek seviye fanlarında kullandığı bearing yapısıdır, PSU fanlarında henüz görülmüş bir bearing değildir ancak ASUS ile olan ortak projelerinden sonra özellikle ASUS PSU'larda görülmesi muhtemel. Yatağın dışında tepeye kadar ulaşmayan bir oluk bulunur, hidrodinamik basıncın yanında stabiliteyi arttırmak adına rotor eksende ekstradan bir mıknatıs kullanılır. Bu mıknatısın varlığı fan başlangıç aşamasındayken yataktaki yağın stabilizasyonu sağlamak için yeterli basınç olmadığında sürtünmeyi azaltmada önemli bir hal alıyor. Noctua'nın verdiği değerlere göre MTBF ömürleri 150.000 saattir.
  • Sürprizbozan: Self-Stabilizing Oil-Pressure Bearing Fan
• Rifle Bearing: Sleeve bearing'in yine daha iyileştirilmiş bir versiyonudur, sleeve bearing'ten daha uzun; fluid dynamic bearing'ten daha kısa bir MTBF ömrü sunar. Yatak üzerinde yağ spiral oluklar yardımı ile bütün yatak yüzeyine sayılır, bu sayede sleeve bearing'ten daha sessiz ve sürtünmesiz bir ortam oluşur. Yine sleeve bearing'in aksine, rifle bearing yapısını barındıran fanlar yatay montaj için uygundur.
  • Sürprizbozan: Rifle Bearing Fan
• Hysint Bearing: Rifle bearing ile benzerlikler taşır, hatta rifle bearing hakkında dediğimiz her şey bu bearing için de geçerlidir. FDB ve HDB'den daha kısa, sleeve bearing'ten daha uzun ömürlüdür.
  • Sürprizbozan: Hysint Bearing Fan
• Magnetic Levitation Bearing: Bu bearing yapısına sahip fanlar herhangi bir fiziksel temas olmadan manyetik alan ile fan hareketi sağlar, uzun ömürlü, maliyetli, çok düşük sürtünmeli, sessiz ve verimli bir bearing türüdür.
  • Sürprizbozan: Magnetic Levitation Bearing Fan

    Kaynak

Korumalar: PSU'da kanallar ve bileşenler ile ilgili olağanüstü durumlarda sistemi korumak amacı ile devreye giren korumalar bulunur, bunlar:

• OTP (Over Temperature Protection): Türkçesi "aşırı sıcaklık koruması"dır, devre içindeki bileşenleri soğutan pasif soğutucuların sıcaklık değerlerini sisteme bildirir ve PSU özelinde belirlenmiş sıcaklığı aştığında devreye girer. Fan arızası gibi kullanıcının farkında olmayabileceği durumlarda devre bileşenlerinin fazla ısınma kaynaklı hasar görmesini engeller. OTP koruması bulunan PSU'larda genelde ikincil pasif soğutucuya bağlı bir termistör bulunur, sisteme sıcaklık bildirimini yapan devre elemanı budur.
  • OTP korumasının çoğu süpervizor IC'ler tarafından hala desteklenmediğini düşündüğümüzde bazı durumlarda, PSU içindeki dahili diğer parçaların sıcaklıklarını tespit ettikten sonra başka bir korumayı tetikleyerek sistem yine kendisini güvene alabilir.
• OCP (Over Current Protection): Türkçesi "aşırı akım koruması"dır, kanallarda belirlenen sınırının üstünde akım gönderildiğinde devreye girer. OCP korumasının uygulanabilmesi için devrede şönt dirençleri ve desteklemesi için de süpervizor IC'si bulunmalıdır. Şönt dirençlerin direnç değerleri düşük, ancak hassasiyetleri yüksektir. Çıkış kanallarındaki akımı ölçmek için kullanılırlar, bu ölçümü yaparken akımın dirençler arasında ortaya çıkardığı voltaj düşüşlerinden faydalanırlar.
• OLP/OPP (Over Load/Power Protection): Türkçesi "aşırı yük/güç koruması"dır, PSU'da ayarlı olan maksimum güç sınırı aşıldığında devreye girer. Tek +12V kanalı bulunduran PSU'larda OPP, OCP'nin rolünü +12V kanalında üstlenebilir.
• SCP (Short Circuit Protection): Türkçesi "kısa devre koruması"dır, çıkış kanallarını sürekli olarak takip eder ve 0.1Ω değerinden daha düşük bir empedans değerine rastlarsa (veya daha basit deyişle bir kısa devre tespit ederse) devreye girer.
• OVP (Over Voltage Protection): Türkçesi "aşırı voltaj koruması"dır, çıkış kanallarında belirlenen voltajın üstüne çıkıldığında devreye girer. ATX standartlarında tetik noktaları çok yüksektir, öyle ki +12V kanalının maksimumu 15.6V'tur. Yani, bir üretici sizin güç kaynağınızda +12VDC OVP limiti olarak 15V ayarlayabilir ve ATX standartlarına aykırı hareket etmemiş olur. OVP'nin bu yüksek ayarlanma durumları diğer çıkış kanalları için de geçerlidir.
  • Sürprizbozan: OVP DC Limitleri
• UVP (Under Voltage Protection): Türkçesi "düşük voltaj koruması"dır, OVP korumasının tam tersi işlevini görür; çıkış kanallarındaki voltaj belirlenen değerin altına düştüğünde devreye girer. ATX standartlarına göre daha "opsiyonel" bir korumadır, her PSU'da bulunmaz. Bulunmadığı PSU'lar da genellikle düşük seviyedir, üst seviye ünitelerde genellikle bu koruma bulunur.
• FFP (Fan Failure Protection): Türkçesi "fan arıza koruması"dır, PSU fanında meydana gelen bir arıza durumunda bu koruma devreye girer. Oldukça nadir bir korumadır, piyasadaki çok üst seviye PSU'larda bile bulunmayabilir. Bu korumayı bulunduran PSU'lara bir örnek: BitFenix Formula Gold
• SIP (Surge and Inrush Protection): Türkçesi "dalgalanma ve ani akım koruması"dır, iki farklı devre elemanı ile sağlandığından iki farklı korumanın bir araya gelmesi de diyebiliriz:
  • SP (Surge Protection): Türkçesi "dalgalanma koruması"dır, parçaları akım ve güç dalgalanmalarından korur. Bunu bir MOV (Metal Oxide Varistor, Metal Oksit Varistör) yardımı ile yapar. MOV yüksek voltaj ile karşılaştığı zaman direncini hızla düşürür ve voltaj düştüğünde de direncini arttırır.
  • ICP (Inrush Current Protection): Türkçesi "ani akım koruması"dır, devrenin ani bir akım ile zarar görmesini, sigortanın atmasını önleyen korumadır. Bunu bir NTC termistörü ve bypass rölesi (üniteden üniteye koyulmama durumu olabilir) yardımı ile yapar. NTC'nin açılımı "Negative Temperature Coefficent"tır, Türkçesi ile "negatif sıcaklık katsayısı", yüksek sıcaklıklarda düşük direnç değerine sahiptir.
• NLO (No Load Operation): Türkçesi "yüksüz çalışma/operasyon"dur, PSU AC girişi üzerinden güç almaya devam etse bile çıkış kanallarında yük yoktur ve PSU bu şekilde çalışmaya devam eder.
• RoHS (Restriction of Hazardous Subtances): Türkçesi "tehlikeli madde kısıtlaması"dır. Aslında tam olarak bir PSU korumasından çok çevre korumasıdır, Avrupa Birliği tarafından 2003 yılında kabul edilen, elektronik ekipmanlarda belirli tehlikeli maddelerin kullanımını kısıtlayan bir projedir.
• PWR_OK (Power Good Signal): Buna da yine tam bir "koruma" diyememekle beraber, sistemin güvenliği için bütün korumalardan yokluğu daha fazla problem olan bir unsur olduğunu belirtelim. PWR_OK veya power good signal, ünitenin çıkış kanallarındaki voltaj değerlerinin regülasyon eşikleri dahilinde olduğunu ve ani bir güç kesintisi durumunda hold-up kapasitörünün şebekeden ATX standartlarına göre en az 17ms(milisaniye) boyunca daha operasyona devam edebilecek enerjiyi depoladığını PSU'ya bildiren bir sinyaldir.
  • PWR_OK'un Yanlış Ayarlı Olması: PWR_OK'un AC kaybı için olan gecikme süresi, dönüştürücünün bekleme süresinden kısa olmalıdır. Aksi takdirde aradaki süre (milisaniye cinsinden) farkı kadar çıkış kanallarından sistem bileşenlerine yanlış voltajlar gönderilir. Yeterince uzun bir süre, elektrik kesintisi durumunda sisteminizi açık tutabilecek bir UPS'iniz yoksa parçalarınızdan bir veya birkaçına zarar verebilir.

Üretici: PSU markası ile üreticisi aynı şey değildir, PSU markası PSU'yu himayesi altına alan ve pazarlamasından sorumlu olan marka iken; üretici PSU'nun iç yapısını üreten firmadır. Dolayısı ile pazarlayan marka her zaman o ünitenin üreticisi olmayabilir. CWT (Channel Well Technology), FSP, High Power, Seasonic, Super Flower öne çıkan bazı PSU üreticileridir; Seasonic, FSP, High Power, Super Flower, ASUS, Corsair öne çıkan bazı PSU markalarıdır.

Discharge IC: X kapasitörlerinin desarj olmasını sağlar ve böylece enerji kayıplarını önler, bu sayede verimliliğe ufak da olsa bir katkı sunar.

Transformatör: Diğer yaygın adı ile trafo, giriş gerilimini yükseltebilen veya düşürebilen, bir demir nüveye iki adet bakır sarılması ile oluşan devre elemanıdır. Klasik iki adet bobinden farksızdır. PSU'larda giriş gerilimini çıkış kanalları için ideal gerilime (12V) dönüştürür.

Kapasitör: Elektrik enerjisini depolayan devre elemanıdır, farklı amaçlar doğrultusunda farklı kapasitör tipleri vardır. Bunlar:

• X ve Y Kapasitörleri: PSU'lar anahtarlamalı güç dönüşümü yöntemini kullanırlar, bu yöntemin sonucu olarak; PSU'da elektromanyetik parazit (EMI) ve radyo frekans paraziti (RFI) üretir. Bu parazitler şebekeye bağlı cihazlara zararlıdır ve PSU'lar da bu parazitlerden korunmalıdır. X ve Y kapasitörlerinin kullanıldığı birime EMI filtresi denir, EMI ve RFI kaynaklı olarak iki farklı gürültü oluşur:
  • CMN (Common Mode Noise): Türkçesi "ortak mod gürültüsü"dür. Yüksek frekans değerinde ani voltajlar oluşturan, EMI ve RFI kaynaklı olabilecek bir parazittir. Bu paraziti bastırmak için Y kapasitörleri ve bobinler iş görür. Y kapasitörleri ve CM bobinlerinin standart sayısı ikidir.
  • DMN (Differential Mode Noise): Türkçesi "diferansiyel mod gürültüsü"dür. CMN'nin dışında kalan iki hat arasındaki gürültüdür, gürültü akımı güç kaynağının akımı ile aynı yönde akar, bu paraziti bastırmak için X kapasitörleri iş görür. X kapasitörlerinin standart sayısı ikidir, bazı ünitelerde X kapasitörlerine yardımcı olmak için DM bobini ve discharge IC kullanılabilir.
• Bulk/Hold-Up Kapasitör(leri): Güvenlik Terimleri başlığı altında PWR_OK'ta anlattığımız gibi, bu kapasitörler devreden elektrik düzgün bir şekilde geçerken bir yandan şarj olur. Ani bir güç/elektrik kesintisi durumunda devreye girer ve PWR_OK sinyalinin o elektrik kesintisi anında parçalara bir müddet daha doğru voltajı gönderecek yeterli süreyi tanımak ile yükümlüdür. ATX standartları içerisinde bu kapasitörlerin bekleme süresi en az 17ms olmalıdır. Sunulan bu bekleme süresi, PSU'nun kombine de girdiği yüke göre değişkenlik gösterir. Aynı PSU'nun kapasitörünün elektrik kesintisi yaşandığında 500W kombinede sunacağı bekleme süresi ile 200W kombinede sunacağı süre aynı değildir. 200W'lık yükteki kesintisinde bekleme süresi daha uzun olacaktır. Tahmini olarak bekleme süresi hesaplamanın formülü C.dv/i'dir. C kapasitörün kapasitansını, dv tolere edilebilecek voltaj düşüşü, i ise akımdır. Denildiği üzere bu tahmini bir sonuç çıkaracaktır, çünkü bekleme süresinde topolojinin de etkisi büyük. Bekleme süresine en çok etki eden topoloji ACRF'dir.
• Filtre Kapasitörleri: Belirli frekanstaki/frekans aralığındaki sinyalleri filtrelerler, genelde düşük frekanslı sinyaller filtrelenir. Polimer ve elektrolitik olmak üzere iki adet türde filtre kapasitörü bulunur. Ripple filtreleme ve geçici yanıtlarda rol oynarlar.
  • Kapasitörlerin kalitesi hakkında az çok bilgi edinebilmek için: Kapasitör Seviye Listesi

MOSFET (Metal Oxide Semiconductor Field Effect Transistor): Türkçesi "metal oksit yarı iletken alan etkili transistör"dür, devrede gücü dengelemeden sorumlu anahtardır.

APFC Denetleyici: Giriş/Çıkış Terimleri başlığında bahsettiğimiz APFC okumalarını yapar ve APFC'yi denetler.

Bridge Rectifier: Türkçesi "köprü doğrultucu"dur, AC girişini DC çıkışına yönlendiren AC-DC dönüştürücüdür. Genelde (orta-üst seviyede) iç yapıda bir pasif soğutucuya bağlanmaları beklenir. Doğrultma iki şekilde gerçekleşir:

• Senkron (Aktif) Doğrultma: Doğrultma verimini arttırmak için, diyotları aktif olarak kontrol edilen anahtarlar yerine genelde güç MOSFET'lerinin kullanıldığı doğrultma tekniğidir. Orta-üst seviye PSU'larda bulunur.
• Pasif Doğrultma: Aktif doğrultmanın aksine doğrultma verimi aktif denetim olmadığı için düşüktür, enerji kaybı fazla olur. Giriş seviyesi ünitelerde bulunabilecek bir tekniktir. Aktif doğrultmaya göre maliyeti daha düşüktür.

Supervisor IC: Bu denetleyiciler voltaj raylarını sistem açıldığında güç sorunları gibi durumlar için denetler, devre sağlığını izlerler. Standart bir supervisor IC PG'nin (Power Good, PWR_OK) yanında SCP, OVP ve OCP korumalarını da desteklemelidir, daha fazla koruma desteklemesi de iyidir.

Topoloji: PSU'larda barınan indüktörler, kapasitörler, transistör ve redresörlerin özel konfigürasyonlarına topoloji denir. PSU'larda topoloji türleri:

• Double Forward: Transformatörü doyumdan engellemek amacı ile 2 adet MOSFET kullanılır, giriş-orta seviye PSU'larda yaygın görülür. Maliyeti uygun sayılabilecek bir topolojidir, ancak verimlilikte maksimum Bronze sertifika ve güçte maksimum 750W'a kadar gidebilmesi gibi eksileri vardır.
• ACRF (Active Clamp Reset Forward): Double Forward ile benzerlikler taşıyan bir topoloji türüdür, yük altında değilken bile anahtarlama yapar, bu da onu daha verimli kılar. Double Forward'dan daha maliyetli ama daha verimli, maksimum Gold sertifikaya kadar gidiyor verimi, ancak anlık aşırı yüklere karşı etkisiz bir tasarıma sahiptir.
• LLC Resonant: Adı, iki adet L bobini ve bir adet C kapasitörünü temsil eder. Voltajı en başta kare dalgalara böler, köprü tasarımları ile (half-bridge, full-bridge) "LLC tank" denilen filtreye götürür. Buradan sonraki durağı doğrudan transformatördür, sonrasında da doğrultucular ile DC akıma dönüştürülür. En iyi topoloji türüdür ve aynı zamanda en pahalısıdır da, çok yüksek güç seviyelerine çıkabilir ve verimlilikte Titanium sertifikaya kadar gider. Orta-üst seviye güç kaynaklarında çok sık rastlanır.

Ana Anahtarlayıcılar: DC'yi yüksek frekansla küçük enerji paketleri halinde bölen devre elemanıdır.

PWM (Pulse Width Modulated) Denetleyici: Ana anahtarlayıcıların böldükleri paketlerin büyüklüklerini ayarlarlar, böylece çıkış voltajı daha düzenli olur.

Single/Multi Rail: Tekli ve çoklu +12V kanalı kullanımı belirten terimlerdir. Güç kaynaklarında iç yapıya bağlı olarak birden fazla +12V kanalı olabilir, bu tip bir yapılara "multi rail" denir; tek bir +12V kanal yapısına da "single rail" denir. Corsair HX Platinium gibi bazı PSU'larda da bu yapı değiştirmeli olarak bir şalter/düğme aracılığı ile değiştirilebiliyor. Dark Power Pro 12 örneği gibi PSU'larda 6 adet +12V kanalına bile rastlayabiliriz.

Half/Full Bridge: Türkçeleri "yarım köprü" ve "tam köprü"dür, ikisi de bir çeşit DC-DC dönüştürücüdür ve amaçları aynıdır. Aralarındaki fark full bridge yapısında 4 MOSFET bulunurken, half bridge yapısında 2 MOSFET bulunmasıdır. MOSFET sayısı arttıkça verimlilik de artar. Giriş voltajından daha fazla veya daha az çıkış voltajı sunabilirler ve bir transformatör aracılığı ile elektriksel izolasyon sağlarlar. Genelde yüksek güçlü ünitelerde full bridge tercih edilir (daha alt seviyelerde de görülebilir, örnek: DeepCool GamerStorm DQ-M V2L 850W), half bridge orta segmentte daha çok tercih edilir (yüksek güçlü ünitelerde de görülebilir, örnek: SilverStone DA1650-G).

• Bridge Yapıları:
  • Half Bridge - Yarım Köprü:
  • Full Bridge - Tam Köprü:

NTC (Negative Temperature Coefficient) Termistörü: Sıcaklığına göre direnç değeri değişen bir devre elemanıdır, ani akım korumasında kullanılır. Neredeyse her PSU'da bulunur, yaygındır. Standart devre elemanlarından biridir denebilir. Sıcaklığındaki küçük değişiklikler direncinde büyük değişimlere yol açar, açılışta sıcaklığı düşük olacağı için direnci büyük olur ve bu da ani akımı sınırlar. NTC'nin açılımının Türkçesi "negatif sıcaklık katsayısı"dır.

Bypass Rölesi: NTC'deki güç kaybını önleyen, açılıştan sonra NTC'ye atlama yapan, ve hızlıca soğumasını sağlaması ile ani akımı kontrol altına almaya yardımcı olan bir röledir, NTC'nin soğutulması ısı kaynaklı enerji kayıplarını önlediğinden verimliliğe de katkısı bulunmaktadır. Orta-üst seviyelerde kullanılması beklenir.

MOV (Metal Oxide Varistor, Metal Oksit Varistör): Şebekede oluşabilecek yüksek gerilimden PSU'yu koruyan, gerilime bağlı değişen bir dirençtir.

Tek/Çift Taraflı PCB'ler: Tek taraflı PCB'lerde sadece bir taraf iletken malzeme barındırır, çift taraflı PCB'lerde iki tarafta da iletken kullanılır. Çift taraflı PCB'ler daha yüksek seviye PSU'larda kullanılır ve daha maliyetlidir, tek taraflılar ise hem üretim hem maliyet olarak daha basit kartlardır.

Düzenleme Yöntemleri: Çıkış kanallarının gerilimlerini regüle etmek/düzenlemek için farklı yöntemler vardır, her biri farklı segmentlere hitap eder. Bunlar:

• Grup Düzenleme: Giriş seviyesi ünitelerde görülen düzenleme yöntemidir, 12V ve 5V kanalı birlikte düzenlendiğinden çapraz yük durumlarında daha az yüke giren kanalın gerilimleri olması gerekenden çok daha düşük olabilir. Bundan dolayı çapraz yük testlerini grup düzenlemeli ünitelerin çoğunluğu geçemez. Varlığı anlamak oldukça basittir, PSU'nun sekonder (DC) tarafında iki adet bobinin varlığı ile grup düzenleme olduğu söylenebilir. Büyük olan bobin 12V ve 5V kanalının, küçük olan ise 3.3V kanalının regülasyonu için çalışır.
• Bağımsız Düzenleme: Orta-üst seviye ünitelerde olması beklenen düzenleme çeşididir, 12V kanalının iki şekilde 5V kanalından kurtarılarak çapraz yüklerde dahil daha stabil gerilim ve daha az sapma hedefleyen bir yöntemdir. Bağımsız düzenlemenin iki yolu:
  • Double Mag Amp: DC-DC'nin ortaya çıkışı ile artık piyasada göremediğimiz bir düzenleme yoludur, grup düzenlemeden farkı PCB'ye 5V kanalı için +1 bobin eklenmesidir. DC-DC'nin arkasında kalmasının sebebi ise verimlilik noktasında DC-DC ile yarışamamasıdır.
  • DC-DC Dönüştürme: Orta-üst segmentin her ünitesinde rastlanan bir düzenleme yoludur, trafodan alınan 12V gerilim PCB'nin sekonder tarafına konumlandırılan bir daughterboard ile 5V ve 3.3V gerilimlere düşürülerek regüle edilir. Daughterboard üzerinde iki adet bobin, birkaç polimer kapasitör ve FET'ler bulunur.

Lehimleme: Devre elemanlarının PCB'ye tutturulması bu işlem ile olur, lehim üretiminde kalay ve kurşun alaşımları kullanılır. Kullanılan lehim hem parçaların bağlanamamasına yol açacak kadar az, hem de yayılıp kısa devreye yol açacak kadar kadar çok olmamalıdır.

• Sürprizbozan: İyi bir lehimleme örneği:
• Sürprizbozan: Kötü bir lehimleme örneği:

Özellikle Skaler ve Vektörel Terimler, Fiziksel Terimler ve Güvenlik Terimlerinde bahsettiğimiz hususlara dikkat etmeniz sisteminiz için bütçenize en uygun PSU'yu seçmenizde yardımcı olacaktır. Özellikle yaşadığınız ülkeye göre şebeke frekansına ve gerilimine dikkat etmeniz çok önemli. Okuduğunuz için @Sir Benjamin hepinize teşekkür eder.